Μία νέα μετάφραση των Σονέτων του Ουίλιαμ Σαίξπηρ αξίζει την προσοχή σας

Μία νέα μετάφραση των Σονέτων του Ουίλιαμ Σαίξπηρ αξίζει την προσοχή σας Facebook Twitter
O Ερρίκος Σοφράς, τολμάει με την ξεχωριστή έκδοση Σονέτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ από τις εκδόσεις Αντίποδες να δώσει με τη μετάφρασή του σαφείς απαντήσεις τόσο αναφορικά με την περίτεχνη και πιο παιγνιώδη τεχνική των Σονέτων όσο και για τα άγνωστα πρόσωπα στα οποία απευθύνονταν.
1

Ουiλλιαμ Σαiξπηρ

Σονέτα

Μτφρ.: Ερρίκος Σοφράς

Αντίποδες

Δύσκολο να μιλήσει κανείς για τα Σονέτα του Σαίξπηρ, αυτά τα μικρά διαμάντια που στολίζουν το ανεξάντλητο μέγεθος του έργου του, χωρίς να ανοίξει το τεράστιο θέμα της αποστολής, της καταγωγής και κυρίως της απεύθυνσής τους: πού ακριβώς απευθύνονταν τα δεκατετράστιχα ποιήματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά το 1609 σε μια, κατά πολλούς, κλεψίτυπη έκδοση; Ποιος ακριβώς είναι ο άγνωστος W.H. στον οποίο αφιερώνεται η πρώτη έκδοση; Σε ποιον βαθμό διαφοροποιούνται από τα ελισαβετιανής επιρροής σονέτα, ευρέως διαδεδομένα την εποχή εκείνη, και κατά πόσο αποκαλύπτουν πετραρχικές επιρροές;

Για πρώτη φορά ο Ερρίκος Σοφράς, ο οποίος μας έχει χαρίσει πρώτου μεγέθους μεταφράσεις της Ντίκινσον και του Ώντεν, τολμάει με την ξεχωριστή έκδοση Σονέτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ από τις εκδόσεις Αντίποδες να δώσει με τη μετάφρασή του σαφείς απαντήσεις τόσο αναφορικά με την περίτεχνη και πιο παιγνιώδη τεχνική των Σονέτων όσο και για τα άγνωστα πρόσωπα στα οποία απευθύνονταν.

«Σε μέρα θερινή πώς να σε βάλω πλάι; Είσαι πιο απαλός εσύ, πιο ωραία πλασμένος / Αγέρι τινάζει τα μπουμπούκια του Μάη, Το καλοκαίρι είναι χρόνος μετρημένος» γράφει ο μεταφραστής στην ιδιαίτερης τόλμης και ενάργειας απόδοση του περίφημου Σονέτου 18, αποκαλύπτοντας την ανδρική ταυτότητα αυτού στον οποίο απευθύνεται στην πλειονότητα των Σονέτων –εκτός από αυτά που γράφονται για την επίσης άγνωστη Μαύρη Κυρία–, καθώς, όπως τονίζει στο σημείωμά του, «στην πρώτη έκδοση, τα πρώτα εκατόν είκοσι έξι απευθύνονταν φανερά σ' έναν ευγενή Ωραίο Νέο ("Fair Youth") με ανδρόγυνη ομορφιά», κάτι με το οποίο προφανώς συμφωνεί και η Λένια Ζαφειροπούλου, δίνοντας πολλαπλές ερμηνείες για τις ανδρικές σχέσεις της εποχής εκείνης (ωστόσο στη δική της, πρόσφατη μετάφραση από τον Gutenberg δεν προσδιορίζεται το γένος). Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η σοδομία τιμωρούνταν με ποινή θανάτου και οι περισσότεροι μελετητές του Σαίξπηρ αδυνατούσαν να ενστερνιστούν όχι μόνο τις ομοφυλοφιλικές υποδηλώσεις –χαρακτηριστικό είναι το Σονέτο 20– αλλά και το πιο ελευθεριακό και παιγνιώδες ύφος των Σονέτων σε σχέση με τα υψηλής δραματικής τέχνης υπόλοιπα έργα του.


Απόδειξη πως ελάχιστοι από αυτούς, όπως ο Πόουπ ή ο Στάινερ, αποδέχτηκαν όλες τις ετερόκλητες όψεις του σαιξπηρικού λόγου, ειδικά τις αθυρόστομες ή ακόμα και βλάσφημες αποκλίσεις των Σονέτων. Στα Σονέτα ο χλευαστικός, τολμηρός, σχεδόν αντικομφορμιστής Σαίξπηρ, εκτός από τον ευειδή νέο, επιβάλλει μια άλλη κυρία, μαύρη και σκοτεινή, η οποία, ακόμα και ως προβληματικό αντικείμενο ερωτικού πόθου, πόρρω απέχει από τα ρομαντικά, εραλδικά σύμβολα της εποχής, της ξανθής, αμόλυντης κόρης. Επιπλέον, με το σαρωτικό του μένος κατακρημνίζει όλες τις ηρωικές εξάρσεις και προκαταλήψεις, τις κοινοτοπίες και το ανέμπνευστο ύφος των ομοτέχνων του, βλέπε Σονέτο 66.

Αν, λοιπόν, πετυχαίνει κάτι σπάνιο η στακάτη, ζωντανή και απογυμνωμένη από περιττά φτιασίδια μετάφραση του Σοφρά, θαρρώ πως είναι η αποτύπωση της εναντίωσης στο ρομαντικό κλέος με το οποίο είναι άμεσα συνυφασμένος ο Σαίξπηρ και το οποίο απουσιάζει, σε αντίθεση με ό,τι νομίζεται, εντυπωσιακά από τα Σονέτα.

Γράφει ο μεταφραστής στο κατατοπιστικό του σημείωμα: «Οι εμπειρίες του έρωτα και της φιλίας, όπως παρουσιάζονται στα Σονέτα, είναι αποκαρδιωτικές: απογοήτευση και χωρισμοί, αποξένωση και αυτοκατάκριση. Ο τελικός θρίαμβος του θανάτου, μα και του χρόνου που φεύγει σαν άμμος μέσα απ' τα δάχτυλα, είναι πολύ αισθητός. Μόνο σ' ένα υπερβατικό, ιδεαλιστικό επίπεδο, και με την πίστη στη διάρκεια της ποίησης, προβάλλεται μια καταφατική στάση που αντιζυγίζει την απελπισία του ποιητή. Οι θύελλες του πάθους στα ποιήματα είναι απούσες. Αντί γι' αυτές παρατηρείται μια εκλεπτυσμένη ανάλυση του αισθήματος, ταιριαστή με τις τεχνικές της ρητορικής και τον φιλοσοφικό στοχασμό».

Προφανώς έχει δίκιο: αρκεί να μελετήσει κανείς πιο προσεκτικά το περίφημο Σονέτο 18 για να δει πως απευθύνεται όχι μόνο στη μούσα αλλά και στην περήφανη δημιουργό της, την ίδια του την τέχνη: «Αιώνιο θα είναι το δικό σου καλοκαίρι, θα σου ανήκει πάντοτε η ομορφιά σου, Μες στη σκιά του ο Θάνατος δε θα σε φέρει, Σ' αιώνιες γραμμές φέγγει η συνέχειά σου. Όσο οι άνθρωποι ζουν, το μάτι όσο αντικρίζει, Θα ζει το ποίημα αυτό, ζωή να σου χαρίζει». Απέναντι στην κενότητα ο Σαίξπηρ προτάσσει τη δημιουργία και στον θάνατο τον μοναδικό τρόπο για να διεκδικήσει την αθανασία: την υψηλή ποιητική πράξη.

Βιβλίο
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο άγνωστος Νίκος Γκάτσος μέσα από τις αφηγήσεις της Αγαθής Δημητρούκα

Βιβλίο / Ο άγνωστος Νίκος Γκάτσος μέσα από τις αφηγήσεις της Αγαθής Δημητρούκα

Η στιχουργός, συγγραφέας και μεταφράστρια που έζησε στο πλευρό του Νίκου Γκάτσου, μιλά για πρώτη φορά με τέτοια ειλικρίνεια και αμεσότητα για τη ζωή και τις συνήθειες του κορυφαίου Έλληνα στιχουργού και ποιητή που πέθανε σαν σήμερα το 1992
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΟΣΚΟΪ́ΤΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ