ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

Η Αναγέννηση του Χάρλεμ ζωντανεύει στο MET

Η Αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση-μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
Archibald Motley Jr., «Black Belt» (1934), εμπνευσμένος από την κουλτούρα της τζαζ, δάνειο στο Met από το Μουσείο του Πανεπιστημίου Hampton στη Βιρτζίνια.
0

ΟΤΑΝ Η ΡΕΜΠΕΚΑ ΧΟΛ γύρισε το «Passing», την πρώτη της ταινία, καταπιάστηκε με ένα αμφιλεγόμενο θέμα, που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο της Νέλα Λάρσεν του 1929.

Η ταινία διαδραματίζεται τη δεκαετία του 1920 και εξιστορεί τη ζωή δύο Μαύρων γυναικών στο Χάρλεμ, η μία από τις οποίες θεωρείται λευκή λόγω του ανοιχτού τόνου του δέρματός της και παντρεύεται έναν λευκό που δεν έχει ιδέα για τη φυλή της. Ο παππούς της Χολ ήταν Μαύρος, αλλά θεωρήθηκε λευκός, μεταφέροντας μια διφορούμενη φυλετική ταυτότητα στην ηθοποιό και τη μητέρα της, Μαρία Γιούινγκ (σύζυγο του σκηνοθέτη Πίτερ Χολ). Εκτός από τα θέματα της φυλετικής ταυτότητας, η ταινία ασχολείται με την τάξη και το φύλο.

Εδώ και μερικά χρόνια τα ζητήματα αυτά, κυρίως μετά το κίνημα Black Lives Matter, έχουν έρθει στο προσκήνιο, με τα μουσεία να αναφέρονται στο πολιτιστικό απόθεμα των Μαύρων. Προφανώς είναι καιρός να συνειδητοποιήσει η Αμερική ότι αυτό που ονομάζουμε πολιτισμική ιστορία του 20ού αιώνα θα ήταν εντελώς διαφορετικό αν δεν υπήρχαν ο Ντιουκ Έλιγκτον, ο Λούις Άρμστρονγκ, η Μπίλι Χόλιντεϊ.

Η έκθεση «Η Αναγέννηση του Χάρλεμ και ο Υπερατλαντικός Μοντερνισμός» εξερευνά και τιμά την τέχνη και τους καλλιτέχνες της Αναγέννησης του Χάρλεμ ως μια πρωτοποριακή, κομβική περίοδο στην τέχνη του 20ού αιώνα.

Οι συγγραφείς, οι ποιητές, οι τραγουδιστές και οι μουσικοί του κινήματος που είναι γνωστό ως «Αναγέννηση του Χάρλεμ», το οποίο είχε ως επίκεντρο τη γειτονιά της Νέας Υόρκης από το 1919 έως το τέλος της δεκαετίας του 1930, έχουν κεντρική θέση στην πολιτιστική φαντασία της Αμερικής. «Το Χάρλεμ έγινε το σύμβολο για τη διεθνή Μαύρη πόλη», όπως το περιέγραψε ο μυθιστοριογράφος Ίσμαελ Ριντ.

Η αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση - μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
Jacob Lawrence, «The Photographer», 1942. Ο πίνακας αποτυπώνει το ήθος της Αναγέννησης του Χάρλεμ: Μαύροι καλλιτέχνες και φωτογράφοι που απεικονίζουν τις δικές τους κοινότητες. © The Jacob and Gwendolyn Knight Lawrence Foundation, Seattle/Artists Rights Society (ARS), Νέα Υόρκη

Η Αναγέννηση του Χάρλεμ είναι από τις πλουσιότερες πολιτιστικά περιόδους της ιστορίας των ΗΠΑ και σημείο καμπής στην κουλτούρα των Αφροαμερικανών, με το κίνημα να φέρνει στο προσκήνιο μια γενιά που διέπρεψε στα γράμματα, στη μουσική, στις εικαστικές τέχνες, η πολιτιστική κληρονομιά της οποίας επηρέασε κατοπινά κινήματα σε όλη τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα.

Με το Χάρλεμ να αναγεννάται σήμερα, οικιστικά κυρίως, και το υπόλοιπο της Νέας Υόρκης να το «ανακαλύπτει» ξανά, μια νέα φιλόδοξη έκθεση στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης αποκαλύπτει έργα καλλιτεχνών που αγνοούνταν καιρό με τη βοήθεια δανείων από κολέγια και οικογενειακές συλλογές.

Η έκθεση «Η Αναγέννηση του Χάρλεμ και ο Διατλαντικός Μοντερνισμός», που εγκαινιάζεται στις 25 Φεβρουαρίου στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης,  εξερευνά πώς άλλαξε το Χάρλεμ από την άφιξη χιλιάδων Αφροαμερικανών την εποχή της Μεγάλης Μετανάστευσης. Μετά από χρόνια στα οποία έγιναν αντικείμενο φυλετικών στερεοτύπων, οι Μαύροι καλλιτέχνες μπόρεσαν να πουν τις δικές τους ιστορίες. Η ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα δεν περιελάμβανε την Αναγέννηση του Χάρλεμ, ούτε Μαύρους καλλιτέχνες που απεικονίζουν όλες τις πτυχές μιας νέας, σύγχρονης ζωής στην πόλη η οποία διαμορφώνεται από τη δεκαετία του ’20 έως τη δεκαετία του ’40. Γραμμένη φυσικά από λευκούς συγγραφείς, άφηνε στο περιθώριο τους Μαύρους που προσπαθούσαν να αυτοπροσδιοριστούν και να αρθρώσουν τη δική τους φωνή.

Η έκθεση στο MΕΤ, που θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Ιουλίου 2024, περιλαμβάνει περίπου 160 πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες, καθώς και βιβλία, αφίσες, ταινίες και εφήμερα. Μεταξύ αυτών θα υπάρχουν έργα από μια χούφτα Ευρωπαίων μοντερνιστών ζωγράφων –μεταξύ αυτών οι Kees van Dongen, Henri Matisse, Edvard Munch και Pablo Picasso– που είχαν διάλογο με καλλιτέχνες, συγγραφείς και μουσικούς της Αναγέννησης του Χάρλεμ, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι επρόκειτο για υπερατλαντικό κίνημα.

Η αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση - μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
Η αφίσα της έκθεσης του 1969 «Harlem on my Mind».

Μια έκθεση και ένα σκάνδαλο που οδήγησε σε μια μεγάλη αλλαγή

Το 1969, Μαύροι καλλιτέχνες, επιμελητές και άνθρωποι της κοινότητας ανακάλυψαν προς μεγάλη τους έκπληξη ότι η έκθεση «Harlem on My Mind: Η πολιτιστική πρωτεύουσα της Μαύρης Αμερικής, 1900-1968» του ΜΕΤ δεν περιελάμβανε ούτε έναν πίνακα ή γλυπτό από Αφροαμερικανό καλλιτέχνη. Αντίθετα, ο επιμελητής Allan Schoener βασίστηκε σε ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες, κείμενο, ήχο για να μεταδώσει τη ζωτικότητα του Χάρλεμ και των ανθρώπων του. Έμοιαζε περισσότερο με τις εκθέσεις των μουσείων εθνογραφικής ή φυσικής ιστορίας παρά με έκθεση τέχνης.

Η διαμάχη που ακολούθησε ήταν καταιγιστική. Τα αρνητικά δημοσιεύματα στον Τύπο κυριάρχησαν και τις 16 εβδομάδες της έκθεσης, αν και όλη η «φασαρία» φαινόταν να προσελκύει επισκέπτες. «Παρέλειψαν ζωγράφους και γλύπτες που συνέβαλαν επίσης στην πολιτιστική ανάπτυξη του Χάρλεμ, κακοποίησαν ή αγνόησαν με άλλον τρόπο το σώμα των Μαύρων και κατέληξαν να παραγάγουν μια οπτικοακουστική έκθεση χωρίς λογική σειρά ούτε επαρκείς επεξηγηματικές πληροφορίες», έγραφαν τα δημοσιεύματα.

Η αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση - μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
Aaron Douglas, «Miss Zora Neale Hurston», 1926, από το Fisk University Galleries, Nashville, Tenn. © Κληρονόμοι του Aaron Douglas/Με άδεια από VAGA στο Artists Rights Society (ARS)

Οι διαμαρτυρίες δημιούργησαν το αίτημα και την ανάγκη για μεγαλύτερη ποικιλομορφία και συμπερίληψη στα μουσεία, τόσο στην έκθεση όσο και στα παρασκήνια. Το «Harlem on My Mind» δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό. Από όλες τις εκθέσεις που παρουσιάστηκαν ως μέρος της εκατονταετηρίδας του μουσείου, καμία δεν περιελάμβανε έργο Μαύρου καλλιτέχνη.

Αυτό ώθησε την Artist Workers' Coalition (AWC), μια αριστερή ομάδα καλλιτεχνών, κριτικών και κινηματογραφιστών, να διανείμει εκατοντάδες τροποποιημένα χαρτονομίσματα του ενός δολαρίου που έγραφαν «The United States Art World». Είχαν τυπωμένο το πρόσωπο του Ροκφέλερ αντί του Τζορτζ Ουάσιγκτον και διακήρυσσαν: «Δεν ισχύει για Μαύρους, Πορτορικανούς ή καλλιτέχνιδες».

Η αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση - μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
Τσαρλς Χένρι Άλστον, «Κορίτσι με κόκκινο φόρεμα», 1934. Ο πίνακας, που αποκτήθηκε το 2021 από το Met, είναι ένα από τα 21 αντικείμενα από τη συλλογή του μουσείου στην έκθεση. © Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης

Σήμερα, η έκθεση τιμά τους λαμπρούς και ταλαντούχους καλλιτέχνες πίσω από το πρωτοποριακό πολιτιστικό κίνημα που γνωρίζουμε ως «Αναγέννηση του Χάρλεμ» και μας προσφέρει μια εις βάθος ματιά στην εμπειρία των Μαύρων στις αρχές του 20ού αιώνα. Στον πυρήνα της έκθεσης βρίσκονται οι καλλιτέχνες που δεσμεύτηκαν να απεικονίσουν το σύγχρονο θέμα της κοινότητας των Μαύρων με έναν ριζικά μοντέρνο τρόπο και αρνούμενοι τα κυρίαρχα ρατσιστικά στερεότυπα.

Η αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση - μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
William H. Johnson, «Γυναίκα στα μπλε», περίπου το 1943. Έργα όπως αυτό συλλέχθηκαν κυρίως από ιστορικά Μαύρα κολέγια και πανεπιστήμια, όπως το Μουσείο Τέχνης του Πανεπιστημίου Clark Atlanta. © Μουσείο Τέχνης του Πανεπιστημίου Clark Atlanta

Αν και ενωμένοι στον κοινό τους στόχο να απεικονίσουν όλες τις πτυχές της σύγχρονης ζωής και κουλτούρας των Μαύρων, μεμονωμένοι νέοι Μαύροι καλλιτέχνες ανέπτυξαν ποικίλα αναπαραστατικά στυλ, που κυμαίνονται από την ενασχόληση με την αφρικανική και αιγυπτιακή αισθητική και τις ευρωπαϊκές πρωτοποριακές εικαστικές στρατηγικές έως τη δέσμευση στην κλασική ακαδημαϊκή παράδοση. Μεταξύ των επιλεγμένων καλλιτεχνών περιλαμβάνονται οι Charles Alston, Aaron Douglas, Meta Warrick Fuller, Palmer Hayden, Bert Hurley, William H. Johnson, Archibald Motley, Jr., Winold Reiss, Augusta Savage, James Van Der Zee και Laura Wheeler Waring.

Η έκθεση «Η Αναγέννηση του Χάρλεμ και ο Υπερατλαντικός Μοντερνισμός» εξερευνά και τιμά την τέχνη και τους καλλιτέχνες της Αναγέννησης του Χάρλεμ ως μια πρωτοποριακή, κομβική περίοδο στην τέχνη του 20ού αιώνα.

Η αναγέννηση του Χάρλεμ σε μια έκθεση - μήνυμα κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων Facebook Twitter
Μακέτα του γλυπτού της Augusta Savage «Lift Every Voice and Sing (The Harp)», 1939. Μια τεράστια εκδοχή του έργου εμφανίστηκε στην Παγκόσμια Έκθεση του 1939 που γιόρταζε τη συνεισφορά των Αφρικανών στη μουσική. © Πανεπιστήμιο της Βόρειας Φλόριντα

Με πληροφορίες από ΜΕΤ, Harlem Archives

Εικαστικά
0

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Καμιά φορά μιλάω για τα έργα μου και ακούγεται σαν να μιλάω για προζύμι ή κεφίρ»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης πέταξε τον Πλάτωνα σε ένα escape room για την Μπιενάλε

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο συναρπαστικός εξπρεσιονισμός του Ζορζ Ρουό 

Εικαστικά / Ζορζ Ρουό: Ο μεγάλος λησμονημένος του εξπρεσιονισμού

Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης συνδέθηκε με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά ξεχάστηκε μετά τον θάνατό του. Μια έκθεση με σημαντικά του έργα τον επαναφέρει στο προσκήνιο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«ΤΕΧΝΗ – ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ»: Η διαρκής συμβολή των δύο ομάδων στην ανεπανάληπτη πολιτισμική κίνηση της Θεσσαλονίκης

Εικαστικά / «Διαγώνιος» και «Τέχνη»: Πρόσφεραν παιδεία στη Θεσσαλονίκη. Τώρα συναντιούνται ξανά σε μια έκθεση

Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου και η Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» επιστρέφουν στο προσκήνιο μέσα από ένα αφιέρωμα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, που αναδεικνύει δύο ιστορικές ομάδες της πνευματικής ζωής της Θεσσαλονίκης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «λίστα Τραμπ» και τα «απαράδεκτα έργα τέχνης» οδηγούν σε μια άλλη Αμερική

Εικαστικά / Tο μένος του Τραμπ για το Smithsonian: Λογοκρισία, ρατσισμός, λίστες με «απαράδεκτα» έργα

Με στόχο το μεγαλύτερο συγκρότημα μουσείων και ερευνητικών κέντρων στον κόσμο, ο Τραμπ επιχειρεί να ασκήσει έλεγχο και λογοκρισία σε έργα τέχνης και στο περιεχόμενο εκθέσεων, κατηγορώντας το Smithsonian ως «woke» και απειλώντας με περικοπές της χρηματοδότησής του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Εικαστικά / Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Μια από τις πιο εξέχουσες συλλέκτριες στην Ευρώπη, η οποία έχει αφήσει το αποτύπωμά της και στην Ύδρα, αποφάσισε να πουλήσει τη συλλογή σουρεαλιστικής και μεταπολεμικής τέχνης που στεγάζει στο σπίτι της στο Λονδίνο -τη μεγαλύτερη αυτού του είδους- σε μια δημοπρασία-ορόσημο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ