«O ΔΥΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, γνωστός επίσης ως Δύση, αναφέρεται κυρίως σε διάφορα έθνη και κράτη στη Δυτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλασία, ενώ υπάρχει διαφωνία για το αν θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται επίσης οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής…». Έτσι ξεκινάει το λήμμα «Western world» στην Wikipedia ενώ στον χάρτη που το συνοδεύει η Ελλάδα δεν φαίνεται να ανήκει στις “official” χώρες της Δύσης, αλλά στις «περίπου» (ή «σχετικά») Δυτικές, μαζί με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, τη Ρωσία και την Λατινική Αμερική.
Στο αντίστοιχο λήμμα της Βικιπαίδειας («Δυτικός κόσμος ή Δύση») πάντως, η τάξη αποκαθίσταται και η χώρα μας εμφανίζεται πλήρως ενταγμένη στη «Δύση», όπως δείχνει ο σχετικός χάρτης (αντιθέτως, η Ρωσία έχει πλέον το ίδιο χρώμα με την Ασία και με την Αφρική).
Κατανοητή εν μέρει η σύγχυση, καθώς ανέκαθεν ο όρος «Δύση» έμοιαζε περισσότερο να αντανακλά μια ιδέα, ένα concept, μια προβολή, μια στρατηγική, παρά μια ιστορική, γεωγραφική, πολιτική, πολιτισμική πραγματικότητα. Και σήμερα, ακόμα περισσότερο. «Οι ορισμοί του "δυτικού κόσμου" ποικίλλουν ανάλογα με το πλαίσιο και με την οπτική», σημειώνεται στο παραπάνω λήμμα της αγγλόφωνης Wikipedia. «Η Δύση είναι μια εξελισσόμενη έννοια που αποτελείται από πολιτιστικές, πολιτικές και οικονομικές επαφές και συνέργειες μεταξύ διαφορετικών ομάδων ανθρώπων και όχι μια αυστηρά προκαθορισμένη περιοχή με σταθερά σύνορα και μέλη. Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η γραμμική εξέλιξη της Δύσης μπορεί να ανιχνευθεί στην Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι μια τέτοια προβολή συγκροτεί μια ψευδή γενεαλογία…».
Ο Τραμπ έχει συχνά εναγκαλιστεί ασφυκτικά τον όρο, με μια από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις όταν αποκάλεσε τη συμφωνία των ηγετών του ΝΑΤΟ για αύξηση των αμυντικών δαπανών «νίκη του δυτικού πολιτισμού».
Το λεξικό Merriam-Webster από την άλλη, εμφανίζει μια vintage, ψυχροπολεμική διάθεση σε ό,τι αφορά τον ορισμό της «Δύσης»: «Δύση (με κεφαλαίο) 1: οι περιοχές ή οι χώρες που βρίσκονται δυτικά από ένα προσδιορισμένο ή εννοούμενο σημείο 2: οι μη κομμουνιστικές χώρες της Ευρώπης και η Αμερική».
Ό,τι και να σημαίνει όμως ο «δυτικός πολιτισμός», το βέβαιο είναι ότι εσχάτως την υπεράσπιση του έχει αναλάβει εργολαβικά το MAGA οικοσύστημα (που ουσιαστικά πλέον εκπροσωπεί την μισή Αμερική) με όλους τους δεξιούς «ακτιβιστές» του και με όλες τις νεοναζιστικές και χριστιανοφασιστικές παραφυάδες του. Ακόμα και λίγο πριν την εν ψυχρώ δολοφονία του, που ταρακούνησε το σύμπαν και εκτροχίασε τελείως το ίντερνετ, ο ιδρυτής της οργάνωσης Turning Point USA, Τσάρλι Κερκ, έπλεκε το εγκώμιο του Προέδρου Τραμπ ως «σωματοφύλακα του Δυτικού Πολιτισμού». Αλλά και ο ίδιος ο Τραμπ έχει συχνά εναγκαλιστεί ασφυκτικά τον όρο, με μια από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις όταν αποκάλεσε τη συμφωνία των ηγετών του ΝΑΤΟ για αύξηση των αμυντικών δαπανών «νίκη του δυτικού πολιτισμού». Προ μηνών ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς προειδοποιούσε ότι χωρίς την αμείλικτη πάταξη της λαθρομετανάστευσης, «δεν θα μπορέσουμε να ανοικοδομήσουμε τον δυτικό πολιτισμό». Τα ίδια –και συχνά πολύ χειρότερα– λέει κι ο Ίλον Μασκ, ένας άλλος διαπρύσιος υπερασπιστής του «δυτικού πολιτισμού», τον οποίον διαρκώς επικαλείται στις δημόσιες παρεμβάσεις του.
«Αν δούμε ιστορικά τον δυτικό πολιτισμό και θυμηθούμε ότι εδώ γεννήθηκε ο Χίτλερ και το Ολοκαύτωμα, εδώ έκαιγαν οι καθολικοί όσους διαφωνούσαν και οι ομοφυλόφιλοι κινδύνευαν με φυλάκιση στη Μεγάλη Βρετανία τη δεκαετία του ’50, θα δούμε ότι αυτά που τώρα ταυτίζουμε με τον δυτικό πολιτισμό και τις ελευθερίες μας και τα συστήματά μας είναι πολύ πρόσφατα…», δήλωνε σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» στα τέλη του περασμένου μήνα ο καθηγητής της Ιστορίας των Πολιτικών Ιδεών στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου Γεώργιος Βαρουξάκης.
Αφορμή για την συνέντευξη ήταν το νέο του βιβλίο με τίτλο «The West: The History of an idea» («Δύση: Η ιστορία μιας ιδέας») που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου Princeton, στο οποίο εξετάζει τις απαρχές αλλά και την εξέλιξη και τις ποικίλες –και συχνά αντιφατικές μεταξύ τους– αναγνώσεις και διαδρομές της Δυτικής ιδέας.
«Φτάνοντας στο τέλος, έχει συνειδητοποιήσει κανείς ότι υπάρχουν τόσες Δύσεις όσες και οι φόβοι μας για τον κόσμο και την πορεία του», σημειώνει στην αποτίμησή του για το βιβλίο του Βαρουξάκη ο Μαρκ Μαζάουερ, κείμενο το οποίο δημοσιεύτηκε προχθές στους Financial Times με υπότιτλο «Από τον Πλάτωνα στο ΝΑΤΟ». «Ίσως είναι καλύτερο να δούμε την σύγχρονη αντίληψη μας για την Δύση ως μια αντανάκλαση της τρέχουσας έντασης στην υπερατλαντική γεωπολιτική», καταλήγει.
«Οι γνήσιοι υποστηρικτές του "America First" δεν έχουν ανάγκη την έννοια της Δύσης, αφού εξ ορισμού ενδιαφέρονται μόνο για τη χώρα τους. Ομοίως, ούτε και οι Ευρωπαϊστές που διαπιστώνουν τώρα μια θεμελιώδη απόκλιση αξιών από τις ΗΠΑ, την χρειάζονται πραγματικά. Ως αποτέλεσμα, η έννοια αυτή ταλαντεύεται αμήχανα μεταξύ των Αμερικανών εθνικιστών που δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν εντελώς τους παλιούς δεσμούς με την Ευρώπη και των Ευρωπαίων φιλελεύθερων που δεν μπορούν να δουν ένα μέλλον χωρίς την καθοδήγηση της Ουάσιγκτον. Μόνο η μελλοντική πορεία της παγκόσμιας πολιτικής θα αποκαλύψει αν η έχουν οριστικά περάσει οι μέρες της "Δύσης" ή όχι».
