Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ

Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ Facebook Twitter
Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ , «Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης» (1818)
1

Ο μοιραίος, αν και σατανικός, ήρωας που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία της σύγχρονης γραμματολογίας δεν ήταν χωρίς οπαδούς: πίσω από τη φιγούρα του Μέλμοθ κρύφτηκαν άπειροι ανεξάρτητοι στοχαστές και λογοτέχνες, στοχαστικοί φιλόσοφοι και καταραμένοι αγύρτες. Η φιγούρα του Μέλμοθ ξεπέρασε τα όρια του βιβλίου που συνέγραψε τον 19ο αιώνα ο Ουγενότος Ιρλανδός ιερωμένος Τσαρλς Ρόμπερτ Μάτσουριν και έγινε λογοτεχνική περσόνα και έμπνευση, ιδανικός ήρωας και παράδειγμα προς μίμηση (ή αποφυγή, για τους προβλέψιμους και οριοθετημένους χαρακτήρες). Εύλογα ο ανιψιός του Μάτσουριν, Όσκαρ Ουάιλντ, υιοθέτησε το όνομα του Μέλμοθ όταν έπρεπε να κρυφτεί πίσω από ένα ψευδώνυμο, ο Μπαλζάκ έσπευσε, μιμούμενος το παράδειγμά του, να γράψει τη δική του ερμηνεία και συνέχεια, ενώ ο Μποντλέρ παρέπεμψε σε εκείνον ως το ιδανικό alter ego του. Ο ευεπίφορος στη φαντασία και την υπερβολή ήρωας που συνδύασε αρμονικά τον μύθο του περιπλανώμενου Εβραίου με τον αδυσώπητο Φάουστ έγινε εξαρχής συνώνυμος με την επανάσταση και την ανατροπή. Ο Ναμπόκοφ ονόμασε «Μέλμοθ» στην ειρωνική Λολίτα το αυτοκίνητο του ήρωα και ο Πόε τον ανέφερε εμμονικά στα ατμοσφαιρικά κείμενά του. Ακολουθώντας το παράδειγμα του ανυπότακτου ήρωα του, ο Μάτσουριν –μια «μελμοθική» φιγούρα και ο ίδιος–, ένας ιερωμένος, γνωστός για την εκκεντρικότητα και τους «παράδοξους» τρόπους του, έφτιαξε έναν ήρωα που έμελλε να «θεοποιηθεί» από τους κολασμένους οπαδούς του, ενταγμένος σε έναν κόσμο που ισορροπεί ιδανικά μεταξύ του απόλυτου της γνώσης και της ευθραυστότητας της λέξης.

Ισως γι' αυτό και η ιστορία του Μέλμοθ του Περιπλανώμενου –που κυκλοφορεί σε πλήρη, επιμελημένη απόδοση από τη Χαρά Σύρου στη σειρά των κλασικών έργων Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg– πολύ γρήγορα ταυτίστηκε με την καθιέρωση της πολυεπίπεδης αφήγησης στην ιστορία της λογοτεχνίας, αποτελώντας κατά κάποιον τρόπο ένα «μεταμοντέρνο» μυθιστόρημα, προτού καν το μοντέρνο ανιχνεύσει τα όριά του. Οι ρομαντικοί, όπως ο Μπάιρον, ο οποίος λάτρεψε τον Μάτσουριν και τον βοήθησε να ανεβάσει το θεατρικό του έργο Bertram στο Ντρούρι Λέιν του Λονδίνου, βρήκαν στο πρόσωπο του Ιρλανδού τον ιδανικό εκφραστή της πιο ριζοσπαστικής πλευράς του ρομαντισμού. Άλλοι, πάλι, ανίχνευσαν στις σελίδες του τις αρετές της «γοτθικής» φαντασίας – αν και οι εσωτερικές του ενατενίσεις ξεπερνούν τα δεδομένα των τρομακτικών υπερβολών. Σίγουρα, πάντως, στην παράφορη ιστορία του Μέλμοθ μπορεί κανείς να βρει διαφορετικές επαναστατικές μετατοπίσεις –από τον τρόπο που επαναπροσδιορίζεται το πρόσωπο σε σχέση με το παντοκρατορικό έως τότε λογοτεχνικά σύμπαν, τις ετερόκλητες φωνές που εισβάλλουν στην αφήγηση, τον τρόπο που συνδέεται η ζωντάνια του προφορικού λόγου με τις χαραγμένες αλήθειες των χειρογράφων, τους ξένους μύθους– από τους μακρινούς Ινδιάνους έως τους Κέλτες μυστικιστές, την κριτική στην κοινωνία και στη θρησκεία, τη σύνδεση της βουλιμίας για γνώση με τις κανιβαλιστικές τελετές, σχεδόν τα πάντα. Όλα, πάντως, ξεκινούν όταν ο Τζον Μέλμοθ –απόγονος του Ιρλανδού Φάουστ–, προσπαθώντας να ανιχνεύσει το μυστήριο του προγόνου του έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά από εγκιβωτισμένες αφηγήσεις των προσώπων που παίζουν ρόλο στο συναρπαστικό ταξίδι του. Στην προσπάθειά του να «κλείσει» τη συμφωνία με τον διάβολο προκειμένου να εξασφαλίσει 150 χρόνια ζωής και γνώσης, ο πρόγονος Μέλμοθ προσεγγίζει διαφορετικούς χαρακτήρες ως υποψήφια θύματά του, ως την «ιδανική» εκείνη ψυχή που θα τον αντικαταστήσει στην κόλαση. Μέσα από τις παράλληλες ιστορίες ο αναγνώστης περιδινείται σε συναρπαστικούς κόσμους και συναντά ανθρώπους απρόβλεπτους – από την Ινδιάνα Ιμαλή που μετεμψυχώνεται στην όμορφη Ισιντόρα, τις οποίες ο Μέλμοθ προσπαθεί αμφότερες να αποπλανήσει, έως τον πάμπλουτο έμπορο Γκούσμαν και την αδελφή του Ινές, από την οποία μαθαίνουμε τα όσα ανήκουστα συμβαίνουν στους κόλπους της καθολικής Ισπανίας αλλά και της Ιεράς Εξέτασης. Τίποτα δεν μένει όρθιο από την καταιγιστική και ισοπεδωτική κριτική του Μάτσουριν, ο οποίος εισβάλλει στα εσωτερικά της Εκκλησίας ουσιαστικά για να φτάσει στην καρδιά του αιώνα που τον έθρεψε και στις σκοτεινές απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης. Κι αυτή είναι μία ακόμη πρωτοτυπία του έργου του Μάτσουριν: το ατέρμονο παιχνίδι συγχρονικότητας και διαχρονικότητας που αποδομεί τα στεγανά του λογοτεχνικού χρόνου και μας εισάγει σε έναν ανελέητα γοητευτικό κόσμο χωρίς όρια και στεγανά, χωρίς έλεος και προκαταλήψεις, τον οποίο εμπνεύστηκε ο συγγραφέας του μέσα σε ένα ανίκητο κρεσέντο δημιουργικότητας και όπου θα κατοικούμε μέσα του για πάντα.

1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT

σχόλια

1 σχόλια