Ένα πράγμα που η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν τον Ιούνιο κατέστησε απολύτως σαφές είναι ότι η Κίνα δεν είναι έτοιμη να γίνει η επόμενη παγκόσμια υπερδύναμη.
Η χώρα που αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο διπλωματικό και οικονομικό εταίρο της Τεχεράνης κατέληξε να μην παίξει ουσιαστικά κανέναν ρόλο όταν το Ιράν και το Ισραήλ ήρθαν στα χέρια. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι το Πεκίνο έχει επιδιώξει ενεργά ισχυρότερες σχέσεις με πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής – όχι μόνο με το Ιράν, αλλά και με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – και παρά το προφανές συμφέρον της Κίνας στην προώθηση της σταθερότητας σε μια περιοχή που προμηθεύει πάνω από το ήμισυ των εισαγωγών πετρελαίου της.
Γιατί λοιπόν η Κίνα δεν ανέλαβε κάποια δράση; Αρχικά, το Πεκίνο κατέβαλε κάποιες προσπάθειες για να διεκδικήσει την επιρροή του. Στα μέσα Ιουνίου, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ πρότεινε ένα σχέδιο τεσσάρων σημείων, ζητώντας κατάπαυση του πυρός και διαπραγματεύσεις για την διαχείρηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, εκφράζοντας την πρόθεση να διαδραματίσει «εποικοδομητικό ρόλο» στην αποκατάσταση της ειρήνης. Αλλά η πρόταση του Σι δεν οδήγησε πουθενά και σίγουρα δεν μπόρεσε να φέρει τις εμπόλεμες δυνάμεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων – ειδικά το Ισραήλ.
Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι άνοιξε διάλογο με τους Ισραηλινούς ομολόγους του και τον περασμένο Οκτώβριο δήλωσε ότι η Κίνα «είναι έτοιμη να επαναλάβει τις ανταλλαγές σε όλες τις πτυχές το συντομότερο δυνατό».
Οι δύο χώρες δεν είχαν ποτέ ιδιαίτερα στενές σχέσεις και το Πεκίνο πρόσβαλε βαθιά την ισραηλινή ηγεσία παίρνοντας θέση υπέρ της Χαμάς μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023. Εν μέσω όμως των πρόσφατων στρατιωτικών επιτυχιών του Ισραήλ, το Πεκίνο προσπάθησε να μαλακώσει την προσέγγισή του. Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι άνοιξε διάλογο με τους Ισραηλινούς ομολόγους του και τον περασμένο Οκτώβριο δήλωσε ότι η Κίνα «είναι έτοιμη να επαναλάβει τις ανταλλαγές σε όλες τις πτυχές το συντομότερο δυνατό».
Όμως η ηγεσία του Ισραήλ είναι πιθανό να παραμείνει επιφυλακτική, δεδομένης της σχέσης της Κίνας με την Τεχεράνη. Στο πρόσφατο παρελθόν, το Πεκίνο βοήθησε τους Ιρανούς να παρακάμψουν τις κυρώσεις και τις διπλωματικές πιέσεις της Ουάσινγκτον. Μαζί με τη Ρωσία και την Ινδία, η Κίνα καλωσόρισε το Ιράν σε δύο σημαντικούς διεθνείς συνασπισμούς: την ομάδα αναδυόμενων οικονομιών BRICS και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Και η Κίνα είναι εκείνη που αγοράζει το σύνολο σχεδόν των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν, παρέχοντας ζωτικούς πόρους στην ετοιμοθάνατη οικονομία του.
Δεδομένων αυτών των δεσμών, η κινεζική ηγεσία αναμένεται να ασκήσει έντονη επιρροή στην Τεχεράνη. Το έχει κάνει και στο παρελθόν: Το 2015, η Κίνα ενθάρρυνε την ηγεσία του Ιράν να συμμετάσχει στην πυρηνική συμφωνία της κυβέρνησης Ομπάμα, και το 2023, μεσολάβησε για την αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ της Τεχεράνης και του περιφερειακού της αντιπάλου, της Σαουδικής Αραβίας. Η σχέση της Κίνα με το Ιράν παραμένει στενή, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο στενή όσο φαίνεται.
Το Ιράν έχει σίγουρα λόγους να αμφισβητεί κατά πόσον η Κίνα έχει δεσμευτεί πλήρως στη σχέση αυτή. Το 2021, η Κίνα υποσχέθηκε να επενδύσει 400 δισεκατομμύρια δολάρια στο Ιράν σε διάστημα 25 ετών στο πλαίσιο μιας ενισχυμένης στρατηγικής εταιρικής σχέσης, αλλά η πρόοδος προς την επίτευξη αυτού του στόχου υπήρξε εξαιρετικά αργή. Οι σωρευτικές άμεσες κινεζικές επενδύσεις στο Ιράν έφθασαν μόλις τα 3,9 δισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος του 2023.
Και οι κινεζικές εταιρείες ήταν επιφυλακτικές στην δραστηριοποίησή τους στο Ιράν λόγω των αμερικανικών κυρώσεων – ένας κίνδυνος που κατέστη σαφής όταν η Μενγκ Γουανζού, η CFO και αναπληρώτρια πρόεδρος του τηλεπικοινωνιακού γίγαντα Huawei, συνελήφθη στον Καναδά το 2018 κατόπιν αιτήματος της Ουάσινγκτον για κατηγορίες που σχετίζονται με τέτοιου είδους κυρώσεις.
Η Κίνα εκμεταλλεύεται επίσης την ευπάθεια του Ιράν αγοράζοντας το πετρέλαιό του με σημαντικές εκπτώσεις. Ως αποτέλεσμα, η Τεχεράνη έχει προσπαθήσει να εξισορροπήσει την κινεζική επιρροή διατηρώντας ισχυρούς δεσμούς με την Ινδία, τον κύριο αντίπαλο του Πεκίνου στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Οι Ιρανοί αναμφίβολα γνωρίζουν επίσης ότι η Κίνα δεν μπορεί να τους προστατεύσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Οι εμπορικές σχέσεις με την Κίνα δεν μπορούν να εξισορροπήσουν τις δυτικές κυρώσεις. Επίσης, το Πεκίνο δεν είναι πιθανό να πιέσει την Ουάσινγκτον να τις άρει. Και παρόλο που η Κίνα αναβαθμίζει σταθερά τις ένοπλες δυνάμεις της, εξακολουθεί να μην μπορεί να προβάλλει την στρατιωτική της ισχύ μέχρι τη Μέση Ανατολή. Το Πεκίνο πιθανότατα δεν θα ήθελε να το κάνει ούτως ή άλλως καθώς η Κίνα παραδοσιακά τείνει να αποφεύγει τα είδη των στενών συμμαχιών και αμυντικών συμφωνιών που η Ουάσινγκτον συνάπτει με άλλες κυβερνήσεις.
Τα κράτη του Κόλπου έχουν καλλιεργήσει όλο και περισσότερο το εμπόριο και τις επενδύσεις με την Κίνα, αλλά εξακολουθούν να επιθυμούν πάνω απ' όλα στενές διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με την Ουάσινγκτον. Η επίσκεψη του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ τον Μάιο, κατά τη διάρκεια της οποίας οι βασιλείς του Κόλπου τον υποδέχθηκαν πλουσιοπάροχα, αποτελεί απόδειξη ότι οι ΗΠΑ παραμένουν ο σημαντικότερος εταίρος για τις χώρες αυτές. Το ίδιο ισχύει και σε παγκόσμια κλίμακα. Το ειδικό οικονομικό βάρος της Κίνας δεν μεταφράζεται σε πολιτική και στρατιωτική ισχύ τόσο γρήγορα όσο θα μπορούσε. Οι Κινέζοι ηγέτες δεν έχουν ακόμα συγκεντρώσει τη διπλωματική και στρατιωτική ισχύ – και ακόμη λιγότερο την πολιτική βούληση – για να σφετεριστούν τη θέση της Αμερικής ως πρώτη παγκόσμια δύναμη. Για να το πετύχουν, θα χρειαστούν όχι μόνο περισσότερους πόρους και μεγαλύτερη εμπειρία αλλά και ένα νέο όραμα για τον ρόλο της Κίνας στον κόσμο.
Με στοιχεία από The Atlantic
