«Το Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη: Ένα από τα σημαντικότερα αλληγορικά μυθιστορήματα για τον ολοκληρωτισμό

«Το Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη: Ένα από τα σημαντικότερα αλληγορικά μυθιστορήματα για τον ολοκληρωτισμό Facebook Twitter
Ο Αντώνης Σαμαράκης (1919-2003). Φωτό: Συμέλα Παντζαρτζή/ΑΠΕ
0



«ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ, ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ
της επιτυχίας και της εσωτερικής γαλήνης, και για το Καθεστώς και για το άτομο, είναι η απλούστευση. Όσο λιγότερο λειτουργεί η σκέψη σας, τόσο και πιο πολύ είσαστε ευτυχείς και αποδοτικοί για το Καθεστώς. Ο υπ' αριθμόν 1 κίνδυνος είναι το να σκέφτεστε. Όχι πολλές διακρίσεις, όχι διάλογο με τον εαυτό σας. Η μία και μόνη διάκριση, επαναλαμβάνω και υπογραμμίζω, που επιτρέπεται είναι η εξής: με το Καθεστώς – όχι με το Καθεστώς».

Οι παραπάνω φράσεις, βαλμένες στο στόμα ανακριτή Ειδικής Υπηρεσίας και με αποδέκτη έναν υφιστάμενό του πράκτορα, θα μπορούσαν να έχουν γραφτεί και σήμερα. Στην πραγματικότητα όμως γράφτηκαν πριν από μισό και βάλε αιώνα, από έναν δημόσιο υπάλληλο που είχε βιώσει τη μεταξική δικτατορία και τη γερμανική κατοχή, κάποιον που σύντομα θα παραιτούνταν από το υπουργείο Εργασίας για ν' αφοσιωθεί στη λογοτεχνία και του οποίου το όνομα θα γινόταν γνωστό παντού.

Είναι φράσεις από το «Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη, ένα από τα σημαντικότερα αλληγορικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν για τον ολοκληρωτισμό, το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1965 από το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» και το 2013 –με την 67η έκδοσή του!– πέρασε στον κατάλογο του Ψυχογιού.

Χωρίς να κατονομάζεται η χώρα στην οποία εκτυλίσσεται, το «Λάθος» παρακολουθεί την περιπέτεια ενός πολίτη ύποπτου για συνωμοτική δράση, που απειλείται με εξόντωση από το κυβερνητικό «Καθεστώς».

Και ποιος δεν επαίνεσε το «Λάθος» όταν άρχισε να μεταφράζεται στο εξωτερικό. Ο Ζορζ Σιμενόν υποκλίθηκε στη «διαβολεμένη μαεστρία της τεχνικής» του Σαμαράκη και η Αγκάθα Κρίστι τον συνεχάρη για τη δύναμη της φαντασίας του. Ο Άρθουρ Μίλερ ευχήθηκε να διαβάσουν το βιβλίο «όσοι καπηλεύονται τη Δημοκρατία» ενώ ο Γκράχαμ Γκριν αναγνώρισε πως το «Λάθος» αναλύει σε βάθος το παράλογο με ποίηση και με αίσθηση του χιούμορ. Ο Άρθουρ Κέστλερ, επίσης, διέκρινε στα γρανάζια της πλοκής του έναν «καφκικό εφιάλτη» που καταλήγει σ' ένα αριστουργηματικό, λυτρωτικό τέλος, ενώ ο Λουίς Μπουνιουέλ είχε αποφανθεί πως θα 'ταν «ιδεώδες για τον κινηματογράφο», πολύ πριν το σκηνοθετήσει ο Γερμανός Πέτερ Φλάισμαν.

«Το Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη: Ένα από τα σημαντικότερα αλληγορικά μυθιστορήματα για τον ολοκληρωτισμό Facebook Twitter
«Ο τρίτος βαθμός» (1975), η ταινία του Πέτερ Φλάισμαν που βασίστηκε στο «Λάθος».

Γυρισμένη το 1975, η ταινία του τελευταίου έφερε τον τίτλο «Ο τρίτος βαθμός», είχε για πρωταγωνιστές τοuς Μισέλ Πικολί και Ούγκο Τονιάτσι και το σενάριο συνυπέγραφαν οι Ζαν-Κλοντ Καριέρ και Μάρτιν Βάλζερ.

Χωρίς να κατονομάζεται η χώρα στην οποία εκτυλίσσεται, το «Λάθος» παρακολουθεί την περιπέτεια ενός πολίτη ύποπτου για συνωμοτική δράση, που απειλείται με εξόντωση από το κυβερνητικό «Καθεστώς». Σύμφωνα με το «Σχέδιο» που τίθεται σε εφαρμογή, ο πολίτης θ' αντιμετωπιστεί με δήθεν φιλική συμπεριφορά, ώστε είτε να ομολογήσει την όποια ενοχή του είτε ν' αποπειραθεί να δραπετεύσει, γεγονός που θα δικαιολογεί την αμείλικτη στάση της εξουσίας.

Ωστόσο, κατά τη μεταφορά του υπόπτου εκεί όπου πρόκειται ν' ανακριθεί και τη στιγμή ακριβώς που ο ίδιος πάει να το σκάσει, συμβαίνει ένα μοιραίο «λάθος»: ο πράκτορας που τον συνοδεύει κι έχει ήδη μοιραστεί μαζί του βόλτες, κουβέντες, απλές καθημερινές στιγμές, συνειδητοποιεί πως δεν έχει τη δύναμη να τον παραδώσει. Αυτός που υποκρινόταν ότι είναι άνθρωπος με καρδιά, αντιλαμβάνεται πως δεν έχει χάσει την ανθρωπιά του.

Όσο καλοκουρδισμένο κι αν ήταν το «Σχέδιο» των αρχών, η ανθρώπινη ψυχή αποδεικνύεται ισχυρότερη.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί ο «Αόρατος άνθρωπος» του Ραλφ Έλισον είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα

Το πίσω ράφι / Γιατί ο «Αόρατος άνθρωπος» του Ραλφ Έλισον είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα

Ένα βιβλίο που συνέβαλε όσο λίγα στην αφύπνιση της αφροαμερικανικής συνείδησης και στο γεφύρωμα του χάσματος ανάμεσα στην κοινωνία των μαύρων και των λευκών.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
«Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

Βιβλίο / «Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

«Κάποιες το λάτρεψαν, άλλες το σιχάθηκαν»: Το βιβλίο της Miranda July για την ερωτική περιπλάνηση μιας γυναίκας στη μέση ηλικία που χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση», είναι η λογοτεχνική επιτυχία της χρονιάς.
THE LIFO TEAM
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ