Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη

Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη Facebook Twitter
Τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη –πέντε δημοσιεύονται σ' αυτόν τον τόμο– περιγράφουν με ένταση, πυκνότητα, μυστικό παλμό και χάρη ταυτόχρονα τον έρωτα που πυρπολεί τον άνθρωπο και τον τρελαίνει.
0


ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ:
ο μεγαλύτερος Έλληνας πεζογράφος! Του έδωσα, με τη σειρά μου, αυτόν τον τίτλο, εγώ που δεν συγκινούμαι ιδιαίτερα από το ιδεολογικό φορτίο της χριστιανικής του πίστης, όταν διάβασα το διήγημα Ολόγυρα στη λίμνη. Υποβλητικές εικόνες της φύσης και των ανθρώπων, χαριτωμένοι διάλογοι, χρώματα, μυρωδιές... Ποιος ξεχνά την Πολύμνια με το κόκκινο ομπρελίνο της ή τη σκιά του γύφτου που πέφτει, καθώς δύει ο ήλιος, στα περβόλια, στη λίμνη, στους γύρω λόφους;

Μαζί με αυτά, και βαθύς καημός. Καημός για έναν κόσμο που δεν μπορεί να τον ζήσει κανείς, δεν πρέπει να τον ζήσει, βουτώντας στις απολαύσεις. Όχι! Πάντα πρέπει να φοράει κάλτσες και παπούτσια και να μη βυθίζεται ηδονικά στο νερό που τόσο εύκολα μετατρέπεται σε βούρκο. Μονάχα, λοιπόν, να κοιτάζει από απόσταση την Πολύμνια και τη ζωή, και να «φιλοσοφεί».

Στο κέντρο του παπαδιαμαντικού σύμπαντος βρίσκεται το θέμα του προπατορικού αμαρτήματος. Ο συγγραφέας μας εντάσσεται στη μακριά παράδοση των χριστιανών συγγραφέων που το θέμα αυτό κυριολεκτικά τους στοιχειώνει.

Τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη –πέντε δημοσιεύονται σ' αυτόν τον τόμο– περιγράφουν με ένταση, πυκνότητα, μυστικό παλμό και χάρη ταυτόχρονα τον έρωτα που πυρπολεί τον άνθρωπο και τον τρελαίνει, άλλοτε μέσα σε βαθιές ρεματιές (στην υπέροχη Φαρμακολύτρια), άλλοτε στο ακροθαλάσσι (Όνειρο στο κύμα) ή και μέσα στη θάλασσα, πλέοντας σε μικρές βαρκούλες (Έρως-ήρως, Η νοσταλγός). Κάποτε ο ήρωας αποζητά την αυτοκτονία (Ρόδιν' ακρογιάλια) εξαιτίας της ροδομάγουλης και επικίνδυνης σαγηνεύτριας, αλλά σώζεται μέσα απ' τη φιλία, αναγεννάται και απαρνείται το πάθος. Γιατί το πάθος πρέπει πάντα να το απαρνούμαστε. Η απάρνηση αυτή είναι γεμάτη μεγαλείο, δεν της λείπει όμως, φυσικά, και η μελαγχολία.

888
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ  ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον..., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Τα διηγήματα μιλούν για το πόσο ηρωικό είναι να σκοτώσει κανείς μέσα του τον δράκο του πόθου – δράκος είναι ο καθένας που ποθεί με ένταση και στόχος είναι να γίνει ο ίδιος Αϊ-Γιώργης δρακοντοκτόνος του εαυτού του, να αρθεί από το ταπεινό σαρκικό πάθος στην «αγνότητα» και στη «φιλανθρωπία», όπως το θέτει στο Έρως-ήρως ο συγγραφέας μας. Γιατί ο Νοσταλγός του επέκεινα, ο αθεράπευτα μελαγχολικός Παπαδιαμάντης, βλέπει τον γήινο έρωτα σαν κάτι εξόχως προβληματικό, σαν έναν απαράδεκτο ναρκισσισμό, όπου ο άνθρωπος παύει να κοιτάζει προς τον δημιουργό του και κοιτάζει μοναχά τον εαυτό του. Αντίθετα, η ευτυχία γεννιέται στον άνθρωπο από τον έρωτά του προς το θείο, από τις μαγικές εκείνες στιγμές που αίρεται πάνω από τα γήινα. Είναι αυτές οι μυστικές στιγμές που αποδίδονται από τον μεγάλο τεχνίτη με εξαιρετικά γήινο και αισθησιακό τρόπο, σύμφωνα άλλωστε με τη μακρά θρησκευτική παράδοση του «θείου έρωτα».

Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη Facebook Twitter
Παιδικό σκίτσο του Παπαδιαμάντη.

Στη μελέτη μου, που συνοδεύει την έκδοση των κειμένων, επιχειρώ να λύσω, με τη σειρά μου, τα παπαδιαμαντικά αινίγματα. Οδηγός μου γίνεται η εντρύφηση στα πανανθρώπινα και στα χριστιανικά σύμβολα. Πολλές φορές οι όμορφες κόρες κρύβουν, κάτω από τη γοητευτική τους όψη, τον επικίνδυνο χαρακτήρα ενός στοιχειού του νερού, ενώ οι νεαροί άντρες ταυτίζονται με αρπακτικούς γλάρους ή σκυλόψαρα, κάποτε και με τον ίδιο τον διάβολο.

Η θάλασσα, η λίμνη και ο βούρκος, ένα και το αυτό, εκπροσωπούν το επικίνδυνο υγρό στοιχείο∙ η φωτιά, μια καταστροφή κι αυτή, κάποτε λαμπαδιάζει τα μεμονωμένα δέντρα∙ τα λουλούδια, αν τα κόψεις, ένα κορίτσι χάνει τη δροσιά του∙ οι σπηλιές γίνονται ο τόπος όπου κανείς πεθαίνει αλλά και αναγεννάται∙ τα άστρα, και μάλιστα αυτά που «πέφτουν», είναι γεμάτα σημασία∙ η σελήνη, που το φως της χρωματίζει το πρόσωπο των παρθένων, τις κάνει να ταυτίζονται μαζί της. Όλα αυτά αποτελούν τον συμβολικό κόσμο του Παπαδιαμάντη και η κατανόησή τους οδηγεί βαθύτερα στο νόημά του.

Στο κέντρο του παπαδιαμαντικού σύμπαντος βρίσκεται το θέμα του προπατορικού αμαρτήματος. Ο συγγραφέας μας εντάσσεται στη μακριά παράδοση των χριστιανών συγγραφέων που το θέμα αυτό κυριολεκτικά τους στοιχειώνει. Φοβερά πράγματα συμβαίνουν όταν τα φύλα έρχονται σε μείξη: η φύση οργίζεται και δυστυχία πέφτει σε έναν έως τότε σχετικά ευτυχισμένο κόσμο (Όνειρο στο κύμα). Υποστηρίζω πως ο συγγραφέας έμμεσα, αλλά επίμονα, υποβάλλει την ανάγκη αποφυγής του σαρκικού έρωτα και της τεκνογονίας, που μόνο δεινά προσθέτουν στην πλάση. Αυτή η εμμονή του, ωστόσο, τον ωθεί να γράψει τα πιο θαυμάσια ερωτικά κείμενα της νεοελληνικής μας γραμματείας.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

 Tο νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ