Γιατί ο «Αόρατος άνθρωπος» του Ραλφ Έλισον είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα

Γιατί ο «Αόρατος άνθρωπος» του Ραλφ Έλισον είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα Facebook Twitter
Ο Ραλφ Έλισον ξεδιπλώνει και τις τελευταίες διαψεύσεις του ήρωά του σ' ένα Χάρλεμ που φλέγεται, εν μέσω αιματηρών διαδηλώσεων και καταστροφών, όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι φανατικοί μαύροι αδελφοί. Φωτ.: Getty Images/Ideal Image
0



«ΕΙΜΑΙ ΕΝΑΣ ΑΟΡΑΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ.
Όχι, δεν είμαι φάντασμα από εκείνα που στοίχειωναν τον 'Εντγκαρ Αλαν Πόε, ούτε είμαι κανένα από εκείνα τα εκτοπλάσματα του Χόλιγουντ (...) Είμαι αόρατος απλώς επειδή οι άνθρωποι αρνούνται να με δουν. Όπως οι ασώματες κεφαλές που βλέπετε καμιά φορά στο τσίρκο, είναι σαν να με περιβάλλουν παραμορφωτικοί καθρέφτες. Όσοι με πλησιάζουν βλέπουν μόνο όσα με περιβάλλουν, τον εαυτό τους, ή θραύσματα της φαντασίας τους – για την ακρίβεια, βλέπουν τα πάντα και τους πάντες εκτός από εμένα»
...

Μ' αυτές τις φράσεις ξεκινάει το «Αόρατος άνθρωπος», ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, το μοναδικό που δημοσίευσε όσο ζούσε ο Αφροαμερικανός συγγραφέας Ραλφ Έλισον, βραβευμένο το 1953 με το National Book Award. Ένα πολυπρισματικό έργο, όπου η επιρροή του Ντοστογέφσκι και των Γάλλων υπαρξιστών διασταυρώνεται με τους αυτοσχεδιασμούς της τζαζ και την τρομπέτα του Λούις Άρμστρονγκ. Ένα βιβλίο που συνέβαλε όσο λίγα στην αφύπνιση της αφροαμερικανικής συνείδησης και στο γεφύρωμα του χάσματος ανάμεσα στην κοινωνία των μαύρων και των λευκών, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο σ' έναν μη λευκό πολίτη όπως ο Μπαράκ Ομπάμα για το ανώτατο αξίωμα.

Είναι ν' απορεί κανείς με το πόσο πολύ καθυστέρησε η έκδοση του «Αόρατου ανθρώπου» στην Ελλάδα – αυτό συνέβη μόλις το 2011 (μετ. Αγορίτσα Μπακοδήμου, Κέδρος). Η ανάγνωσή του μπορεί ν' αποδειχτεί συγκλονιστική εμπειρία. Αρκεί ν' αφεθείς στον αχαλίνωτο ρυθμό του συγγραφέα και να παρακολουθήσεις βήμα προς βήμα την πορεία προς τη χειραφέτηση του ανώνυμου, «αόρατου» ήρωά του, την ανάδυση ενός ανθρώπου, χωρίς ψευδαισθήσεις πλέον, από το υπόγειο στο οποίο είχε καταφύγει, προς το φως.

O «Αόρατος Άνθρωπος» είναι ένα βιβλίο που συνέβαλε όσο λίγα στην αφύπνιση της αφροαμερικανικής συνείδησης και στο γεφύρωμα του χάσματος ανάμεσα στην κοινωνία των μαύρων και των λευκών, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο σ' έναν μη λευκό πολίτη όπως ο Μπαράκ Ομπάμα για το ανώτατο αξίωμα.

Σπουδαγμένος μουσικός με υποτροφία στο Tuskegee, το κολέγιο που ίδρυσε το 1881 ο φωτισμένος μαύρος ηγέτης Μπούκερ Ουάσιγκτον για τα μέλη της φυλής του, ο Ραλφ Έλισον (1914-1994) άρχισε να γράφει τον «Αόρατο άνθρωπο» το καλοκαίρι του 1945, έχοντας προηγουμένως εντρυφήσει στο έργο του Τζόις, του Ντοστογιέφσκι και του Χέμινγουεϊ, ήδη εντυπωσιασμένος από την «Έρημη χώρα» του Έλιοτ και την «Ανθρώπινη μοίρα» του Μαλρό, καθώς και από τις αρχές του μαρξισμού. Ήταν ένας χαρισματικός πιανίστας και γλύπτης που στράφηκε στη λογοτεχνία παρακινημένος από τον, επίσης Αφροαμερικανό, συγγραφέα Ρίτσαρντ Ράιτ, κορυφαίο μάστορα του πολιτικού ρεαλισμού. Κι η ειρωνεία είναι πως, μολονότι έκανε πάταγο με το ντεμπούτο του, ως τελειοθήρας που ήταν, δεν θεωρούσε το μυθιστόρημά του και τόσο σημαντικό...

Στον «Αόρατο άνθρωπο», ο Έλισον δίνει φωνή σ' ένα προικισμένο κολεγιόπαιδο, υπόδειγμα καλής συμπεριφοράς –όπως κι ο απελεύθερος σκλάβος παππούς του– που, έχοντας χάσει πια την περηφάνια του, ανακαλεί τα περιστατικά που τον οδήγησαν έξω από κάθε κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό σύστημα αξιών.

Πότε ρεαλιστική, πότε εξπρεσιονιστική, πότε σουρεαλιστική, η αφήγησή του είναι ένα ωκεάνιο φλας μπακ με σημείο εκκίνησης την είσοδό του, λίγο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, σ' ένα προοδευτικό πανεπιστήμιο εγχρώμων του Νότου: τότε που, ευγνώμων για τις προοπτικές που ανοίγονταν μπροστά του, προσδοκούσε να γίνει πρότυπο για τους υπόλοιπους της φυλής του, στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από την αμάθεια και τη φτώχεια και να γίνουν «φειδωλοί και αξιοπρεπείς, εξέχοντες πολίτες».

Ο διευθυντής του κολεγίου ενσάρκωνε ακόμα στα μάτια του την επιτομή του επιτυχημένου μαύρου: ασκούσε επιρροή σε πλούσιους, διευθετούσε φυλετικά ζητήματα, είχε δύο κάντιλακ και μια όμορφη σύζυγο με ανοιχτόχρωμο δέρμα... Ο ίδιος άνθρωπος, εντούτοις, θα προτιμούσε να δει «κάθε νέγρο της χώρας να κρέμεται νεκρός από τα δέντρα», προκειμένου να διατηρήσει το πόστο του. Γι' αυτό κι όταν ο αφηγητής κάνει το ολέθριο λάθος να φέρει σ' επαφή έναν λευκό χορηγό του κολεγίου μ' έναν «νέγρο αιμομίκτη», την επομένη κιόλας εξοβελίζεται από το ίδρυμα.

  

Ο ήρωας του Έλισον θα πάρει τον δρόμο για τη Νέα Υόρκη, την πόλη των ονείρων και των άπειρων ευκαιριών, όπου θα πιάσει δουλειά σ' ένα εργοστάσιο χρωμάτων, συναντώντας την καχυποψία των συνδικαλιστών και τη μικρόνοια του προϊσταμένου του, μέχρι που τραυματισμένος από μια έκρηξη θα βρεθεί άνεργος ξανά, κάτω από τις «μητρικές» φτερούγες της έγχρωμης σπιτονοικοκυράς του.

Κάποια στιγμή γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της έξωσης ενός ηλικιωμένου ζεύγους μαύρων στο Χάρλεμ, κι ο αυθόρμητος λόγος που θα εκφωνήσει στη γειτονιά, θα πυροδοτήσει μια αποτελεσματική διαμαρτυρία εναντίον των εξώσεων. Αμέσως μετά θα προσεγγιστεί από την «Αδελφότητα» (μια έμμεση αναφορά του Έλισον στο Κομμουνιστικό Κόμμα), στους κόλπους της οποίας θα λάμψει. Γρήγορα ωστόσο θ' αντιληφθεί ότι δεν αντιπροσωπεύει γι' αυτήν παρά ένα πιόνι προς εκμετάλλευση, όντας ταυτόχρονα στο στόχαστρο μαύρων δημαγωγών επειδή συμπορεύτηκε με «τους λευκούς που μας σκλάβωσαν»...

Ο Ραλφ Έλισον ξεδιπλώνει και τις τελευταίες διαψεύσεις του ήρωά του σ' ένα Χάρλεμ που φλέγεται, εν μέσω αιματηρών διαδηλώσεων και καταστροφών, όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι φανατικοί μαύροι αδελφοί. Ο «αόρατος» αφηγητής νιώθει πια στο πετσί του την ανάγκη να γίνει κύριος του εαυτού του, αντί ν' αγωνίζεται για να επιβεβαιώνει τις προσδοκίες που έτρεφαν οι άλλοι για τον ίδιο. Πληγωμένος «σε βαθμό αβυσσαλέου πόνου», ζυγίζει μέσα στο υπόγειο ό,τι έχει προηγηθεί κι αναμετριέται με την προοπτική να βγει ξανά στον κόσμο με τη δική του ταυτότητα, ενός ξεχωριστού, σκεπτόμενου ατόμου. Γιατί, πράγματι, «το δέρμα και το αίμα δεν σκέπτονται». Και «η συνείδηση μιας φυλής είναι το δώρο των ξεχωριστών ατόμων της».

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ