Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ: «Αν το Ισραήλ θέλει να έχει μια σταθερή θέση στη Μέση Ανατολή, πρέπει ν’ αποτελέσει οργανικό κομμάτι της»

Ντάνιελ Μπάρεμπόιμ: «Η μουσική κινεί τον κόσμο» Facebook Twitter
O γάμος του Daniel Barenboim με τη Βρετανίδα τσελίστρια Jacqueline du Pre (1945 - 1987) στην Ιερουσαλήμ το 1967.
0

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΦΟΡΑ αποκλειστικά τους μουσικούς. Ένα βιβλίο για όσους έχουν την περιέργεια ν’ ανακαλύψουν τις αναλογίες ανάμεσα στη μουσική και τη ζωή, όπως και τη σοφία που μόνο ένα «σκεπτόμενο» αυτί μπορεί να κατανοήσει. Έτσι συστήνει ο διάσημος μαέστρος Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ τη συλλογή με τα δοκίμιά του «Η μουσική κινεί τον κόσμο» (μετ. Κ. Αθανασίου-Κ. Κοσμάς, Καστανιώτης, 2009), όπου ξεδιπλώνονται ζητήματα που τον έχουν απασχολήσει κατά κόρον στην καριέρα του.

Ο Μπάρενμποϊμ –που γεννήθηκε το 1942 από Ρωσοεβραίους γονείς, τους οποίους ακολούθησε στο Ισραήλ το 1952– δεν φημίζεται μόνο για τις ικανότητές του ως αρχιμουσικός. Είναι διάσημος και για τη φιλειρηνική, αντιδογματική του στάση στο Μεσανατολικό, η οποία έχει προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις στους συντηρητικούς κύκλους του Ισραήλ.

Μια καριέρα που ξεκίνησε στα επτά του χρόνια, όταν έδινε το πρώτο του κοντσέρτο για πιάνο ως παιδί-θαύμα, στη διάρκεια της οποίας ανέλαβε τα ηνία κορυφαίων μουσικών θεάτρων όπως η Όπερα του Βερολίνου, η Όπερα του Σικάγο, η Όπερα του Παρισιού.

Όμως ο Μπάρενμποϊμ –που γεννήθηκε το 1942 από Ρωσοεβραίους γονείς, τους οποίους ακολούθησε στο Ισραήλ το 1952– δεν φημίζεται μόνο για τις ικανότητές του ως αρχιμουσικός. Είναι διάσημος και για τη φιλειρηνική, αντιδογματική του στάση στο Μεσανατολικό, η οποία έχει προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις στους συντηρητικούς κύκλους του Ισραήλ. Ο ίδιος, πάντως, αυτός που πρώτος τόλμησε να παίξει Βάγκνερ εκεί, επιμένει:

Μπαρεμπόιμ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ, Η μουσική κινεί τον χρόνο, μετ. Κ. Αθανασίου-Κ. Κοσμάς, Καστανιώτης, Σελ. 184, 2009

«Ο τρόμος της απανθρωπιάς του Ολοκαυτώματος είναι μεγαλύτερος από τον πόνο που αυτό επέφερε στον εβραϊκό λαό – η τραγωδία ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Όταν εμείς οι Εβραίοι λέμε “ποτέ ξανά”, αυτό αναφέρεται στην αναγκαιότητα να μην επιτραπεί ποτέ η επανάληψη του ίδιου εγκλήματος εναντίον του λαού μας, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος έχει κατανοήσει την ίδια φράση με διαφορετικό τρόπο – πως αυτό το έγκλημα δεν πρέπει να επαναληφθεί ποτέ και πουθενά, σε καμία στιγμή, εναντίον οποιουδήποτε λαού». Για τον Μπάρενμποϊμ, «αν το Ισραήλ θέλει να έχει μια σταθερή θέση στη Μέση Ανατολή, πρέπει ν’ αποτελέσει οργανικό κομμάτι της, έχοντας επίγνωση του πολιτισμού που ήδη υπήρχε εκεί και όχι παριστάνοντας, όπως κάνει εδώ και πολύ καιρό, ότι εκεί ήταν μια έρημος στην οποία δεν υπήρχε κανένας πολιτισμός».

Στο «Η μουσική κινεί τον χρόνο», είτε ανιχνεύει τις σχέσεις ανάμεσα στον ήχο και τη σκέψη, είτε ανάμεσα στην ακοή και την ακρόαση, ο Μπάρενμποϊμ βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να διευρύνει το πεδίο των αναφορών του. Είναι σε θέση να συνδέσει τις ξαφνικές αλλαγές στο τελευταίο μέρος της «Ενάτης» του Μπετόβεν με τη διαφορετική κατεύθυνση που πήρε ο πλανήτης μετά την 11η Σεπτεμβρίου, να σχολιάσει τη μουσική των …ασανσέρ παραπέμποντας στον Τόμας Μαν και το «Μαγικό Βουνό», να μιλά για την ελευθερία της σκέψης και την ερμηνεία των μουσικών εκτελεστών καταφεύγοντας στην «Ηθική» του Σπινόζα. Πλέκοντας το εγκώμιο του Μπαχ, με τις φούγκες του οποίου γαλουχήθηκε, βρίσκει την ευκαιρία να επιτεθεί στην «επικίνδυνη» ακαδημαϊκή προσέγγιση της μουσικής του με όρους του παρελθόντος. Κι όταν αναφέρεται στον Μότσαρτ, να τι κρατά ως δίδαγμά του: «Κάθε κατάσταση, ακόμα και η πιο τραγική, έχει και μια ανάλαφρη πλευρά».

Ντάνιελ Μπάρεμπόιμ: «Αν το Ισραήλ θέλει να έχει μια σταθερή θέση στη Μέση Ανατολή, πρέπει ν’ αποτελέσει οργανικό κομμάτι της» Facebook Twitter
Είτε ανιχνεύει τις σχέσεις ανάμεσα στον ήχο και τη σκέψη, είτε ανάμεσα στην ακοή και την ακρόαση, ο Μπάρενμποϊμ βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να διευρύνει το πεδίο των αναφορών του.

Ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο ίδιος με τον παλαιστινιακής καταγωγής φιλόσοφο Έντουαρντ Σαΐντ (1935-2003), την ίδρυση δηλαδή της Ορχήστρας του Δυτικοανατολικού Διβανίου, με την οποία θέλησαν να εγκαινιάσουν στην πράξη ένα διάλογο ανάμεσα σε νέους μουσικούς από το Ισραήλ και την Παλαιστίνη καθώς και από άλλες αραβικές χώρες.

Το όνομά της το δανείστηκαν «από μια συλλογή ποιημάτων του Γκέτε, ενός από τους πρώτους Ευρωπαίους που ενδιαφέρθηκαν ειλικρινά για άλλους πολιτισμούς» και η θεμελιώδης αρχή της «ήταν αρκετά απλή: από τη στιγμή που οι νεαροί μουσικοί θα συμφωνούσαν να παίξουν μαζί έστω και μια νότα, δεν θα μπορούσαν πλέον να βλέπουν ο ένας τον άλλο με τον ίδιο τρόπο».

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το αμέσως επόμενο κεφάλαιο, «Η ιστορία δύο Παλαιστινίων», όπου αποδεικνύεται πόσο ριζικά μπορεί ν’ αλλάξει η ζωή κάποιων χάρη στη μουσική. Ο Μπάρενμποϊμ φέρνει ως ζωντανά παραδείγματα την περίπτωση ενός νεαρού από τα κατεχόμενα, διάσημου στη Ραμάλα για τις πέτρες που εκσφενδόνιζε, κι ενός Άραβα συνομηλίκου του από το Ισραήλ, αποκομμένου πολιτισμικά από τις ρίζες του. Η τυχαία σχεδόν επαφή του πρώτου με τη βιόλα τού έδειξε έναν τρόπο ν’ αφήσει πίσω του την απελπισία του στρατοπέδου προσφύγων και της κατοχής, ενώ οι μουσικές σπουδές του δεύτερου τον οδήγησαν στο ν’ ανακαλύψει την παλαιστινιακή του ταυτότητα.

Ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ είχε θίξει εγκαίρως ένα θέμα-ταμπού: σχεδόν το ένα τέταρτο των κατοίκων του Ισραήλ είναι Παλαιστίνιοι, καταδικασμένοι εδώ και δεκαετίες να ζουν σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. «Οι Εβραίοι πρέπει ν’ αποδεχτούν την ενσωμάτωσή τους», έγραφε, «ακόμα κι αυτό σημαίνει αλλαγή της ίδιας της φύσης του Ισραήλ». Τέτοιες μέρες, τέτοια λόγια…

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ: Ένας θρύλος της μουσικής, ένας μεγάλος ανθρωπιστής και ειρηνιστής έρχεται στο Μέγαρο

Πολιτισμός / Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ: Ένας θρύλος της μουσικής, ένας μεγάλος ανθρωπιστής έρχεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Ο Μπάρενμποϊμ είναι ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια του σύγχρονου πολιτισμού. Για τον ίδιο, η μουσική του δραστηριότητα είναι ένα έργο και ένας στόχος όπου συγχωνεύονται όλες οι ανησυχίες και τα ενδιαφέροντά του, μουσικά, φιλοσοφικά και ανθρωπιστικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πίσω ράφι/ Τόμας Μπέρνχαρντ «Ο μίμος των φωνών»

Το πίσω ράφι / «Ο μίμος των φωνών»: Ο Τόμας Μπέρνχαρντ γράφει για τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ψυχής

104 σύντομες ιστορίες περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο του 1978, όπου αναδύονται ο γνώριμος κυνισμός και το μαύρο χιούμορ του διάσημου Αυστριακού συγγραφέα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM
Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ