Μία νέα μετάφραση των Σονέτων του Ουίλιαμ Σαίξπηρ αξίζει την προσοχή σας

Μία νέα μετάφραση των Σονέτων του Ουίλιαμ Σαίξπηρ αξίζει την προσοχή σας Facebook Twitter
O Ερρίκος Σοφράς, τολμάει με την ξεχωριστή έκδοση Σονέτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ από τις εκδόσεις Αντίποδες να δώσει με τη μετάφρασή του σαφείς απαντήσεις τόσο αναφορικά με την περίτεχνη και πιο παιγνιώδη τεχνική των Σονέτων όσο και για τα άγνωστα πρόσωπα στα οποία απευθύνονταν.
1

Ουiλλιαμ Σαiξπηρ

Σονέτα

Μτφρ.: Ερρίκος Σοφράς

Αντίποδες

Δύσκολο να μιλήσει κανείς για τα Σονέτα του Σαίξπηρ, αυτά τα μικρά διαμάντια που στολίζουν το ανεξάντλητο μέγεθος του έργου του, χωρίς να ανοίξει το τεράστιο θέμα της αποστολής, της καταγωγής και κυρίως της απεύθυνσής τους: πού ακριβώς απευθύνονταν τα δεκατετράστιχα ποιήματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά το 1609 σε μια, κατά πολλούς, κλεψίτυπη έκδοση; Ποιος ακριβώς είναι ο άγνωστος W.H. στον οποίο αφιερώνεται η πρώτη έκδοση; Σε ποιον βαθμό διαφοροποιούνται από τα ελισαβετιανής επιρροής σονέτα, ευρέως διαδεδομένα την εποχή εκείνη, και κατά πόσο αποκαλύπτουν πετραρχικές επιρροές;

Για πρώτη φορά ο Ερρίκος Σοφράς, ο οποίος μας έχει χαρίσει πρώτου μεγέθους μεταφράσεις της Ντίκινσον και του Ώντεν, τολμάει με την ξεχωριστή έκδοση Σονέτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ από τις εκδόσεις Αντίποδες να δώσει με τη μετάφρασή του σαφείς απαντήσεις τόσο αναφορικά με την περίτεχνη και πιο παιγνιώδη τεχνική των Σονέτων όσο και για τα άγνωστα πρόσωπα στα οποία απευθύνονταν.

«Σε μέρα θερινή πώς να σε βάλω πλάι; Είσαι πιο απαλός εσύ, πιο ωραία πλασμένος / Αγέρι τινάζει τα μπουμπούκια του Μάη, Το καλοκαίρι είναι χρόνος μετρημένος» γράφει ο μεταφραστής στην ιδιαίτερης τόλμης και ενάργειας απόδοση του περίφημου Σονέτου 18, αποκαλύπτοντας την ανδρική ταυτότητα αυτού στον οποίο απευθύνεται στην πλειονότητα των Σονέτων –εκτός από αυτά που γράφονται για την επίσης άγνωστη Μαύρη Κυρία–, καθώς, όπως τονίζει στο σημείωμά του, «στην πρώτη έκδοση, τα πρώτα εκατόν είκοσι έξι απευθύνονταν φανερά σ' έναν ευγενή Ωραίο Νέο ("Fair Youth") με ανδρόγυνη ομορφιά», κάτι με το οποίο προφανώς συμφωνεί και η Λένια Ζαφειροπούλου, δίνοντας πολλαπλές ερμηνείες για τις ανδρικές σχέσεις της εποχής εκείνης (ωστόσο στη δική της, πρόσφατη μετάφραση από τον Gutenberg δεν προσδιορίζεται το γένος). Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η σοδομία τιμωρούνταν με ποινή θανάτου και οι περισσότεροι μελετητές του Σαίξπηρ αδυνατούσαν να ενστερνιστούν όχι μόνο τις ομοφυλοφιλικές υποδηλώσεις –χαρακτηριστικό είναι το Σονέτο 20– αλλά και το πιο ελευθεριακό και παιγνιώδες ύφος των Σονέτων σε σχέση με τα υψηλής δραματικής τέχνης υπόλοιπα έργα του.


Απόδειξη πως ελάχιστοι από αυτούς, όπως ο Πόουπ ή ο Στάινερ, αποδέχτηκαν όλες τις ετερόκλητες όψεις του σαιξπηρικού λόγου, ειδικά τις αθυρόστομες ή ακόμα και βλάσφημες αποκλίσεις των Σονέτων. Στα Σονέτα ο χλευαστικός, τολμηρός, σχεδόν αντικομφορμιστής Σαίξπηρ, εκτός από τον ευειδή νέο, επιβάλλει μια άλλη κυρία, μαύρη και σκοτεινή, η οποία, ακόμα και ως προβληματικό αντικείμενο ερωτικού πόθου, πόρρω απέχει από τα ρομαντικά, εραλδικά σύμβολα της εποχής, της ξανθής, αμόλυντης κόρης. Επιπλέον, με το σαρωτικό του μένος κατακρημνίζει όλες τις ηρωικές εξάρσεις και προκαταλήψεις, τις κοινοτοπίες και το ανέμπνευστο ύφος των ομοτέχνων του, βλέπε Σονέτο 66.

Αν, λοιπόν, πετυχαίνει κάτι σπάνιο η στακάτη, ζωντανή και απογυμνωμένη από περιττά φτιασίδια μετάφραση του Σοφρά, θαρρώ πως είναι η αποτύπωση της εναντίωσης στο ρομαντικό κλέος με το οποίο είναι άμεσα συνυφασμένος ο Σαίξπηρ και το οποίο απουσιάζει, σε αντίθεση με ό,τι νομίζεται, εντυπωσιακά από τα Σονέτα.

Γράφει ο μεταφραστής στο κατατοπιστικό του σημείωμα: «Οι εμπειρίες του έρωτα και της φιλίας, όπως παρουσιάζονται στα Σονέτα, είναι αποκαρδιωτικές: απογοήτευση και χωρισμοί, αποξένωση και αυτοκατάκριση. Ο τελικός θρίαμβος του θανάτου, μα και του χρόνου που φεύγει σαν άμμος μέσα απ' τα δάχτυλα, είναι πολύ αισθητός. Μόνο σ' ένα υπερβατικό, ιδεαλιστικό επίπεδο, και με την πίστη στη διάρκεια της ποίησης, προβάλλεται μια καταφατική στάση που αντιζυγίζει την απελπισία του ποιητή. Οι θύελλες του πάθους στα ποιήματα είναι απούσες. Αντί γι' αυτές παρατηρείται μια εκλεπτυσμένη ανάλυση του αισθήματος, ταιριαστή με τις τεχνικές της ρητορικής και τον φιλοσοφικό στοχασμό».

Προφανώς έχει δίκιο: αρκεί να μελετήσει κανείς πιο προσεκτικά το περίφημο Σονέτο 18 για να δει πως απευθύνεται όχι μόνο στη μούσα αλλά και στην περήφανη δημιουργό της, την ίδια του την τέχνη: «Αιώνιο θα είναι το δικό σου καλοκαίρι, θα σου ανήκει πάντοτε η ομορφιά σου, Μες στη σκιά του ο Θάνατος δε θα σε φέρει, Σ' αιώνιες γραμμές φέγγει η συνέχειά σου. Όσο οι άνθρωποι ζουν, το μάτι όσο αντικρίζει, Θα ζει το ποίημα αυτό, ζωή να σου χαρίζει». Απέναντι στην κενότητα ο Σαίξπηρ προτάσσει τη δημιουργία και στον θάνατο τον μοναδικό τρόπο για να διεκδικήσει την αθανασία: την υψηλή ποιητική πράξη.

Βιβλίο
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο άγνωστος Νίκος Γκάτσος μέσα από τις αφηγήσεις της Αγαθής Δημητρούκα

Βιβλίο / Ο άγνωστος Νίκος Γκάτσος μέσα από τις αφηγήσεις της Αγαθής Δημητρούκα

Η στιχουργός, συγγραφέας και μεταφράστρια που έζησε στο πλευρό του Νίκου Γκάτσου, μιλά για πρώτη φορά με τέτοια ειλικρίνεια και αμεσότητα για τη ζωή και τις συνήθειες του κορυφαίου Έλληνα στιχουργού και ποιητή που πέθανε σαν σήμερα το 1992
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΟΣΚΟΪ́ΤΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ