Συζητώντας με τον μεταφραστή Άρη Μπερλή για τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ

Συζητώντας με τον μεταφραστή Άρη Μπερλή για τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ Facebook Twitter
Το μόνο που χρειάζεται είναι ν' αφεθούν, να προσεγγίσουν το κείμενο με αθωότητα, χωρίς προκαταλήψεις. Σε αντίθεση με τον Οδυσσέα του Τζόις, τα Κύματα δεν χρειάζονται υπομνηματισμό... Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0



Την άνοιξη του 1929, όσο η Βιρτζίνια Γουλφ πάλευε ακόμα με τα Κύματα, το πιο σύνθετο, το πιο φιλόδοξο απ' τα γραπτά της, αν κρίνουμε απ' όσα σημείωνε στο ημερολόγιό της, δεν παλλόταν από ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Εκείνο που ένιωθε, πάνω απ' όλα, ήταν η «ένταση των δυσκολιών». Είχε βάλει στόχο να δώσει ένα «δραματικό ποίημα», εξαλείφοντας «καθετί άχρηστο, καθετί νεκρό ή επιφανειακό», στο οποίο, μέσα από μια σειρά δραματικών μονολόγων, θα περιέγραφε τη ροή της σκέψης, τη ροή της ίδιας της ζωής. Είχε αφοσιωθεί στο σχέδιό της, «παγιδευμένη σαν τη μύγα στο μέλι», κι αναζητούσε τον κατάλληλο ρυθμό ώστε να διευκολύνει «το αίμα να τρέχει από τη μια άκρη στην άλλη, σαν χείμαρρος». Στα Κύματα αναγνώριζε το πρώτο της έργο όπου αποτυπωνόταν το δικό της, προσωπικό ύφος – για κανένα άλλο, επέμενε, δεν είχε μοχθήσει τόσο πολύ. Κι όταν στα μέσα του 1931 έφτασε να γράψει και την τελευταία του φράση, η αυτοεκτίμησή της είχε φτάσει στο ζενίθ.


Όπως σε μια συναυλία τα όργανα παίζουν καθένα το μέρος του, αλλά συγχωνεύονται αρμονικά στο σύνολο, έτσι και σ' αυτό το βιβλίο οι μονόλογοι έξι φίλων, τριών αγοριών και τριών κοριτσιών, δεμένοι με το τραγούδι της φύσης και μεταξύ τους, ενώνονται σε μια συμφωνία που αγκαλιάζει έναν ολόκληρο κόσμο αισθήσεων κι επιθυμιών. Αυτήν ακριβώς τη μουσικότητα ήθελε να αποδώσει ο Άρης Μπερλής, πιάνοντας στις αρχές της δεκαετίας του '80 να μεταφέρει τα Κύματα στη γλώσσα μας. Στη δική του μετάφραση στηρίζεται η ομώνυμη παράσταση που ανεβαίνει τώρα στην εφηβική σκηνή της Στέγης και, όπως λέει ο ίδιος, «το ότι ως τον Απρίλιο θα δίνεται η ευκαιρία σε εκατοντάδες μαθητές να μυηθούν σ' ένα τέτοιο πειραματικό έργο είναι η πιο ευχάριστη είδηση που άκουσα τον τελευταίο καιρό. Έχουν αδικηθεί πολύ αυτά τα παιδιά από άποψη παιδείας κι ευελπιστώ ότι με αφορμή την παράσταση όλο και κάποια θα θελήσουν να διαβάσουν έπειτα και το βιβλίο».

Όπως κάθε σοβαρό λογοτεχνικό έργο», λέει ο Μπερλής, «έτσι και τα "Κύματα" μιλούν για την τραγικότητα της ζωής. Εφόσον γερνάμε και πεθαίνουμε, δεν υπάρχει χάπι-εντ...


Τι υποδοχή επιφυλάχθηκε στα Κύματα όταν πρωτοδημοσιεύτηκαν; «Οι περισσότερες αντιδράσεις ήταν αρνητικές. Οι κριτικοί των εφημερίδων, συντηρητικοί οι περισσότεροι, το βρήκαν ακατανόητο. Στην πορεία, όμως, αναδείχτηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα της νεότερης λογοτεχνίας». Οι σημερινοί έφηβοι, άραγε, τι εφόδια πρέπει να έχουν για να επικοινωνήσουν μαζί του; «Κανένα εφόδιο!» ισχυρίζεται ο Μπερλής. «Το μόνο που χρειάζεται είναι ν' αφεθούν, να προσεγγίσουν το κείμενο με αθωότητα, χωρίς προκαταλήψεις. Σε αντίθεση με τον Οδυσσέα του Τζόις, τα Κύματα δεν χρειάζονται υπομνηματισμό. Οι μονόλογοι που συνθέτουν το έργο δεν αποτελούν συνδυασμό ετερόκλητων σκέψεων, δοσμένων ανάκατα. Είναι λόγια φωναχτά, γερά δομημένα, μέσα από τα οποία παρακολουθούμε την πορεία έξι φίλων από τη νηπιακή τους ηλικία ως την ωριμότητά τους, λίγο πριν από τα γεράματα. Κάθε ήρωας μιλά όχι μόνο για τον εαυτό του αλλά και για τους άλλους, με αποτέλεσμα να αντιλαμβανόμαστε πολύ καλά τι είναι ο καθένας. Ανάμεσά τους υπάρχει ένας χαρακτήρας ακόμη, ο Πάρσιφαλ, αλλά μόνο στη συνείδησή τους, ο ίδιος δεν παίρνει ποτέ τον λόγο – όπως μαθαίνουμε στη μέση του έργου, έχει σκοτωθεί. Πολύ ωραίο εύρημα αυτό, να είναι παρών εν τη απουσία του! Στο πρόσωπό του οι υπόλοιποι αναγνωρίζουν τον ήρωά τους και η απώλειά του έχει στοιχίσει σε όλους πάρα πολύ. Είναι φανερό ότι πίσω απ' τον Πάρσιφαλ κρύβεται ο πρόωρα χαμένος αδελφός της Γουλφ, ο Θόμπι, ενώ η ίδια φέρει πολλά κοινά με τη Ρόντα, την πιο "καμένη" ψυχολογικά απ' τις ηρωίδες της. Ένα προσεχτικό μάτι θα μπορούσε να διακρίνει σε όλους μια λανθάνουσα αμφισεξουαλικότητα, κι εδώ που τα λέμε κάτι ανάλογο συνέβαινε και στην παρέα της Γουλφ, τον περίφημο κύκλο του Μπλούμσμπερι. Οι περισσότεροι ήταν ή γκέι ή αμφιφυλόφιλοι, ενώ και η ίδια η Γουλφ είχε ομοφυλοφιλικές εμπειρίες...».

Συζητώντας με τον μεταφραστή Άρη Μπερλή για τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ Facebook Twitter
Γι' αυτό είναι σπουδαία η Γουλφ, επειδή ήρθε σε ρήξη με τις αφηγηματικές μεθόδους της εποχής της. Μια τόσο μεγάλη αλλαγή στα αφηγηματικά μέσα, στην ουσία σημαίνει αλλαγή περιεχομένου... Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO


Στα Κύματα γίνεται λόγος για τον έρωτα, για τη φιλία, για τις ανασφάλειες, τις αδυναμίες, τους ανταγωνισμούς μας, για τη φθορά που φέρνει ο χρόνος, για το εφήμερο, κυρίως, της ανθρώπινης ύπαρξης. «Όπως κάθε σοβαρό λογοτεχνικό έργο», λέει ο Μπερλής, «έτσι και τα Κύματα μιλούν για την τραγικότητα της ζωής. Εφόσον γερνάμε και πεθαίνουμε, δεν υπάρχει χάπι-εντ...». Σύμφωνα με τον ίδιο, το μοντάζ που έχει κάνει για την παράσταση ο Καραντζάς είναι πολύ πετυχημένο, αγκαλιάζει όλες τις πτυχές του βιβλίου. «Πήγα τις προάλλες να δω μια πρόβα και κατασυγκινήθηκα. Δεν ήμουν ο μόνος. Ήταν εκεί και μια ομάδα σπουδαστών από κάποια θεατρική σχολή και ένα απ' τα κορίτσια είχε πλαντάξει στο κλάμα! Αντίστοιχη συγκίνηση είχα νιώσει και πριν από είκοσι χρόνια περίπου, σε μία και μοναδική παράσταση των Κυμάτων σε μορφή αναλογίου, που είχε ανεβάσει η Μάγια Λυμπεροπούλου στο ΔΗΠΕΘΕ της Πάτρας. Σαν αναλόγιο τ' ανεβάζει κι ο Καραντζάς, με τη διαφορά ότι έχει βάλει και κίνηση».

Η γλώσσα του είναι ποιητική, στον αντίποδα του κλασικού ύφους των ρεαλιστικών μυθιστορημάτων, όπως εκείνα της Τζορτζ Έλιοτ, του Φλομπέρ, του Μπαλζάκ. Γι' αυτό είναι σπουδαία η Γουλφ, επειδή ήρθε σε ρήξη με τις αφηγηματικές μεθόδους της εποχής της.


Ο Άρης Μπερλής πρωτοδιάβασε Γουλφ, όπως και Τζόις και Φώκνερ, γύρω στα τριάντα. Πιο νέος –όταν εμφανιζόταν ως... «ήπιος χίπης, με μακριά μαλλιά, αλλά ποτέ άλουστα!»–, πέρα από Καβάφη και Ελύτη, απολάμβανε να διαβάζει ριζοσπάστες σαν τον Γκίνσμπεργκ και τον Κέρουακ. «Μεγαλώνοντας, όμως, είπα να δω και πιο σοβαρά πράγματα και τότε πήγα κατευθείαν στον Μοντερνισμό». Το πρώτο βιβλίο της Γουλφ που μετέφρασε, σαραντάρης πια, ήταν ο Φάρος. Τα Κύματα ακολούθησαν και, όπως ομολογεί, τον παίδεψαν αρκετά. «Ως προς τη μουσικότητα του κειμένου, νομίζω ότι κάτι πέτυχα», λέει χαμογελώντας, «αλλά δεν βγήκε αμέσως. Χρειάστηκε να συναναστραφώ το πρωτότυπο για πολλούς μήνες, ίσως και χρόνο. Η γλώσσα του είναι ποιητική, στον αντίποδα του κλασικού ύφους των ρεαλιστικών μυθιστορημάτων, όπως εκείνα της Τζορτζ Έλιοτ, του Φλομπέρ, του Μπαλζάκ. Γι' αυτό είναι σπουδαία η Γουλφ, επειδή ήρθε σε ρήξη με τις αφηγηματικές μεθόδους της εποχής της. Μια τόσο μεγάλη αλλαγή στα αφηγηματικά μέσα, στην ουσία σημαίνει αλλαγή περιεχομένου. Ο παντεπόπτης συγγραφέας, ο συγγραφέας-θεός, παύει να υφίσταται. Στη θέση της τριτοπρόσωπης αφήγησης έρχονται οι εσωτερικοί μονόλογοι, η συνειδησιακή ροή, ο θρίαμβος του υποκειμενισμού. Το ίδιο συνέβη και στην ποίηση με τον Τ.Σ. Έλιοτ. Παρεμπιπτόντως, μέγα σφάλμα του Σεφέρη που μετέφρασε το The Waste Land ως Έρημη Χώρα. Tο σωστό θα ήταν Χέρσα Γη. Πώς θα μπορούσε να εκφραστεί ποιητικά η μεγάλη σφαγή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αν όχι με τρόπο αποσπασματικό; Όλα αυτά, βέβαια, είναι λίγο παλαιά, πέρασαν έκτοτε εκατό χρόνια. Για την Ελλάδα, όμως, ίσως παραμένουν καινούργια. Μπορεί στην ποίηση να είχαμε τον Σεφέρη και τον Ελύτη, αλλά στον χώρο της πεζογραφίας δεν υπήρξαν σπουδαία μοντερνιστικά κείμενα. Γίναν κάποιες απόπειρες στη Θεσσαλονίκη με τον Δέλιο και τον Ξεφλούδα, αλλά ήταν αποτυχημένες. Σ' εμάς επικράτησε η σχολή του ρεαλισμού».

Συζητώντας με τον μεταφραστή Άρη Μπερλή για τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ Facebook Twitter
Η Βιρτζίνια Γουλφ

 
Πριν ξεκινήσει να μεταφράζει το έργο της Γουλφ, ο Μπερλής ελάχιστα γνώριζε για την ίδια τη συγγραφέα. «Τα ημερολόγιά της δεν είχαν δημοσιευτεί ακόμη, ενώ και τα δοκίμιά της, τα εκπληκτικά δοκίμιά της, τα διάβασα αργότερα. Ξέρετε, η Γουλφ δεν είχε πάει στο πανεπιστήμιο. Από μικρή, όμως, είχε πρόσβαση στη βιβλιοθήκη του πατέρα της, πολύ γνωστού λόγιου της εποχής, στενού φίλου του Χένρι Τζέιμς, όπου της επιτρεπόταν να διαβάζει τα πάντα, ό,τι τραβούσε η ψυχή της. Απ' αυτή την άποψη, στάθηκε τυχερή. Ωστόσο, έζησε απανωτές απώλειες, με πρώτη εκείνη της μητέρας της σε τρυφερή ηλικία, ένας από τους ετεροθαλείς αδελφούς της τη χούφτωνε συστηματικά, κι ίσως σ' αυτό να οφειλόταν η ερωτική της ψυχρότητα, και ως διπολική που ήταν, ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα. Η αρρώστια ερχόταν κι έφευγε, ερχόταν κι έφευγε... Στην αυτοκτονία της, πάντως, σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1941 ήταν η πιο σκοτεινή χρονιά του πολέμου για την Αγγλία. Ο Χίτλερ είχε κυριεύσει όλη την Ευρώπη και οι βομβαρδισμοί ήταν σχεδόν καθημερινή υπόθεση. Δεν φαινόταν φως στο ορίζοντα και η Γουλφ που, όπως κι όλοι οι Άγγλοι, είχε χάσει πολλούς στον προηγούμενο πόλεμο, δεν στάθηκε ικανή να το αντέξει».


Η δημιουργός του Ένα δωμάτιο για σένα και του Ορλάντο, έργων που επηρέασαν βαθιά το φεμινιστικό κίνημα και τις γυναικείες σπουδές, δεν ήταν από τους συγγραφείς που ζουν απομονωμένοι σε γυάλινο πύργο. «Για την εποχή της», λέει ο Μπερλής, «ήταν εξαιρετικά δραστήρια, και κοινωνικά και πολιτικά. Ψήφιζε τους Εργατικούς –ο άντρας της, ο Λέοναρντ, ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος του Εργατικού Κόμματος–, αρθρογραφούσε συχνά στον Τύπο, πήγαινε κι έδινε διαλέξεις σε ομίλους γυναικών, μέσα σ' όλα ήταν. Και η ματιά της έκοβε! Δεν θα ξεχάσω ένα σχόλιό της για τη χώρα μας, την οποία είχε επισκεφτεί και στα νιάτα της, το 1906, και το 1932, αμέσως μετά τη δημοσίευση των Κυμάτων. Η Ελλάδα την είχε ενθουσιάσει –"εδώ να 'ρθουμε να μείνουμε για πάντα", έγραφε στους φίλους της–, αλλά, όπως παρατηρούσε κάπου, "αυτός ο τόπος είναι εξουθενωμένος και δεν μπορεί να διαφυλάξει τα συμφέροντά του". Δεν νομίζω ότι σήμερα θα έλεγε κάτι διαφορετικό».

Συζητώντας με τον μεταφραστή Άρη Μπερλή για τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ Facebook Twitter
Φωτογραφία από την παράσταση του Δημήτρη Καρατζά

Τα «Κύματα» της Βιρτζίνια Γουλφ σε μετάφραση Άρη Μπερλή κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ύψιλον. Η παράσταση του Δημήτρη Καραντζά στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών ξεκινά στις 21/11 (www.sgt.gr).

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ