Πέντε μέρες πριν ξεκινήσει το Ευρωμπάσκετ του ’87, στην τρυφερή ηλικία των εννιά, κατάλαβα ότι η Σοβιετική Ένωση θα έχανε. Όχι στο μπάσκετ, γενικά. Και δεν χρειάστηκε να το σκεφτώ πάρα πολύ, το είδα στην τηλεόραση – όπως και το Ευρωμπάσκετ. Άλλοι υποτίθεται ότι το είχαν καταλάβει έναν χρόνο νωρίτερα με το Τσερνόμπιλ –τότε «Τσέρνομπιλ»–, αλλά δεν τους πίστεψα ποτέ γιατί ήταν και η καταστροφή του Τσάλεντζερ στη μέση. Τρέχαμε όλοι μαζί προς το μέλλον ακούγοντας το «Rendez-vous 4» του Ζαν-Μισέλ Ζαρ και πίνοντας Νεστλέ πάνω στην ανάπτυξή μας και στην ανάπτυξη του κόσμου, και μέσα σ’ όλα, ε, συνέβαιναν και τίποτα ατυχήματα. Υπήρχε βέβαια και ο Τοντ, ο ένας και μοναδικός Γάλλος διανοούμενος-φρικιό που στα 25 του είχε δημοσιεύσει, ήδη από το 1976, την πιο τρελή πρόβλεψη ενάντια-στο-ρεύμα, μια πρόβλεψη βασισμένη σε δημογραφικά και στατιστικά μοντέλα (Emmanuel Todd, «La chute finale - Essai sur la décomposition de la sphère soviétique»/«Η τελική πτώση - Σπουδή πάνω στην αποσύνθεση της σοβιετικής σφαίρας», εκδ. Robert Laffont), μόνο που το ’87 εγώ προφανώς δεν είχα ακούσει το όνομα Τοντ, όπως και σχεδόν κανείς άλλος, κι ακόμα κι αν το είχα ακούσει δεν θα είχα καταλάβει απολύτως τίποτε απ’ τη χαοτική μεθοδολογία του γιατί στα εννιά δεν μπορείς να συνδυάσεις συμπερασματικά την άνοδο της παιδικής θνησιμότητας με το πλεόνασμα στην παραγωγή παπουτσιού μόνο για το δεξί πόδι, ενώ αντίθετα μπορείς να συνδυάσεις Μαγκάιβερ, «Τοπ Γκαν», Φίλιππα Συρίγο και αγαθό γίγαντα Τσατσένκο, και γενικά οτιδήποτε μάς έδειχνε τότε η ΕΡΤ, που ειδικά εκείνον τον Ιούνιο, για κάποιον λόγο, ο γράφων καταβρόχθιζε με ιησουίτικη προσήλωση.
Οι εικόνες του Cessna μπροστά στο Κρεμλίνο με τους αμήχανους μπάτσους να ξύνουν το κεφάλι τους εκείνο το βράδυ του ’87 έρχονται σαν ακυρωτικό σοκ, διαψεύδοντας με τον πιο έκδηλο τρόπο το στιβαρό αυτό τηλε-αφήγημα – η «πάλαι ποτέ κραταιά» ΕΣΣΔ, η μεγαλύτερη κρατική οντότητα όλων των εποχών, μετράει μέρες ζωής.
Στη Φίλιπς την έγχρωμη, λοιπόν, εκείνο το ζεστό βράδυ της 28ης Μαΐου, με την αναπάντεχη χιονοθύελλα του Μαρτίου και την κρίση στα ελληνοτουρκικά (βλ. Σισμίκ) πίσω μας, και τον ιστορικό καύσωνα των τεσσάρων χιλιάδων νεκρών του Ιουλίου ακόμη μπροστά μας, το δελτίο ειδήσεων, αμέσως μετά το δωρικό electro μουσικό σήμα Βαγγέλη Παπαθανασίου, ξεκινούσε με μια περίεργη εικόνα από Μόσχα. Συγκεκριμένα, από την Κόκκινη Πλατεία. Ένα λευκό αεροπλανάκι, κάτι σαν μακέτα, σαν παιχνίδι, σταματημένο μπροστά στον καθεδρικό ναό του Αγίου Βασιλείου, κάτι άτομα να στέκονται από δίπλα, περαστικοί, δυο τρεις ένστολοι, κι ένα ψηλόλιγνο καστανό τυπάκι με πορτοκαλί φόρμα πάνω-κάτω, που η υπέροχη ομοιόμορφη σοβιετίλα της πλατείας κατάφερνε να την εξουδετερώνει κι αυτή προς το γκριζοπράσινο. Στο πτερύγιο του αεροπλάνου: η σημαία της Δυτικής Γερμανίας. Κανείς δεν του κάνει τίποτα, όλοι είναι αμήχανοι, μαζί κι αυτός, κάτι λένε, κάτι φαίνονται να περιμένουν, ο χρόνος έχει σταματήσει. Τι είναι όλα αυτά;
Φλασμπάκ. Ο Ματίας Ρουστ γεννιέται την 1η Ιουνίου 1968 στην κωμόπολη Βέντελ, κάπου στις όχθες του Έλβα, όπου, 23 χρόνια νωρίτερα, είχαν συναντηθεί για έναν σύντομο, αλλά εγκάρδιο χαιρετισμό ο αμερικανικός και ο κόκκινος στρατός στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. To μεταπολεμικό Wirtschaftswunder (το γερμανικό «οικονομικό θαύμα») του επιφύλασσε μια ήσυχη μεσοαστική ζωή με πατέρα στο εμπόριο εξαρτημάτων αεροναυπηγικής και μητέρα καλή λουθηρανή νοικοκυρά.
Με βάση όλες τις διαθέσιμες πηγές, ως έφηβος ο Ματίας ήταν ήπιος και αφανής, καλούτσικος μαθητής (αλλά μέχρι εκεί), με μια κλίση στα σπορ (αλλά χωρίς αξιόλογες επιδόσεις), με συμβατικά γενικά ενδιαφέροντα τύπου μοντελισμός, και καλή διαγωγή – ένα υπόδειγμα άοσμου πολίτη της ευημερούσας δυτικοευρωπαϊκής κανονικότητας. Ως παιδί της γενιάς του, το πάθος του για τα αεροπλάνα δεν είχε τίποτα το αξιοπερίεργο: στα 14, το ραδιόφωνο παίζει Nena, «99 Luftballons», κι αυτός γράφεται σε λέσχη ανεμοπτερισμού, ανακαλύπτοντας μια πρωτόγνωρη αίσθηση ελευθερίας (και ελέγχου)· στα 18 του, αρκετά πριν από το «Wind of change», αποκτά ερασιτεχνική άδεια πιλότου έπειτα από 50 ώρες πτήσης με διάφορα μοντέλα Cessna (και παρότι οι δάσκαλοί του παρατηρούν πως είναι μεν «ικανός» αλλά χωρίς ιδιαίτερο αεροπορικό «χάρισμα»).
Και κανείς δεν είναι απολύτως σίγουρος, μέχρι και σήμερα, «γιατί». Τι τον έπιασε. Δεν είναι οι διάφορες μαζικές και υπό- και αντι-κουλτούρες εκατέρωθεν του Τείχους που τον «επηρεάζουν», οι εικόνες απ’ τα πανκιά του Ανατολικού Βερολίνου με τα διάφορα «Die Mauer muss weg!» δεν φτάνουν στο ραντάρ του, ούτε ασχολείται με τους Toten Hosen. Η μεγάλη συναυλία του Μπάουι μπροστά στο Τείχος ετοιμάζεται, αλλά δεν έχει ακόμα συμβεί, άντε να ’χει ακούσει το «Russians» του Στινγκ που λέει ο λόγος – αλλά όλα αυτά δεν μας λένε κάτι για τη θεμελιώδη μετεφηβική φαντασίωση του Ρουστ, που είναι κατά βάση γεωπολιτική. Πρόκειται για geek πρώτης γραμμής που διαβάζει και ενημερώνεται για τα ζητήματα του κόσμου, και ταυτόχρονα είναι ένα ιδεαλιστικό παιδί-της-τηλεόρασης που πιστεύει εμφατικά στα συλλογικά χολιγουντιανά προτάγματα του ’80: την «αγάπη», την «ελευθερία», το happy ending.
Η ιδέα τού μπαίνει έξι μήνες νωρίτερα, στα απόνερα της αποτυχημένης συνάντησης κορυφής του Ρέικιαβικ (βλ. The Reykjavik Summit) που παρακολουθεί με υπέρμετρο ενδιαφέρον, οριακά σαν υπνωτισμένος τηλεθεατής σαπουνόπερας. Οι Ρίγκαν και Γκορμπατσόφ μιλάνε για αμοιβαίο αφοπλισμό, για δραστικό περιορισμό των βαλλιστικών πυραύλων, ακόμη και για κατάργηση όλων των πυρηνικών όπλων εντός δεκαετίας. Κάνουν ωραίες δηλώσεις, διστάζουν, προχωράνε, αλλά οι συνομιλίες ξαφνικά βαλτώνουν και το summit τελειώνει άδοξα, χωρίς υπογραφές. Κάθε πλευρά πάει, βέβαια, σπίτι της με πολύ χρήσιμα συμπεράσματα για το τι δύναται να παραχωρήσει η άλλη, και το choke του Ρέικιαβικ θα οδηγήσει στη μελλοντική Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μεσαίας Εμβέλειας (INF Treaty) τον Δεκέμβριο του 1987 – όμως η καταπιεσμένη πυγμή του άρτι ενηλικιωθέντος Ματίας (που βασικά κατηγορεί τον Ρίγκαν ότι δεν μπόρεσε να επωφεληθεί από την υποχωρητικότητα του Γκορμπατσόφ) δεν γίνεται να συγκρατηθεί μέχρι τότε. Εξάλλου, για τη φασάρα που φαντασιώνεται του χρειάζονται μεγάλες μέρες, με τον ήλιο να δύει στις 11 το βράδυ.
Στο σχέδιο πορείας του τοπικού κλαμπ του Αμβούργου απ’ όπου θα νοικιάσει το περίφημο Cessna 172 αναφέρει ότι θα κάνει μια ωραία βόλτα, θα το πάει μέχρι τη Στοκχόλμη και πίσω πάλι. Εν τω μεταξύ, έχοντας πρόσβαση στο αεροσκάφος ήδη λίγες μέρες πριν από την προγραμματισμένη του αναχώρηση, πραγματοποιεί κρυφά κάποιες αυτοσχέδιες αλλαγές, προσθέτοντας έξτρα ντεπόζιτα κηροζίνης στη θέση των δύο πίσω καθισμάτων. Στις 14 Μαΐου απογειώνεται από το Ίτερζεν με την πυξίδα του να δείχνει βορειοδυτικά. Κάνει σίγουρα δύο στάσεις στον Ατλαντικό, στις νήσους Σέτλαντ της Σκωτίας και στις νήσους Φερόε – με μία διανυκτέρευση σε κάθε του σταθμό.
Ύστερα πετάει μέχρι το Ρέικιαβικ, μια πόλη-σύμβολο της απογοήτευσής του για την εκεί τζούφια συνάντηση κορυφής, όπου και περνάει επιβεβαιωμένα μία εβδομάδα. (Κατά τη διαμονή του, επισκέπτεται μάλιστα και το ίδιο το «Hofdi House», την έπαυλη που φιλοξένησε το summit – ίσως, δηλαδή, να πήγε μέχρι την Ισλανδία και μόνο γι’ αυτό το ιδιότυπο προσκύνημα). Tην επόμενη μέρα πετάει αντίστροφα, νοτιοανατολικά, και προσγειώνεται στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, και από κει αλλάζει πάλι ρότα, καρφί ανατολικά προς Ελσίνκι, όπου θα περάσει άλλες τρεις μέρες, προετοιμάζοντας τον εαυτό του γι’ αυτό που πρόκειται να κάνει. Και το μεσημέρι της 28ης σηκώνεται στον ολοκάθαρο ουρανό της Φινλανδίας και αντί να πάει προς Σουηδία, όπως είχε δηλώσει, κλείνει τον ασύρματο, βγαίνει απ’ την πορεία του και εισέρχεται στον εναέριο χώρο της ΕΣΣΔ.
Πετάει χαμηλά, όλο και πιο χαμηλά, μερικές φορές στα 10 μέτρα απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, διασχίζει τη Βαλτική χωρίς να τον δουν τα ραντάρ, και μπαίνει στη Σοβιετική Εσθονία. Η πτήση του προς τη Μόσχα είναι πολύ κοντά σ’ αυτό που θα λέγαμε έπος. Σημειώστε, καταρχάς, ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή ο Ρουστ δεν μετράει στο ενεργητικό του παρά μόνο τις ελάχιστες ώρες πτήσης που προβλέπει ο κανονισμός για να σου δώσουν άδεια πιλότου. Επίσης, ότι η πλοήγησή του γίνεται τελείως χειρωνακτικά, με βάση έναν παλιό τουριστικό οδηγό και τον σχολικό του Άτλαντα – βασικά, ακολουθεί παλιά σιδηροδρομικά δίκτυα με το μάτι, ελπίζοντας ότι τα έχει υπολογίσει σωστά. Τέλος, το ξαναλέμε: είναι 18 ετών.
Μπαίνει λοιπόν στη Σοβιετική Ένωση στις 2:40 μ.μ., κοντά στην πόλη Κόχτλα-Γιέρβε, με τον έλικα του κινητήρα μες στ’ αλάτια. Για δεκαπέντε λεπτά ακολουθεί την ακτή προς τα νότια, ψάχνοντας αυτό που θεωρεί τη σωστή γραμμή τρένου. Κοντά στο Ράκβερε, στρίβει ανατολικά και σηκώνει το Cessna στα 150 μέτρα για να αποφύγει τους δασώδεις λόφους της περιοχής. Στα ημερολόγια της σοβιετικής αεράμυνας διαπιστώνεται ότι τον εντόπισαν τρεις φορές από τις 3:12 μέχρι τις 3:25, αποκλείοντας κάθε φορά την πιθανότητα κινδύνου, καθώς τον καταχωρίζουν ως «αγροτικό αεροσκάφος» λόγω της αστείας του ταχύτητας των 110 κόμβων (200 χλμ./ώρα). Διασχίζοντας τη λίμνη Πέιπους, στα σύνορα Εσθονίας - Ρωσίας, συναντά στις 3:48 την πρώτη του ενδεχόμενη απειλή, ένα MiG-23 που πραγματοποιεί ασκήσεις. Το μαχητικό περνάει σαν κεραυνός σχεδόν ακριβώς από πάνω του, αλλά σε ύψος τριών χιλιομέτρων. «Εγώ τον είδα», θα πει αργότερα ο Ρουστ σε μία απ’ στις πολλές συνεντεύξεις του, «αυτός όχι». Αμέσως μετά, όμως, δυο άλλα μαχητικά του ίδιου σχηματισμού λαμβάνουν οδηγία απ’ τα κεντρικά να πάνε να τον τσεκάρουν. Τα MiG φτάνουν άμεσα, όμως κοντά στη Σταράγια Ρούσα αυτός εξαφανίζεται απ’ τα ραντάρ. Εικάζεται ότι το έχει προσγειώσει σε ένα λιβάδι, όπου περιμένει περίπου μισή ώρα πριν ξανασηκωθεί.
Στις 4:55, το Cessna βρίσκει τον άξονα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Λένινγκραντ-Μόσχας και τον ακολουθεί. Στα περίχωρα του Τβερ τον εντοπίζει μια συστοιχία πυραύλων εδάφους-αέρος SA-3. Τον κλειδώνει στο ηλεκτρονικό της στόχαστρο, τον έχει εύκολα, αλλά δεν ανοίγει πυρ γιατί το επιχειρησιακό πρωτόκολλο της μονάδας απαγορεύει την κατάρριψη άγνωστου αεροσκάφους αργής ταχύτητας χωρίς ρητή εντολή αξιωματικού. Κι έτσι, απλά, μεταξύ άλλων χάρις και στη δυσλειτουργική σοβιετική γραφειοκρατία, φτάνει στη Μόσχα. Στις 6:40 αντικρίζει για πρώτη φορά τον ορίζοντα της πόλης με τον ουρανοξύστη τού Πανεπιστημίου Λομονόσοφ να δεσπόζει πρώτος πρώτος στα 240 μέτρα, και κατευθύνεται προς τους πύργους του Κρεμλίνου. Τους προσεγγίζει ανενόχλητος, κατεβαίνει και κάνει πέντε (!) ολόκληρους κύκλους γύρω απ’ την Κόκκινη Πλατεία σε χαμηλό ύψος, προσπαθώντας να βρει πού και πώς θα προσγειωθεί. Πετάει τόσο χαμηλά που διάφοροι εργαζόμενοι σε γραφεία βλέπουν το πρόσωπό του. Στις 7:00 έχει επιτέλους ένα ρασιοναλιστικό σχέδιο στο κεφάλι του και στις 7:10 πραγματοποιεί μία από τις πιο ιστορικές προσγειώσεις στην ιστορία των ιστορικών προσγειώσεων, πάνω στη λεία επιφάνεια της αψιδωτής γέφυρας Μπαλσόι Μοσκβορέτσκι – σαν να λέμε Pont Neuf στο Παρίσι ή Tower Bridge στο Λονδίνο. Κι όχι μόνο το κατεβάζει εκεί, αλλά μετά συνεχίζει, το τσουλάει με τον συμπλέκτη σιγά σιγά ακόμη πιο κεντρικά στην πλατεία και το παρκάρει κανονικά στα πενήντα μέτρα απ’ το Μαυσωλείο του Λένιν. Μια αλλόκοτη λεπτομέρεια ανάμεσα σε πολλές άλλες: υπό κανονικές συνθήκες, πάνω απ’ τη γέφυρα Μπαλσόι Μοσκβορέτσκι θα υπήρχαν γυμνά ηλεκτροφόρα σύρματα για τις γραμμές των τρόλεϊ, σύρματα γκρίζα με φόντο την γκρίζα άσφαλτο του δρόμου, που ο Ρουστ πιθανότατα δεν θα είχε αντιληφθεί από ψηλά, και που μόλις εκείνο το πρωί είχαν αφαιρεθεί για λογους συντήρησης.
Αποβιβάζεται μόνος του, μαζεύονται γύρω του διάφοροι περαστικοί και τουρίστες που πιστεύουν ότι πρόκειται για προγραμματισμένο σόου και του ζητάνε αυτόγραφα. Ύστερα εμφανίζονται ένστολοι, απολύτως διστακτικοί ως προς το τι πρέπει να κάνουν, καθώς τους είναι αδύνατο να φανταστούν ότι η παρουσία του εκεί δεν σχετίζεται με κάποιον εντεταλμένο κυβερνητικό φορέα, κι έτσι απλώς περιμένουν παραδίπλα για να μην μπλέξουν. Ένας Βρετανός γιατρός βιντεοσκοπεί τη σκηνή με την ιδιωτική του κάμερα – αυτά είναι και τα πλάνα που μεταδίδουν αργότερα τα δυτικά μέσα, μαζί και η ΕΡΤ, στο δελτίο που κοιτάζω. Τελικά ο Ρουστ συλλαμβάνεται μετά από δύο ολόκληρες ώρες από άντρες της KGB, αφού πρώτα κάποιος ανώτερος αξιωματικός που παρακολουθεί τη σκηνή από μια αίθουσα επί της πλατείας κατέβει αυτοπροσώπως για να τους πει κάτι σαν «τι κάνετε εδώ ρε μαλάκες, θα τον μαζέψετε επιτέλους;».
Δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ιδεολογική αναπαράσταση της έννοιας «Σοβιετική Ένωση», όπως αυτή διαμορφώνεται από την ’80s προπαγανδιστική εικονογραφία του ριγκανισμού (το λεγόμενο military-entertainment complex στα καλύτερά του), από το «Firefox» (Κλιντ Ίστγουντ, 1982) και το «Red Dawn» (Τζον Μίλιους, 1984) μέχρι τα «Ράμπο 2», «Ρόκι 4» και λοιπά «Invasion USA» (με αμέτρητες θεματικές παραλλαγές δεύτερης και τρίτης διαλογής), είναι αυτή ενός τεχνολογικά άρτιου και διοικητικά αδυσώπητου Evil Empire που όχι μόνο είναι ολωσδιόλου αδιάτρητo αλλά και ανά πάσα στιγμή έτοιμo να εισβάλει στη Δύση –και δη στις ΗΠΑ– από γη, ουρανό και θάλασσα. Οι εικόνες του Cessna μπροστά στο Κρεμλίνο με τους αμήχανους μπάτσους να ξύνουν το κεφάλι τους εκείνο το βράδυ του ’87 έρχονται σαν ακυρωτικό σοκ, διαψεύδοντας με τον πιο έκδηλο τρόπο το στιβαρό αυτό τηλε-αφήγημα – η «πάλαι ποτέ κραταιά» ΕΣΣΔ, που θα λέει αργότερα και ο Συρίγος, η μεγαλύτερη κρατική οντότητα όλων των εποχών, μετράει μέρες ζωής.
Τον Σεπτέμβιο του ίδιου έτους, ο Ρουστ θα καταδικαστεί σε τετραετή κοινωφελή εργασία για παράνομη είσοδο, παράβαση του διεθνούς κανονισμού πτήσης και χουλιγκανισμό (θα δηλώσει ένοχος για τις δύο πρώτες κατηγορίες), αλλά θα τον στείλουν στη φυλακή υψίστης ασφαλείας του Λεφόρτοβο. Έξι μήνες αργότερα, το Ανώτατο Σοβιέτ θα διατάξει την αποφυλάκιση και απέλασή του ως δείγμα καλής θέλησης. (Στο μεταξύ, ο Γκορμπατσόφ θα χρησιμοποιήσει το όλο φιάσκο για να παραιτήσει τον «σκληροπυρηνικό» υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοκόλοφ και εκατοντάδες άλλους παλαιοκομματικούς του αντιπάλους της μασίφ εποχής Μπρέζνιεφ-Αντρόποφ, επιταχύνοντας το ήδη δρομολογημένο rapprochement με τη Δύση).
Με την επιστροφή του στη Γερμανία, αρχίζει και η απότομη έξοδός του απ’ τον εφηβικό ρομαντισμό, μια διαδικασία που συμβαδίζει σε σχεδόν τέλειο συγχρονισμό με τις πολιτισμικές μεταπτώσεις, τα υπαρξιακά κενά, την καλπάζουσα ακμή και τη μακρόσυρτη παρακμή της νεοφιλελεύθερης τάξης πραγμάτων. Κατά την άφιξή του δεν κάνει καθόλου δηλώσεις στους δεκάδες δημοσιογράφους που τον περιμένουν στο αεροδρόμιο (παρά μόνο για να πει ότι οι σοβιετικές αρχές τού φέρθηκαν καλά), καθώς η οικογένειά του έχει ήδη πουλήσει τα αποκλειστικά δικαιώματα της ιστορίας στο περιοδικό «Stern» για 100.000 μάρκα. Στη συνέντευξη αυτή είναι ακόμα αφοπλιστικά αθώος, είναι κυριολεκτικά ένα παιδί που προσβλέπει στην ειρήνη, στην ευημερία και στον αφοπλισμό: «Ήθελα να δείξω στον κόσμο ότι αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
Στις 9 Νοεμβρίου 1989, ο Ματίας Ρουστ βλέπει την πτώση του Τείχους του Βερολίνου από την τηλεόραση, στο νοσηλευτικό ίδρυμα όπου υπηρετεί την εναλλακτική του «πολιτική θητεία» (Zivildienst) ως αντιρρησίας συνείδησης – ένα στάτους αρκετά κλασικό, σχεδόν πλειοψηφικό στη μεταπολεμική Γερμανία. Μόλις δύο εβδομάδες μετά την εκπλήρωση αυτού που, σύμφωνα με τη δική του συνολική στάση, θα όφειλε λογικά να είναι το όνειρο της ζωής του, επιτίθεται με μαχαίρι σε μια συνάδελφό του νοσηλεύτρια που προηγουμένως τον είχε απορρίψει ερωτικά. Κι έτσι η επανένωση της Γερμανίας και το φινάλε της τελευταίας αισιόδοξης δεκαετίας της εποχής μας θα τον βρει στα δικαστήρια, να τρώει δυόμισι χρόνια μέσα.
Τελικά αποφυλακίζεται εντός λίγων μηνών (του αναγνωρίζεται ενδεχόμενο μετατραυματικό στρες απ’ τη φυλάκισή του στη Μόσχα) και από εκείνη τη στιγμή ξεκινά μια περίεργη, ακανόνιστη και αρκετά καθοδική πορεία. Θα επιστρέψει για λίγο στη Ρωσία, ελπίζοντας ότι εκεί θα συναντήσει δόξα και τιμές για τον περασμένο του άθλο, μόνο για να διαπιστώσει ότι και οι δύο πλευρές μάλλον αδιαφορούν πια για την όλη του φάση με τα αεροπλανάκια και τον Ψυχρό Πόλεμο. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 ασπάζεται τον ινδουισμό, ακολουθώντας το new age κύμα των καιρών (βλ. Ρίτσαρντ Γκιρ, Ρομπέρτο Μπάτζιο και τα συναφή) και το 1996 αρραβωνιάζεται την κόρη ενός μεγαλεμπόρου τσαγιού απ’ την Ινδία. Στο πέρασμα του αιώνα (και τέλος του τέλους της Ιστορίας) ο Ρουστ συλλαμβάνεται σε πολυκατάστημα να κλέβει κασμιρένια πουλοβεράκια και λίγα χρόνια μετά, το 2005, έχει πάλι μπλεξίματα με τον νόμο για χρέη και απάτες. Στη συνέχεια, γίνεται επαγγελματίας gambler (ισχυρίζεται ότι έχει κερδίσει 750.000 ευρώ σε τουρνουά στο Λας Βέγκας και ότι αργότερα έχασε εξίσου μεγάλα ποσά), ενώ από το 2012 παρουσιάζεται ως οικονομικός σύμβουλος-αναλυτής για λογαριασμό μιας επενδυτικής τράπεζας στη Ζυρίχη και ταυτόχρονα ως γιόγκι με στόχο να ανοίξει μεγάλη σχολή γιόγκα πίσω στο Αμβούργο.
Σ’ όλη τη διάρκεια αυτού του υπαρξιστικού ό,τι να ’ναι, ο Ματίας Ρουστ είναι στην πραγματικότητα μια τηλεπερσόνα. Μάλιστα, μια ξεπερασμένη και αρκετά ξεπεσμένη τηλεπερσόνα που σε τακτά χρονικά διαστήματα εμφανίζεται σε όλο και πιο τριτο-τέταρτες εκπομπές και σάιτ, δίνοντας πάντα την ίδια συνέντευξη, την εξιστόρηση της επικής του πτήσης – μιας όντως επικής, πιτερ-πανικής πτήσης προς την ελευθερία, που η βαθιά γερμανική ψυχή φρόντισε να παρερμηνεύσει απ’ την πρώτη ώρα και στιγμή ονομάζοντάς τον «νέο Κόκκινο Βαρόνο» (βλ. Μάνφρεντ φον Ριχτχόφεν), ένα οριακό παρατσούκλι που του προσδίδει μια εντελώς άκαιρη, πολεμοχαρή πατίνα. Έτσι, όλο και πιο επαναληπτικά, όλο και πιο τυποποιημένα, ο Ρουστ γίνεται με τα χρόνια το φάντασμα του νεανικού του εαυτού, προσφέροντας τη συμβατική αναβίωση ενός πραγματικά αποκαλυπτικού γεγονότος που μπορεί να μην απογείωσε από μόνο του την κίνηση της Ιστορίας αλλά σίγουρα κατέρριψε τις μυθολογικές προβολές που συχνά την επικαλύπτουν.
Το 2024, και ενώ ο λησμονημένος Ματίας Ρουστ παρεπιδημούσε κάπου μεταξύ Αμβούργου, Ελβετίας και νοτιοανατολικής Ασίας, ένα άλλο παλαιό geek έκανε αθόρυβα την επιστροφή του στο διεθνές προσκήνιο. Εκείνος ο Γάλλος διανοούμενος-φρικιό που λέγαμε στην αρχή, ο ανθρωπολόγος Εμανουέλ Τοντ, στα 73 του πια, με ένα επιστημονικό σύγγραμμα 400 σελίδων που με βάση συγκριτικά στατιστικά μοντέλα (τους δείκτες γεννητικότητας, τα απατηλά υψηλά ΑΕΠ που βασίζονται κυρίως σε τομείς υπηρεσιών και όχι παραγωγής, τη δομική πτώση της βιομηχανικής παραγωγής στη Γερμανία, την πολύ χαμηλή εξειδίκευση μηχανικών στις ΗΠΑ, κ.λπ., κ.λπ.), προβλέπει τώρα την αναπόφευκτη προσεχή κατάρρευση της συλλογικής Δύσης ως στρατοπέδου παγκόσμιας κυριαρχίας («Η ήττα της Δύσης», εκδ. Πεδίο).
Για την ιστορία, η παλιά Φίλιπς αποσύρθηκε το 2002 αμέσως μετά το Μουντομπάσκετ της Ινδιανάπολης, τα απαρχαιωμένα MiG-23 εξακολουθούν να είναι σε υπηρεσία μόνο στην Ανγκόλα και τη Β. Κορέα και το Cessna 172P Skyhawk II με τη συγκινητική ιπποδύναμη των 160 αλόγων κρέμεται ακίνητο από λεπτά συρματόσχοινα ως ένα σιωπηρό και λίγο σκονισμένο έκθεμα μεταξύ άλλων εκθεμάτων σε κάποια αίθουσα του Γερμανικού Μουσείου Τεχνολογίας του Βερολίνου.
Kremlin Caper: Mathias Rust's Landing on Red Square | People & Politics
