ΔΑΝΕΙΟΣ Ο ΤΙΤΛΟΣ του σημειώματος από την ταινία του Σέρτζιο Λεόνε, η οποία το μακρινό 1984 περιέγραφε την πορεία μιας παρέας έφηβων Εβραίων που μπλέκουν στον υπόκοσμο και στα γκέτο της Νέας Υόρκης. Κάποια στιγμή στο μέλλον φαντάζομαι πως ένας σκηνοθέτης θα κληθεί να γυρίσει μια άλλη ταινία γι’ αυτό που συμβαίνει στην Αμερική τις μέρες μας και να περιγράψει το πώς μια υπερδύναμη με δημοκρατική λειτουργία απέκτησε έντονα τα χαρακτηριστικά ενός σκληρού αυταρχικού καθεστώτος, οδηγώντας πολλούς στο συμπέρασμα ότι έχει έρθει το τέλος της ως δημοκρατίας – το τέλος της Αμερικανικής δημοκρατίας.
Γιατί όσο υπερβολικό και βαρύγδουπο και αν ακούγεται αυτό, είναι μια πραγματικότητα. Από τη νέα προεδρία Τραμπ αναδεικνύεται μια αλήθεια που λίγο καιρό πριν θα ακουγόταν σαν μια μεγάλη υπερβολή, σαν κάτι που δεν θα πιστεύαμε ότι μπορεί να συμβεί ποτέ.
Τα σύγχρονα αυταρχικά καθεστώτα είναι πιο επικίνδυνα από εκείνα των περασμένων δεκαετιών, όταν κάποιοι στρατιωτικοί συνήθως έπαιρναν την εξουσία με τα όπλα.
Η λογική του καθεστώτος Τραμπ και όλων αυτών που το συγκροτούν συνοδεύεται από μια απόλυτη βεβαιότητα μίας μοναδικής αλήθειας: δεν γίνεται αποδεκτή καμιά διαφορετική άποψη. Και προκειμένου να υπηρετήσει αυτήν τη λογική, η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδοθεί σε ανελέητο κυνηγητό όσων αμφισβητούν αυτή την αλήθεια. Δεν αρκείται να κυνηγάει μετανάστες οι οποίοι εξαφανίζονται από τα μέρη στα οποία ζουν για πολλά χρόνια με τις οικογένειές τους· κυνηγάει δημοσιογράφους, παρουσιαστές, ακτιβιστές, αντιφρονούντες, δικαστές, γενικά όποιον τολμήσει να αμφισβητήσει ακόμα και την οικονομική πολιτική που ακολουθείται – κυνηγάει τους πάντες. Αν αυτό δεν είναι το τέλος της αμερικανικής δημοκρατίας, αναρωτιέμαι τι μπορεί να είναι.
Ο Τραμπ επεμβαίνει στα πανεπιστήμια και με απειλή τη διακοπή της χρηματοδότησης επιχειρεί να τα ελέγξει – και το έχει καταφέρει σε μεγάλο βαθμό. Στρέφεται κατά δικαστών όταν αυτοί βγάζουν αποφάσεις που θεωρεί ενοχλητικές, στοχοποιεί ιδιαίτερα τα μη ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης, αναγκάζει τηλεοπτικούς σταθμούς να απολύσουν δημοφιλείς παρουσιαστές, απειλεί και συκοφαντεί δημοσιογράφους όταν του κάνουν δύσκολες ερωτήσεις, εκβιάζει τηλεοπτικούς σταθμούς ότι θα ανακαλέσει την άδεια λειτουργίας τους αν ασκούν κριτική σε όσα κάνει, κάνει αγωγές και μηνύσεις σε αντιπολιτευόμενες εφημερίδες και με την αρωγή των μεγιστάνων που ελέγχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι έσπευσαν να υποταχθούν πλήρως στο νέο καθεστώς, προσπαθεί να επιβάλει ένα ολοκληρωτικό σύστημα διακυβέρνησης που λίγα χρόνια πριν δεν θα μπορούσε κανένας να διανοηθεί.
Πριν από λίγες ημέρες, στους δημοσιογράφους που καλύπτουν θέματα του υπουργείου Άμυνας, το οποίο λεγόταν έτσι από το 1947 και ο Τραμπ μετονόμασε σε υπουργείο Πολέμου (σε μια πράξη με έντονο συμβολισμό), απαγορεύτηκε να δημοσιεύουν πληροφορίες για τον στρατό αν δεν έχουν την έγκριση της κυβέρνησης. Διαφορετικά θα τους απαγορεύεται η πρόσβαση στο υπουργείο.
Παράλληλα, κατήργησε τον εισαγγελέα στρατού, ο οποίος είχε την ευθύνη για τη νομιμότητα στο εσωτερικό του στρατού. Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάθε δημοσιογράφος θα πρέπει να υποβάλει το ρεπορτάζ του για έγκριση στην κυβέρνηση και μόνο όταν αυτή το εγκρίνει θα μπορεί να το δημοσιοποιεί. Υπενθυμίζουμε πως αν δεν υπήρχε εισαγγελέας στρατού και ένα σώμα ανεξάρτητων δικηγόρων, δεν θα αποκαλύπτονταν ποτέ τα βασανιστήρια των κρατουμένων στις φυλακές του Γκουαντάναμο.
Πολλοί στην Αμερική είδαν αυτήν τη δυσοίωνη για τη δημοκρατία της χώρας προοπτική από νωρίς, όταν ο Τραμπ αρνήθηκε να αποδεχτεί την εκλογική του ήττα και υποστήριξε την εισβολή στο Καπιτώλιο, όταν αποκαλούσε τους πολιτικούς του αντιπάλους εγκληματίες και προσπαθούσε να τους στείλει στη φυλακή. Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Στίβεν Λεβίτσκι, που μαζί με τον Ντάνιελ Ζίμπλατ έχουν γράψει το σημαντικό βιβλίο «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» στο οποίο αναφέρονται ως χαρακτηριστικά παραδείγματα χώρες όπως η Γεωργία, η Ουγγαρία, η Τουρκία, η Ρωσία, η Ουκρανία κ.ά., κλήθηκε πριν από λίγο καιρό να απαντήσει στο ερώτημα εάν και οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αντίστοιχο πρόβλημα. Ήταν σαφής: «Το πιο πιθανό είναι μια ολίσθηση στον ανταγωνιστικό αυταρχισμό. Αυτά τα καθεστώτα συνταγματικά συνεχίζουν να είναι δημοκρατίες. Υπάρχει Σύνταγμα, υπάρχουν τακτικές εκλογές, νομοθετικό σώμα και, το σημαντικότερο, η αντιπολίτευση είναι νόμιμη. Έτσι, αν τα κοιτάξετε από απόσταση, μοιάζουν με δημοκρατία».
Τα σύγχρονα αυταρχικά καθεστώτα είναι πιο επικίνδυνα από εκείνα των περασμένων δεκαετιών, όταν κάποιοι στρατιωτικοί συνήθως έπαιρναν την εξουσία με τα όπλα. Πλέον –και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις ΗΠΑ– παίρνουν την εξουσία με εκλογές και αυτήν τη νομιμοποίηση επικαλούνται για να απαντούν στις επικρίσεις για τις αυθαιρεσίες τους.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
