Γιατί το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι (πλέον) μια επαναστατική πράξη

Γιατί το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι (πλέον) μια επαναστατική πράξη Facebook Twitter
Στην περίπτωση της Όστεν πάντα μου κάνει εντύπωση πόσο παρεξηγημένη είναι. Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0


«ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΣ ΑΠΟΔΕΚΤΗ
 είναι πως ένας ανύπαντρος άντρας με μεγάλη περιουσία πρέπει να ψάχνει για σύζυγο». Η πρώτη πρόταση από το βιβλίο Υπερηφάνεια και Προκατάληψη της Τζέιν Όστεν θεωρείται μία από τις καλύτερες που έχουν γραφτεί ποτέ. Ψάχνοντας λίγο το γιατί, βρήκα ότι οι «New York Times» την αποκαλούν «μπανάλ» και αισθάνθηκα προσωπικά θιγμένη, περίπου σαν να με είχαν αποκαλέσει «βλάχα» ή, όπως λέγεται τώρα πια, «βασικιά». Πέρα από τη λεπτή ειρωνεία της πρότασης (ποιος ανύπαντρος άντρας με καλή περιουσία θα έψαχνε ενεργά για μια σύζυγο, ειδικά την εποχή της Όστεν;), κατέληξα πως αυτή η πρόταση είναι μια τρομερά επιτυχημένη παγίδα: υπόσχεται πολλά, θέλεις να διαβάσεις και να μάθεις κι άλλα.

Ξεκίνησα να (ξανα) ψάχνω την Όστεν όταν αποφάσισα να διαβάσω –πάλι– την Έμμα». Το αντίτυπο που έχω είναι μια παλιά έκδοση του Καστανιώτη από το 1989 με καταπληκτικό εξώφυλλο που θυμίζει κομμένο πίνακα του Μοντιλιάνι. Το βιβλίο το διάβασα έφηβη σε κάποιο τριήμερο με τους γονείς μου στο Πήλιο και σίγουρα το ξαναδιάβασα ως φοιτήτρια. Δεν θυμάμαι αν το έχω πιάσει στα χέρια μου από τότε. 

O κόσμος μοιάζει τρομακτικός, σαν μια καρφίτσα που αιωρείται στο σύμπαν. Όλα απαιτούν την προσοχή μας τώρα, τώρα, τώρα, το απόλυτο ζητούμενο είναι να καταναλώνουμε ταξίδια, σερβιέτες, πεπόνι, απορρυπαντικά και μετά να παράγουμε περιεχόμενο που υμνεί την κατανάλωσή μας.

Καμιά φορά, όταν ξαναδιαβάζεις ένα κλασικό βιβλίο μετά από χρόνια, αναρωτιέσαι για ποιον λόγο είχες ενθουσιαστεί τόσο (συγγνώμη, Μίλαν Κούντερα, σε σένα αναφέρομαι). Συνήθως όμως θυμάσαι τι ήταν αυτό που σε είχε συνεπάρει ή ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο. Στην περίπτωση της Όστεν πάντα μου κάνει εντύπωση πόσο παρεξηγημένη είναι. Πολύς κόσμος (κυρίως όσοι τη γνωρίζουν από τις άπειρες τηλεοπτικές και κινηματογραφικές μεταφορές των έργων της) την αντιλαμβάνεται ως τη μητέρα του ρομαντικού μυθιστορήματος, ενώ στην πραγματικότητα υπονομεύει με μοναδική λεπτότητα το τελετουργικό του ρομάντσου και του γάμου, ενώ σε όλα της τα μυθιστορήματα υπάρχει έντονο το ταξικό στοιχείο. Η γραφή της έχει μια υπέροχη, ανεπαίσθητη ειρωνεία, οι χαρακτήρες της είναι αριστοτεχνικά χτισμένοι. Τα βιβλία της είναι σχεδόν αστεία – δε γελάς δυνατά, αλλά χαμογελάς. 

Το 2025 γιορτάζουμε 250 χρόνια από τη γέννησή της. Διάβασα λίγο για τις εκδηλώσεις που ετοιμάζουν οι Άγγλοι για την επέτειο: εκθέσεις, θέατρο του δρόμου, διαδρομές σε αξιοθέατα που είχε επισκεφτεί στη ζωή της, πικνίκ, χοροί με ρούχα εποχής. 

Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές οι ειδήσεις από τη Βόρειο Αμερική θυμίζουν δυστοπικό κόμικ: ο κακός δισεκατομμυριούχος που αποκτά εξουσία χωρίς να τον έχει ψηφίσει κανείς, ένας ημιπαράφρων ηλικιωμένος Προέδρος με κόκκινο καπελάκι που κάθε μέρα παίρνει όλο και πιο απίστευτες αποφάσεις και ένα οργισμένο πλήθος έτοιμο για αίμα. Δεν θα μιλήσω καν για την ορκωμοσία, της οποίας η σημειολογία έμοιαζε με μοχθηρό κουκλοθέατρο. O ναζιστικός χαιρετισμός του Έλον Μασκ, η σειρά των παραταγμένων δισεκατομμυριούχων στην πρώτη γραμμή, τα λόγια του Τραμπ.

Σε αυτό το κλίμα το να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία είναι σχεδόν επαναστατική πράξη. O κόσμος μοιάζει τρομακτικός, σαν μια καρφίτσα που αιωρείται στο σύμπαν. Όλα απαιτούν την προσοχή μας τώρα, τώρα, τώρα, το απόλυτο ζητούμενο είναι να καταναλώνουμε ταξίδια, σερβιέτες, πεπόνι, απορρυπαντικά και μετά να παράγουμε περιεχόμενο που υμνεί την κατανάλωσή μας. To να διαβάζει κανείς λογοτεχνία του 19ου αιώνα, σελίδες ολόκληρες με περιγραφές θάμνων και δέντρων που περιέχουν λέξεις όπως «πρασιά» και «θύσανος», και κυρίως με υπαινικτική γραφή, χωρίς τα πάντα να αφορούν μια αγωνιώδη κυριολεξία, είναι μια επανάσταση.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Persuasion: Η Τζέιν Όστεν είναι διαχρονική και δεν μαγαρίζεται εύκολα

Daily / «Persuasion»: Η Τζέιν Όστεν είναι διαχρονική και δεν μαγαρίζεται εύκολα

Είναι στιγμές που η αυτή η «σύγχρονη» προσαρμογή του μυθιστορήματος της Τζέιν Όστεν αγγίζει τα όρια μιας αβάσταχτης και ανάρμοστης ελαφρότητας, συνολικά όμως βλέπεται μια χαρά χωρίς να διεκδικεί θέση στις κορυφαίες κινηματογραφικές προσαρμογές των βιβλίων της.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Λ. Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη»

Βιβλίο / Υποψιαζόταν άραγε ο Λέων Τολστόι πόσες γενιές έμελλε να τραφούν με το «Πόλεμος και Ειρήνη»;

Έργο προοδευτικό και πρωτοποριακό που άνοιξε νέους ορίζοντες στη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα-ποταμός του Τολστόι εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, καταρρίπτοντας την αυταπάτη ότι τα άτομα μπορούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν την πορεία των γεγονότων από μόνα τους.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ