«Οι αλεπούδες του Γκόσπορτ»: Η επί μισό αιώνα αδημοσιεύτη εφηβική νουβέλα του Μένη Κουμανταρέα

«Οι αλεπούδες του Γκόσπορτ»: Η επί μισό αιώνα αδημοσιεύτη εφηβική νουβέλα του Μένη Κουμανταρέα Facebook Twitter
Το ενδιαφέρον είναι πως ο μετέπειτα συγγραφέας του «Ωραίου λοχαγού» και της «Φανέλας με το εννιά», πριν ακόμα εκδώσει οτιδήποτε, είχε χαράξει τον άξονα που θα διέτρεχε το λογοτεχνικό του έργο.
0



Ο ΜENHΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ (1931-2014) έκανε την εμφάνισή του στα γράμματα τριαντάρης, το 1962, με τα «Μηχανάκια» –έτσι αποκαλούνταν τότε τα φλίπερ, όχι τα δίκυκλα– αφηγούμενος ιστορίες εφήβων, εγκλωβισμένων στον κλοιό της οικογένειας, της επαρχίας, του στρατού, που προσπαθούν να ισορροπήσουν στο ρευστό μεταπολεμικό τοπίο, αναζητώντας τον δικό τους βηματισμό.

«Είναι πολύ καλύτερο από πολλά γραπτά συνομηλίκων μας», τον είχε διαβεβαιώσει ο Βασίλης Βασιλικός πριν ο ίδιος επιδιώξει την έκδοσή τους, για την οποία έμελλε να μεσολαβήσει ένας άλλος στενός του φίλος, ο Μάνος Χατζιδάκις, στέλνοντας σχετικό ραβασάκι στον οίκο Φέξη, όπου εκδίδονταν ο Σεφέρης και ο Θεοτοκάς.

Πριν από τα «Μηχανάκια», ωστόσο, ο Κουμανταρέας είχε ολοκληρώσει μια εφηβική νουβέλα, ένα σύντομο «μυθιστόρημα ενηλικίωσης» όπως θα το χαρακτήριζε, που όχι απλώς κρατούσε επί μισόν αιώνα ανέκδοτο, αλλά είχε ξεχάσει ακόμα και την ύπαρξή του! Ο λόγος για τις «Αλεπούδες του Γκόσπορτ», έργο γραμμένο το 1959, βασισμένο σε όσα είχε ζήσει ο συγγραφέας σ' αυτήν τη μικρή επαρχιακή πόλη της νότιας Αγγλίας το καλοκαίρι του 1949 που τελικά δημοσιεύτηκε το 2011 (εκδ. Κέδρος).

Ξανακοιτάζοντάς το, ο Κουμανταρέας προσπάθησε να μην αλλοιώσει τίποτε από «τον χαρακτήρα, το ύφος, ακόμα και τις ενδεχόμενες απειρίες του». Απλώς, το συντόμευσε και έδωσε στο σύνολο μια μεγαλύτερη ενότητα.

Ανακαλώντας την εμπειρία του στο Γκόσπορτ, έβαλε στο στόμα του αλλοτινού εαυτού του απόψεις σαν κι αυτήν: «Όσοι γράφουν, έχουν μια αποστολή. Να δείχνουν τι υπάρχει πίσω από την επιφάνεια, να ξεσκεπάζουν, να ξεγυμνώνουν. Ο συγγραφέας είναι ένας χειρουργός, ένας ανατόμος...».

Νάτος λοιπόν ο Αριστομένης Κ. –του μένει μία τάξη ακόμη για ν' αποφοιτήσει στην Αθήνα από τη σχολή Μπερζάν– μες στο τρένο που τον οδηγεί από το Λονδίνο στο Γκόσπορτ, να ρουφά εικόνες απ' το νοτισμένο παράθυρο και να παρατηρεί εξονυχιστικά τους συνταξιδιώτες. Στην τσέπη κουβαλάει μια επιστολή κι ένα τσεκ με αποδέκτη έναν απόστρατο ταγματάρχη, ονόματι Νταν, ο οποίος βιοπορίζεται πια δίνοντας μαθήματα αγγλικών σε καλοαναθρεμμένα αστόπαιδα από διάφορες χώρες της Ευρώπης.

Στο γράμμα δεν γίνεται μνεία, φυσικά, αλλά ο νεαρός γνωρίζει σε τι οφείλει την παραμονή του στο «ήσυχο και υγιεινό περιβάλλον» του Γκόσπορτ: «Στους κομμουνιστές. Αυτοί είναι που τρόμαξαν τον πατέρα μου και μ' έστειλε στη Γηραιά Αλβιώνα, να γλιτώσω από το λεπίδι τους. Δεν ξέρω πόσο δίκιο έχει». Είναι όμως «επιτέλους, μόνος». Κι αυτό του δίνει φτερά.

Ιδού ορισμένα από τα πρόσωπα που μπαίνουν στο κάδρο του νεαρού Κουμανταρέα, με το που δίνει στον ταγματάρχη τα διαπιστευτήριά του: η ηλικιωμένη σπιτονοικοκυρά του, χήρα απ' το '14 και πάντα δοτική μες στη μοναξιά της, οι συμμαθητές του –ο ερωτύλος Ροβέρτος, ο στοχοπροσηλωμένος στο μέλλον του Γκι από τη Γαλλία, καθώς κι ο μικρόσωμος, συνεσταλμένος Λουίτζι, άρτι αφιχθείς από την Ιταλία– δυο Εγγλεζούλες σαν τα κρύα τα νερά, η Νόρμα και η Σήλια, και δύο μυστηριώδεις δίδυμοι Βέλγοι που, στα μάτια μικρών και μεγάλων, είναι η απειλή προσωποποιημένη...

«Οφείλω να σας προειδοποιήσω ότι υπάρχουν μερικές ντόπιες κοπέλες που αρέσκονται στο να προσελκύουν τους ξένους. Φυσικά είναι μειονότης, διότι στο Γκόσπορτ υπάρχουν κορίτσια καλών οικογενειών. Προσοχή στις μικρές αλεπούδες, λοιπόν, αλλά καμμιά φορά και στους αλεπούδους που μας επισκέπτονται», προειδοποιεί ευθύς εξ αρχής ο ταγματάρχης τον Έλληνα μαθητή του.

Ο Μίνις, όμως, ή Μενίς –κανείς δεν μπορεί να προφέρει σωστά τ' όνομά του– ανυπομονεί να γευτεί όλα όσα μπορεί να του προσφέρει αυτό το καλοκαίρι της ελευθερίας: μπάνια στα κλεφτά, χοροεσπερίδες, ριψοκίνδυνες αποδράσεις, νέες φιλίες και κοινωνικές γνωριμίες, ερωτικά σκιρτήματα, μύχιες εξομολογήσεις, αδέξια φλερτ.

Η παραμονή του στην Αγγλία θα λήξει νωρίτερα απ' ό,τι προβλεπόταν –οι αταξίες έχουν και το ανάλογο τίμημα– αλλά η σοδειά της θ' αποδειχτεί γόνιμη. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, ο νεαρός Κουμανταρέας θα γνωρίζει πόσο εύκολα μπορεί να πληγώσει κανείς μια κοπέλα ή να προδώσει ελαφρά τη καρδία μια εν δυνάμει αδελφή ψυχή. Έχοντας μπει και σ' εγγλέζικες βίλες, είναι σε θέση να διακρίνει καλύτερα το έλλειμμα κουλτούρας που καμουφλάρεται από την οικονομική άνεση ή το περίσσευμα αισθημάτων που απαιτείται για μια στρωτή οικογενειακή ζωή.

Χάρη στην επαφή του με τον Λουίτζι, έχει πάρει μυρωδιά από τα βάσανα που επιφυλάσσονται στους ομοφυλόφιλους. Ενώ και το άδοξο ειδύλλιο του Ροβέρτου με τη Νόρμα έχει λειτουργήσει και για τον ίδιο αποκαλυπτικά ως προς την ανθεκτικότητα των εθνικών και θρησκευτικών συνόρων που κρατούν τους ανθρώπους σε απόσταση. Το μόνο που έχει απωθήσει είναι οι εφιαλτικές λεπτομέρειες μιας περιπετειώδους βραδιάς, της ίδιας ωστόσο βραδιάς που έδωσε το πρώτο του φιλί.

Να 'χε άραγε ο Κουμανταρέας από τα 18 του λογοτεχνικές φιλοδοξίες; Το σίγουρο είναι πως, ανακαλώντας την εμπειρία του στο Γκόσπορτ, έβαλε στο στόμα του αλλοτινού εαυτού του απόψεις σαν κι αυτήν: «Όσοι γράφουν, έχουν μια αποστολή. Να δείχνουν τι υπάρχει πίσω από την επιφάνεια, να ξεσκεπάζουν, να ξεγυμνώνουν. Ο συγγραφέας είναι ένας χειρουργός, ένας ανατόμος...».

Από την αρχή της νουβέλας του, άλλωστε, μας έχει προειδοποιήσει: «Όταν είσαι δεκαοχτώ χρονών είσαι μια φωτογραφική μηχανή που αποτυπώνει πάνω στην αρνητική πλάκα όσες περισσότερες φωτογραφίες μπορεί. Αυτές τις φωτογραφίες που με τον καιρό απέκτησαν μια θαμπή ομίχλη που τις σκεπάζει, θα προσπαθήσω να εμφανίσω. Για ένα είμαι βέβαιος. Ότι μερικές από αυτές αποκτούν αργότερα πολύ μεγαλύτερη σημασία από εκείνη που αρχικά είχα υποπτευθεί...».

Το ενδιαφέρον είναι πως ο μετέπειτα συγγραφέας του «Ωραίου λοχαγού» και της «Φανέλας με το εννιά», πριν ακόμα εκδώσει οτιδήποτε, είχε χαράξει τον άξονα που θα διέτρεχε το λογοτεχνικό του έργο.

«Να ένα θέμα να γράψεις, αν κι είσαι ακόμη πολύ νέος, παρθένος από τη φοβερή φθορά» τον συμβουλεύει ο πατέρας μιας από τις... αλεπουδίτσες του Γκόσπορτ, στη διάρκεια ενός μεστού, από κάθε πλευρά, γεύματος: «Συνηθίσαμε να βλέπουμε τη φθορά μόνο στις μηχανές, αλλά η πραγματική καταστροφή συντελείται μέσα μας».

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ζωή και ο θάνατος μέσα από τα λόγια και το έργο του Μένη Κουμανταρέα

Βιβλίο / Η ζωή και ο θάνατος μέσα από τα λόγια και το έργο του Μένη Κουμανταρέα

Μια φορά αγαπούν οι ευαίσθητοι κι η ελευθερία έχει κόστος. Το σύγχρονο θυσιαστήριο στερείται ιδανικού και το αντίδοτο στο δηλητήριο δεν «εφαρμόζει» συλλογικά. Αυτός ο κόσμος που υπάρχει πάντα κι οι έκπτωτοι αυτού του κόσμου. Ο συγγραφέας Μένης Κουμανταρέας συμπληρώνει πενήντα χρόνια στη λογοτεχνία και μιλά στο lifo.gr. «Στ' αυτιά του διατηρεί ακόμη το λυγμό της λινοτυπικής, στα μάτια του έχει τα γκρίζα πρόσωπα των τυπογράφων. Μια εποχή έφυγε. Μια άλλη ανατέλλει».
ΠΑΥΛΙΝΑ ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΥ
Ανοίγoντας το αρχείο του Μένη Κουμανταρέα

Βιβλίο / Ανοίγoντας το αρχείο του Μένη Κουμανταρέα

Μια νουβέλα με θέμα ταμπού, που κανένας δεν γνώριζε την ύπαρξή της. Ορισμένα αποκηρυγμένα κείμενα. Άγνωστες εκδοχές των βιβλίων του. Και πολλά άλλα στοιχεία από το αρχείο του δολοφονημένου συγγραφέα έρχονται στο φως πρώτη φορά και αποκαλύπτουν μια μύχια πτυχή του.
ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Όταν ο Μένης Κουμανταρέας είχε αφηγηθεί τη ζωή του στη LiFO

Οι Αθηναίοι / Όταν ο Μένης Κουμανταρέας είχε αφηγηθεί τη ζωή του στη LiFO

«Όταν γράφεις μια ιστορία για την πόλη πρέπει να κοιτάς τους ήρωες από πολύ κοντά και να είσαι αποστασιοποιημένος κιόλας. Η αρχική φωλιά για να τους βρεις είναι πάντα ο εαυτός σου».
ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Λ. Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη»

Βιβλίο / Υποψιαζόταν άραγε ο Λέων Τολστόι πόσες γενιές έμελλε να τραφούν με το «Πόλεμος και Ειρήνη»;

Έργο προοδευτικό και πρωτοποριακό που άνοιξε νέους ορίζοντες στη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα-ποταμός του Τολστόι εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, καταρρίπτοντας την αυταπάτη ότι τα άτομα μπορούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν την πορεία των γεγονότων από μόνα τους.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Και τελικά, τι (δεν) μάθαμε από την αυτοβιογραφία της Μπρίτνεϊ;

Βιβλίο / «Όταν ξύρισα τα μαλλιά μου, ήθελα να πω ένα "άντε γ***ου"»: Τι (δεν) μάθαμε από την αυτοβιογραφία της Μπρίτνεϊ;

Όσοι περίμεναν κάτι περισσότερο από τις αποκαλύψεις των tabloids, λίγο περισσότερο βάθος ή, έστω, συναίσθημα, μάλλον θα απογοητευθούν διαβάζοντας αυτές τις 286 σελίδες.
ΤΑΤΙΑΝΑ ΤΖΙΝΙΩΛΗ
«Φελιτσιτά»: Το νέο μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα είναι από τα καλύτερα της χρονιάς

Βιβλίο / «Φελιτσιτά»: Το νέο μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα είναι από τα καλύτερα της χρονιάς

Ένας άστεγος στην οδό Αιόλου, τα μέλη της οικογένειάς του, μία γάτα, μία πολυφωνική αφήγηση για έναν μικρόκοσμο με ρευστά όρια μεταξύ τρυφερότητας και κυνισμού.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Τάκης Φραγκούλης: «Κανείς δεν κατάφερε να καπηλευθεί το Πολυτεχνείο»

Βιβλίο / Τάκης Φραγκούλης: «Κανείς δεν κατάφερε να καπηλευθεί το Πολυτεχνείο»

Ο άνθρωπος που κρατάει το τιμόνι των εκδόσεων Αλεξάνδρεια εδώ και σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια μιλάει για πρώτη φορά για τις ημέρες του Πολυτεχνείου και τις ακρότητες της ανθρώπινης φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Χρήστος Μαρκογιαννάκης: «Στη Γαλλία είμαι δημιουργικά ελεύθερος, στην Ελλάδα όχι»

Βιβλίο / Χρήστος Μαρκογιαννάκης: «Στη Γαλλία είμαι δημιουργικά ελεύθερος, στην Ελλάδα όχι»

Τα νουάρ μυθιστορήματά του είναι από τα πιο αγαπημένα του γαλλικού αναγνωστικού κοινού: Ο βραβευμένος συγγραφέας και σύγχρονος μετρ του είδους σε μια συζήτηση για το «τέλειο έγκλημα» στη ζωή και στη λογοτεχνία.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ελέν Μπερ «Ημερολόγιο 1942-1944»

Το πίσω ράφι / Ελέν Μπερ: Το Ημερολόγιο της «Γαλλίδας Άννας Φρανκ» εμπνέει τις νέες γενιές αναγνωστών

Μια ταλαντούχα νεαρή Γαλλίδα εβραϊκής καταγωγής πρόλαβε να καταγράψει μοναδικά την ατμόσφαιρα στο γερμανοκρατούμενο Παρίσι προτού οδηγηθεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φώτης Απέργης: «Όταν ο Άκης Πάνου υπερασπίστηκε τη δικτατορία, του είπα "μη μου μαυρίζεις την ψυχή"»

Βιβλίο / Φώτης Απέργης: «Όταν ο Άκης Πάνου υπερασπίστηκε τη δικτατορία, του είπα "μη μου μαυρίζεις την ψυχή"»

Ο επί σειρά ετών αρχισυντάκτης του πολιτιστικού της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» και νυν διευθυντής των τριών μουσικών ραδιοφώνων της ΕΡΤ συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο μερικές από τις κορυφαίες συνεντεύξεις που πήρε τα τελευταία σαράντα χρόνια.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Τελικά, σε ποιον «ανήκει» το Πολυτεχνείο;

Βιβλία και Συγγραφείς / Τελικά, σε ποιον «ανήκει» το Πολυτεχνείο;

Ποια είναι η θέση του Πολυτεχνείου στη δημόσια ιστορία; Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τη Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, για τα πενήντα χρόνια από τα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1973.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Γιατί δυστυχούν (τόσο) οι ξένοι ποιητές στις ελληνικές μεταφράσεις;

Βιβλίο / Όταν η Ντίκινσον θυμίζει στις μεταφράσεις της Βάρναλη και Τσιφόρο

Δυο πρόσφατες εκδόσεις των ποιημάτων του Αρτίρ Ρεμπό από το Πλέθρον και της Έμιλι Ντίκινσον από την Κίχλη φέρνουν ξανά στο φως το προβληματικό ζήτημα της απόδοσης της ξένης ποίησης στα ελληνικά που φαίνεται να είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, ατυχής.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Όταν η φωτιά συνάντησε την φωτιά: Η εκρηκτική σχέση του Μπάρτον με την Τέιλορ σε μια νέα αποκαλυπτική βιογραφία

Βιβλίο / Όταν η φωτιά συνάντησε τη φωτιά: Η εκρηκτική σχέση του Μπάρτον με την Τέιλορ σε μια νέα αποκαλυπτική βιογραφία

Μεθυσμένοι καυγάδες, ξεσπάσματα οργής, ακόμα και αδελφοκτονία… Μια νέα, εξαντλητική μελέτη μιας σχέσης που έκαψε στο πέρασμά της περιουσίες, γάμους και υπολήψεις.
THE LIFO TEAM