Το Nαι του Πλαστήρα και το Όχι του Μεταξά

Το Nαι του Πλαστήρα και το Όχι του Μεταξά Facebook Twitter
Αντιβενιζελική διαδήλωση στην Αθήνα, στη λεωφόρο Κηφισίας (μετέπειτα Βασιλίσσης Σοφίας), στο ύψος της οδού Κουμπάρη, στις 2 Μαρτίου 1935, την επαύριον της έκρηξης του Κινήματος για το οποίο υπεύθυνος ήταν ο Βενιζέλος.
0

Το βιβλίο αυτό αποτελεί συνέχεια εκείνου με τον τίτλο «1915: Ο Εθνικός Διχασμός» και καλύπτει την περίοδο του Μεσοπολέμου, μέχρι το 1940.


Παρά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Διχασμός δεν ξεπεράστηκε. Συνεχίστηκε προπαντός ως κρίση εθνικής ολοκλήρωσης, μέσα πλέον στα όρια του κράτους, με τρία μέτωπα σύγκρουσης: μεταξύ προσφύγων και γηγενών, μεταξύ Ελλήνων Ορθοδόξων και εθνικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων, μεταξύ Νέων Χωρών και Παλαιάς Ελλάδας. Συνεχίστηκε επίσης ως οιονεί θρησκευτικό σχίσμα μεταξύ των πιστών του Βενιζέλου και εκείνων του νεκρού βασιλέα Κωνσταντίνου. Εξακολούθησε να έχει και ταξικές διαστάσεις, αλλά με σημαντικές ανακατατάξεις. Τέλος, ο Εθνικός Διχασμός ως εμφύλιος πόλεμος αναζωπυρώθηκε από την εκτέλεση των Έξι και υποτροπίασε με το Κίνημα του 1935.


Το βιβλίο διαψεύδει την εικόνα της στασιμότητας που καλλιεργείται σήμερα. Δεν ήσαν «πάντα έτσι» οι Νεοέλληνες και το κράτος τους, όπως λέγεται συχνά. Υπήρξαν στιγμές και εκτός πολέμων που στάθηκαν ικανοί για μεγάλα έργα, που αξιοποίησαν στο έπακρο εξωτερικά δάνεια και ξένη βοήθεια. Το βιβλίο διαψεύδει επίσης την εντύπωση της «κυκλικότητας» που καλλιεργείται σήμερα. Επίκαιρη είναι και η ανάδειξη των αδιεξόδων που συνεπάγεται στη δύση της η χαρισματική ηγεσία, μετά τα «θαύματα» που κατόρθωσε στην ακμή της.

Η ώρα του Μεταξά ως εθνικού ηγέτη σήμανε όταν τον ξύπνησε ο Ιταλός πρεσβευτής Γκράτσι τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940. "Σαν έτοιμος από καιρό" ο Μεταξάς επωμίστηκε ανενδοίαστα την ιστορική ευθύνη του ΟΧΙ. Εκείνη τη νύχτα, υπήρξε ο κατάλληλος άνθρωπος –αν όχι ο μόνος κατάλληλος– να απαντήσει στο ιταμό ιταλικό τελεσίγραφο.


Αν στη θέση του Μεταξά είχε βρεθεί ως δικτάτορας ο Πλαστήρας, αν δηλαδή είχε επικρατήσει το Κίνημα του 1935, είναι βέβαιο ότι η απάντησή του θα ήταν διαφορετική. Δεν είναι μόνο ότι ο Πλαστήρας είχε γίνει από αρκετά χρόνια άκριτος θαυμαστής του Μουσολίνι, όπως δήλωνε ήδη το 1933, ούτε ότι φιλοδοξούσε να μιμηθεί αυτόν περισσότερο από κάθε άλλον δικτάτορα. (1) Το 1941, από τη Γαλλία όπου παρέμενε εξόριστος, κατηγορούσε τον Μεταξά και τον Γεώργιο Β' ότι οδήγησαν την Ελλάδα σε άνισο πόλεμο με την Ιταλία και τη Γερμανία, που μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Πρώτα "η αδεξιότης της εξωτερικής πολιτικής του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου ωδήγησε τον Ελληνικόν Λαόν εις ένα άνισον πόλεμον με μίαν μεγάλην δύναμιν, ως η Ιταλία". (2) Ύστερα δεν αξιοποιήθηκε η προτεινόμενη από τη Γερμανία "διευθέτηση" της ιταλοελληνικής σύρραξης, στην οποία ("διευθέτηση") μπορούσε να είχε συμβάλει και ο ίδιος.

Και το μοιραίον επήλθεν. Η Ελλάς ήχθη προς αυτοκτονίαν παρά μιας Βασιλικής Κυβερνήσεως δεχθείσης μετ' απεριγράπτου αφελείας ν' αντιμετωπίση τας δύο μεγαλυτέρας στρατιωτικάς δυνάμεις της Ευρώπης, καίτοι της υπεδείχθη υπό της συμμάχου της Αγγλίας ότι η βοήθεια θα είναι αυστηρώς περιωρισμένη. Η ανήκουστος κουφότης της Βασιλικής Κυβερνήσεως υπήρξεν η αφορμή μιας τραγικής καταστροφής της Χώρας εντός ολίγων ημερών και, ως να μη ήρκει τούτο,... παρέτεινεν ασκόπως τον πόλεμον, διά να συντελεσθή η πράξις η τελευταία του δράματος, διά της μετατροπής εις ερείπια της ωραίας, αλλ' ατυχούς νήσου Κρήτης... (3)

 

Αυτά έγραφε ασυλλόγιστα στον Έλληνα πρεσβευτή στο Βισύ, στις 16 Ιουλίου 1941, σε ένα γράμμα που έγινε γνωστό το 1945. Κατά λογική συνέπεια, ο Πλαστήρας δεν θα είχε απορρίψει το ιταλικό τελεσίγραφο ή μάλλον θα είχε φροντίσει να μην υπάρξει καν ανάγκη τελεσιγράφου. Άλλωστε, ήταν έτοιμος να συνεργαστεί με τις δυνάμεις του Άξονα. Βαυκαλιζόταν, όπως φαίνεται, με την ελπίδα ότι αυτές θα τον εγκαθιστούσαν δικτάτορα στην κατεχόμενη Ελλάδα. Στο ίδιο γράμμα, που αφορούσε το διαβατήριό του, έγραφε χαρακτηριστικά: "δεν είναι μακράν η ημέρα, που θα απασχοληθώ ο ίδιος διά τα διαβατήρια όλων..." (4).

Με το ΟΧΙ, ο Μεταξάς δεν μίλησε μόνο εξ ονόματος και για λογαριασμό του ελληνικού λαού, που τον ακολούθησε σύσσωμος, αλλά και εφάρμοσε συνειδητά την πολιτική που είχε προ πολλού αποφασίσει – τη μόνη που υπηρετούσε μακροπρόθεσμα τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας.


Είναι επίσης εξαιρετικά αμφίβολο αν μια κοινοβουλευτική κυβέρνηση, συγκροτημένη από τους ηγέτες του Βενιζελισμού και του Αντιβενιζελισμού που είχαν απομείνει, θα μπορούσε να αποκτήσει την ενιαία και χαλύβδινη θέληση που απαιτούσε η προετοιμασία για πόλεμο και, στο τέλος, η αποδοχή του ως αναγκαίου. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ανάμεσά τους επικρατούσε η ηττοπάθεια. (5)


Όσοι επιμένουν μέχρι σήμερα να αρνούνται στον Μεταξά τη δόξα του ΟΧΙ ισχυρίζονται ότι δεν είχε τάχα άλλη επιλογή, επειδή διαφορετικά θα τον έπαυε ο Γεώργιος Β'. Πρόκειται για έναν ακόμη ανόητο, αλλά ανθεκτικό μύθο. Αν ήθελε πράγματι ο Μεταξάς να παραδώσει αμαχητί τη χώρα στον Άξονα, δεν χρειαζόταν καν να αποδεχθεί το τελεσίγραφο, βάζοντας σε κίνδυνο τη θέση του και την ίδια τη ζωή του. Μπορούσε κάλλιστα να παραιτηθεί, προκαλώντας χάος και εμποδίζοντας έτσι την αποτελεσματική απόκρουση της ιταλικής εισβολής. Ύστερα, θα μπορούσε να επανέλθει ως κατοχικός δικτάτορας – αυτό δηλαδή που ονειρεύτηκε ο Πλαστήρας.


Με το ΟΧΙ, ο Μεταξάς δεν μίλησε μόνο εξ ονόματος και για λογαριασμό του ελληνικού λαού, που τον ακολούθησε σύσσωμος, αλλά και εφάρμοσε συνειδητά την πολιτική που είχε προ πολλού αποφασίσει – τη μόνη που υπηρετούσε μακροπρόθεσμα τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας. Όπως εξήγησε ο ίδιος στις 30 Οκτωβρίου, μιλώντας εμπιστευτικά στους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του αθηναϊκού Τύπου, (6) ο Μεταξάς προέβλεπε με βεβαιότητα την τελική νίκη του "Αγγλοσαξονικού κόσμου", απαλλαγμένος πλέον από τις γερμανόφιλες παρωπίδες που τον εμπόδιζαν να κάνει παρόμοια πρόβλεψη το 1915. Είχε έτσι την πεποίθηση ότι η Ελλάδα, ακόμα και "δουλωμένη προσωρινώς" στη διάρκεια του πολέμου, θα βρισκόταν τελικά στο στρατόπεδο των νικητών και μάλιστα μεγαλωμένη, τουλάχιστον κατά τα Δωδεκάνησα (όπως ακριβώς έγινε).


Η Ελλάδα μπορούσε να αποφύγει την άμεση εμπλοκή της σε πόλεμο μόνο με την εκούσια προσχώρησή της στη "Νέα Τάξη" του Άξονα, και μάλιστα με τον οικειοθελή ακρωτηριασμό της σε όφελος της Ιταλίας και της Βουλγαρίας. Αυτό είχε διαμηνύσει στον Μεταξά η Γερμανία.

Δηλαδή θα έπρεπε διά ν' αποφύγωμεν τον πόλεμον να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδος προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν, και του αριστερού από την Βουλγαρίαν. (7)

Στην περίπτωση όμως αυτή, ο Μεταξάς προέβλεπε διάσπαση του κράτους, όπως το 1916. Με την υποστήριξη της Μεγάλης Βρετανίας και την κάλυψη του στόλου της θα προέκυπτε μια νέα "Προσωρινή Κυβέρνηση" στη νησιωτική τουλάχιστον Ελλάδα, για να πολεμήσει ξανά εξ ονόματος του προδομένου έθνους.


Σημαδεμένος από τον Εθνικό Διχασμό, o Μεταξάς είχε πια πλήρη επίγνωση των δικών του τότε ευθυνών. Λίγο πριν πεθάνει, έγραφε στις 5 Ιανουαρίου 1941: "Θα μας συγχωρήση ο Θεός το [δύο λέξεις σβησμένες] 1915; Φταίμε όλοι! Και ο Βενιζέλος ακόμα! Τώρα αισθάνομαι πόσο έφταιξα!". (8)

Δήλωνε, λοιπόν, αποφασισμένος να αποτρέψει την επανάληψη του Διχασμού και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όσα είπε στις 30 Οκτωβρίου μπορούν να θεωρηθούν ουσιαστική κήρυξη της λήξης του Εθνικού Διχασμού από τον τελευταίο επιζώντα πρωταγωνιστή του. Ρώτησε κάποια στιγμή: "Δεν ξέρω αν κανείς Αντιβενιζελικός από σας είναι πάντοτε και αδιάλλακτος". "Είμαι εγώ, κύριε Πρόεδρε" απάντησε ο Νικ. Κρανιωτάκης. Είπε τότε ο Μεταξάς:

Λοιπόν, ακούστε για να συνεννοηθούμε. Εγώ, κύριοι, όπως επαρκώς σας εξήγησα, ετήρησα μέχρι σήμερον την πολιτικήν του αειμνήστου Βασιλέως Κωνσταντίνου, δηλαδή την πολιτικήν της αυστηράς ουδετερότητος. Έκανα το παν διά να κρατήσω την Ελλάδα μακράν της συγκρούσεως των μεγάλων κολοσσών.

Ήδη, μετά την άδικον επίθεσιν της Ιταλίας, η πολιτική την οποίαν ακολουθώ είναι η πολιτική του αειμνήστου Βενιζέλου. Διότι είναι η πολιτική του συνταυτισμού της Ελλάδος με την τύχην της Δυνάμεως, διά την οποίαν η θάλασσα είναι ανέκαθεν, όπως είναι και διά την Ελλάδα, όχι το εμπόδιον που χωρίζει αλλά η υγρά λεωφόρος που συνδέει... Διά την Ελλάδα η Αγγλία είναι η φυσική φίλη και επανειλημμένως εδείχθη προστάτρια, ενίοτε δε η μόνη προστάτρια. (9)

Το Nαι του Πλαστήρα και το Όχι του Μεταξά Facebook Twitter
«Θα μας συγχωρήση ο Θεός το [έγκλημα του] 1915; Φταίμε όλοι! Και ο Βενιζέλος ακόμα! Τώρα αισθάνομαι πόσο έφταιξα!» Από το Ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά, 5 Ιανουαρίου 1941 (ΓΑΚ).

Ωστόσο, ούτε το μεγαλείο της απόφασής του ούτε η όψιμη λαϊκή υποστήριξη στο πρόσωπό του κατάφεραν να λυτρώσουν τον Μεταξά από την ψυχοπαθολογία του και προπαντός από την αβυσσαλέα ανασφάλειά του. Συχνά έχει απομονωθεί από το Ημερολόγιο η φράση "Είμαι και κοντός", σαν κωμικό στοιχείο. Πρόκειται όμως για τραγική φράση στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, δηλαδή στις 30 Νοεμβρίου 1940: "Απόψε τσάι Άγγλων. Είμεθα όλοι. Με προσέχουν πολύ ολίγον. Δεν ξέρω Αγγλικά. Είμαι και κοντός". (10) Έτσι –μειονεκτικά και κομπλεξικά– αισθανόταν (ακόμη) ο άνθρωπος που εκείνη τη στιγμή αποτελούσε τον αδιαμφισβήτητο εθνικό ηγέτη της Ελλάδας και τον μοναδικό εμπόλεμο σύμμαχο της Μεγάλης Βρετανίας.


Το ότι υπήρξε μέχρι τέλους δέσμιος της ψυχοπαθολογίας του εμπόδισε τον Μεταξά να προετοιμάσει τη χώρα – όχι στρατιωτικά, όπως φαντάζονται μερικοί, αλλά προπαντός πολιτικά. Δεν προετοίμασε πολιτικά τη χώρα ιδίως για την περίπτωση που θα βρισκόταν υπό εχθρική κατοχή, όπως προέβλεπε και ο ίδιος. Είχε προηγηθεί προ πολλού η κατάληψη και κατοχή άλλων μικρών χωρών από τους Γερμανούς, προσφέροντας ποικιλία διδακτικών παραδειγμάτων. Αντίθετα, όμως, με άλλα βασίλεια, η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο με βασιλιά αμφισβητούμενο ακόμη και από βασιλόφρονες και με ένα καθεστώς όχι μόνο δικτατορικό αλλά και τόσο προσωποπαγές, ώστε ήταν καταδικασμένο να εξαφανιστεί με τον θάνατο του δικτάτορα, όπως προαισθανόταν και ο ίδιος και όπως πράγματι συνέβη.


Μοναχικός όσο ποτέ άλλοτε, ο Μεταξάς στάθηκε ανίκανος να ξεπεράσει μια αντίληψη της εξουσίας που είχε διατυπώσει από το 1920 και ήταν όχι μόνο κυνική, αλλά και καθαρά ψυχοπαθολογική, αντανακλώντας τη δική του τραγική ανασφάλεια: "Σκοπός... της αποκτήσεως της εξουσίας είναι η ικανοποίησις του εγωκεντρισμού εκάστου ανθρώπου... και ίσως-ίσως, κατά βάθος, η απαλλαγή από του φόβου τον οποίον εμπνέουσιν οι άλλοι, η δυσπιστία προς πάντα άλλον πλην εαυτού". (11) Αυτό τον απύθμενο φόβο των "άλλων" έμελλε να πληρώσει πανάκριβα η χώρα. Ακόμη και την ύστατη στιγμή, ο Μεταξάς δεν έκανε το παραμικρό για να διευρύνει, έστω, την κυβέρνησή του. Δεν διανοήθηκε καν να προνοήσει για τη διαδοχή του, μολονότι προαισθανόταν ότι το τέλος του ήταν κοντά.
Έτσι, με τον θάνατο του Μεταξά στις 29 Ιανουαρίου 1941 και με την παντελή έλλειψη πραγματικού αντικαταστάτη του, άρχισε μια ραγδαία και ακατάσχετη αποσύνθεση που επιταχύνθηκε μετά τη γερμανική εισβολή. Στην Ελλάδα, η Κατοχή δεν συνεπαγόταν απλώς ένα κενό εξουσίας, όπως σε άλλες χώρες. Επανενεργοποίησε μια απείρως νοσηρότερη και γενικότερη κρίση νομιμότητας που σοβούσε από το 1935. Άνοιξε έτσι ο ασκός του Αιόλου για εμφύλιες συγκρούσεις πολύ διαφορετικές από εκείνες που φανταζόταν και ήθελε να αποτρέψει ο Μεταξάς».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βλ. ιδίως το άρθρο του «Κοινοβουλευτισμός ή δικτατορία;», εφ. Δημοκρατικός Αγών, 28 Απριλίου 1934.

2. Ιωάννης Αναστ. Πεπονής, Νικόλαος Πλαστήρας στα γεγονότα 1909-1945 (Αθήνα, 1948), τ. 2, σσ. 641-642.

3. Στο ίδιο, σ. 644.

4. Στο ίδιο, σ. 641. Πρβλ. Χάγκεν Φλάισερ, Στέμμα και Σβάστικα: Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης 1941-1944 (Αθήνα: Παπαζήσης, χ.χ.), τ. 1, σ. 153, για τις επαφές του Πλαστήρα με τους Γερμανούς.

5. Ο Καφαντάρης, για παράδειγμα, είχε τις ίδιες απόψεις με τον Πλαστήρα: ότι δηλαδή μπορούσε και έπρεπε να αποφευχθεί ο πόλεμος με την Ιταλία και οπωσδήποτε με τη Γερμανία. Βλ. Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Τα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου 1939-1944: Ιστορική αναδρομή και κείμενα (Αθήνα, 1964), σσ. 20-21 (υποσ.).

6. Βλ. Ιωάννης Μεταξάς, Το προσωπικό του ημερολόγιο, τ. 4 (Αθήνα: Ίκαρος, 1960), σσ. 520-526. Με την εμπιστευτική ομιλία του θέλησε να εξασφαλίσει την ολόψυχη συμμετοχή τους στην πολεμική προσπάθεια.

7. Στο ίδιο, σ. 523.

8. Στο ίδιο, σ. 556. Η αυτοψία, στα ΓΑΚ, δεν επέτρεψε να διαπιστωθεί με απόλυτη βεβαιότητα τι ακριβώς είχε διαγράψει ο Μεταξάς. Περισσότερο πιθανή φαίνεται η εξής αποκατάσταση: «Θα μας συγχωρήση ο Θεός το έγκλημα του 1915;». Θέλω να ευχαριστήσω εδώ την Κατερίνα Ζωγράφου, που εργάζεται στα ΓΑΚ, για την πολύτιμη βοήθειά της στην εξιχνίαση του αινίγματος.

9. Στο ίδιο, σσ. 524-525.

10. Στο ίδιο, σ. 540.

11. Στο ίδιο, τ. 2 (Αθήνα: Κολλάρος, 1951), σ. 634.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Κοινωνία των Εθνών και το ελληνικό προσφυγικό πρόβλημα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Η Κοινωνία των Εθνών και το ελληνικό προσφυγικό πρόβλημα

Ποιος ήταν ο ρόλος της Κοινωνίας των Εθνών στη ρύθμιση του ελληνικού προσφυγικού προβλήματος
ΕΛΣΑ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗ </BR> ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΡΕΥΝΩΝ, ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
Μύθοι και αλήθειες για τους πρόσφυγες του 1922

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μύθοι και αλήθειες για τους πρόσφυγες του 1922

Ο ξεριζωμός και η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Γεγονότα τραυματικά γεννούν ποικιλία μύθων. Όσο μεγαλώνει η χρονική απόσταση, μειώνεται η εξοικείωση μ’ αυτά και η κατανόησή τους. Η στρεβλή συλλογική μνήμη τρέφεται από τη νοσταλγία των «χαμένων πατρίδων». Η αποκατάσταση και αφομοίωση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής ως το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους. Η εχθρότητα των γηγενών εναντίον των προσφύγων.
ΓΙΩΡΓΟΣ Θ. ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ</BR>Τ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ