Ο Παπαγιώργης για τον Παπαδιαμάντη

Ο Παπαγιώργης για τον Παπαδιαμάντη Facebook Twitter
Πριν καταπιαστεί ο Παπαγιώργης με την προσωπικότητα και το έργο του Σκιαθίτη συγγραφέα, σκιαγραφεί την εποχή του, το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έζησε και έγραψε.
0



«ΟΙ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΡΩΣΤΟΙ καταφεύγουν συχνά στην Αγία Γραφή και μερικοί Έλληνες στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Καθώς ο ελληνικός κόσμος χαλαρώνει στην ασφυκτικά αναπαυτική αγκαλιά της φανταστικής ευρωπαϊκής κοινότητας, αυτού του πολυσυλλεκτικού κατασκευάσματος που στηρίζεται στην αναγκαιότητα της οικονομίας κι όχι εκείνη του συναισθήματος, ο Παπαδιαμάντης θα έπρεπε να απομακρύνεται και να χάνεται από τα μάτια μας. Κι όμως λάμπει περισσότερο από ποτέ κι αυτό συμβαίνει παρά τη θέλησή μας· η παρουσία του αφήνει ένα ανεξίτηλο χνάρι»...

Αυτό, ανάμεσα σε άλλα, έγραφε ο Χρήστος Βακαλόπουλος (1956-1993) σε ένα από τα τελευταία κείμενά του, προτρέποντάς μας «να πλησιάσουμε εμείς τον Παπαδιαμάντη και όχι να προσπαθήσουμε να τον φέρουμε στα μέτρα μας». Αυτό επιχείρησε και ο Κωστής Παπαγιώργης (1947-2914) στο «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ» και δεν είναι τυχαίο ότι ολοκλήρωνε το βιβλίο του μνημονεύοντας τον Βακαλόπουλο.

Διαβάζοντας το «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ», ο σημερινός αναγνώστης, ο τόσο αποξενωμένος από τον κόσμο του Σκιαθίτη, δεν καλύπτει μόνο κενά της παιδείας του. Ανακαλύπτει κάτι άκρως συκοφαντημένο: την ελληνική ψυχή. 

Πώς όμως να πλησιάσουμε τον Παπαδιαμάντη, αν πρώτα δεν κατανοήσουμε ποιοι είμαστε εμείς; Πώς να καταλάβουμε τον παπαδιαμαντικό κόσμο (έναν κόσμο θρησκευόμενο κι ευάλωτο, πεπεισμένο ότι όλα τα κακά έρχονται απ' έξω), πώς να εξηγήσουμε την προσήλωση του συγγραφέα στη μικρή νησιωτική κοινότητα (όπου συνωστίζονται ένα σωρό ναυάγια της ζωής), πώς ν' ανοίξουμε το θησαυροφυλάκιο της γλώσσας του (όπου τ' αρχαία, τα βυζαντινά και τα νέα ελληνικά αφομοιώνονται αρμονικά), αν δεν γνωρίζουμε ποια είναι η ιστορία μας, ποια η καταγωγή μας, ποια τα ιδεολογήματα που μας ακολουθούν μέχρι σήμερα;

Να κάτι ακόμα που δεν είναι τυχαίο: προτού καταπιαστεί ο Παπαγιώργης με την προσωπικότητα και το έργο του Σκιαθίτη συγγραφέα, σκιαγραφεί την εποχή του, το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έζησε και έγραψε. Είναι τα χρόνια που ακολουθούν την Επανάσταση του '21. Η εποχή που το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, με την... ευγενική βοήθεια της Δύσης, εφευρίσκει την Ιστορία του. Αναζητά τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, παρακάμπτοντας την ύπαρξη του απίθανου βυζαντινο-οθωμανο-βαλκανικού αμαλγάματος που έχει σχηματιστεί στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, και παράλληλα ξεπλένει τη γλώσσα του από τις προσμείξεις και τις νοθεύσεις των προηγούμενων αιώνων. Η στάση του Παπαδιαμάντη είναι σαφής: ανάμεσα στους υποστηρικτές του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της εθνικής αναγέννησης από τη μια, και τους υποστηρικτές της συσπείρωσης κάτω από τις φτερούγες της Ορθοδοξίας από την άλλη, έχει διαλέξει να πορευτεί με τους δεύτερους.

Ο Παπαδιαμάντης, ωστόσο, όπως θυμίζει ο Παπαγιώργης, δεν θα αναφερθεί ποτέ ούτε στην Πόλη, ούτε στο Πατριαρχείο, ούτε στην Επανάσταση. Προσηλώνεται στη μικρή κοινότητα της πατρίδας του, αναζητώντας εκεί το αυθεντικό ήθος και τη γνήσια θρησκευτικότητα. Καταγράφει την τραχύτητα των ηθών, απολαμβάνοντας σε όλες της τις εκφάνσεις την ανθρώπινη ατέλεια. Κι όλα αυτά μ' έναν τρόπο που δεν αφήνει καμιά γλώσσα παραγκωνισμένη. «Γράφοντας για οικεία καθημερινά πρόσωπα σε μια γλώσσα που τους ήταν ανοίκεια και ακαταλαβίστικη, στην πραγματικότητα απευθυνόταν όχι μόνο στους ίδιους τους Σκιαθίτες, αλλά σε άλλους, στο εγγράμματο κοινό της Αθήνας και του εν γένει Ελληνισμού» σημειώνει ο Παπαγιώργης. Αντλεί το υλικό του απ' τις καρδιές των ηττημένων, των δειλών, των άπραγων, των αλκοολικών, των «ξεχωρισμένων» από τον κόσμο, και ταυτόχρονα νιώθει με τη σειρά του παρείσακτος, «ένας λογοτεχνικός προδότης που κάνει βούκινο τις ιστορίες του χωριού»...

Τα παιδικά χρόνια του Παπαδιαμάντη, οι αδυναμίες και τα πάθη του, οι πρώτες συγγραφικές του απόπειρες, το πέρασμά του από το μυθιστόρημα στο διήγημα, η πινακοθήκη των ηρώων του, η αντιμετώπιση που είχε το έργο του («όταν ένας συγγραφέας είναι πραγματικά μεγάλος, τόσο που να μη χωρά στα όρια της εποχής, είναι συναρπαστικό πόσο ερεθίζει τη μικρόνοια και τη στενοκεφαλιά»), το αδιέξοδο της μετάφρασής του, όχι μόνο στα νεοελληνικά αλλά και σε άλλες γλώσσες, η σχέση του με το Κακό (όπως διαγράφεται μέσα από τη «Φόνισσα»), όλα έχουν τη θέση τους στο μεστό και εξομολογητικό –όπως όλα του- δοκίμιο του Παπαγιώργη. Διαβάζοντας το «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ», ο σημερινός αναγνώστης, ο τόσο αποξενωμένος από τον κόσμο του Σκιαθίτη, δεν καλύπτει μόνο κενά της παιδείας του. Ανακαλύπτει κάτι άκρως συκοφαντημένο: την ελληνική ψυχή.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο συγγραφέας που αποθησαύρισε «τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων»

Βιβλίο / Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο συγγραφέας που αποθησαύρισε «τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων»

Η Σταυρούλα Παπασπύρου ερευνά γιατί όσο περνούν τα χρόνια ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εκτιμάται και μυθοποιείται όσο ελάχιστοι ομότεχνοί του.
ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Κωστής Παπαγιώργης: Ένας αδηφάγος αναγνώστης, ένας ανατρεπτικός βιβλιοκριτικός

Βιβλίο / Κωστής Παπαγιώργης: Ένας αδηφάγος αναγνώστης, ένας ανατρεπτικός βιβλιοκριτικός

Η ανθολογία με τα βιβλιοκριτικά κείμενα του Κωστή Παπαγιώργη από τις εκδόσεις Καστανιώτη μάς θυμίζουν τη μεγάλη συμβολή του συγγραφέα και θεωρητικού στα ελληνικά γράμματα και τη μεγάλη τομή στην προσέγγιση και ανάγνωση των κειμένων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη

Βιβλίο / Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη

Η επιμελήτρια του βιβλίου «Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον… Διηγήματα ερωτικά» και μελετήτρια του έργου του Παπαδιαμάντη, Αγγέλα Καστρινάκη, γράφει για 5 αριστουργηματικά διηγήματα του σπουδαίου Έλληνα πεζογράφου.
ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΑΣ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ