Η ανίκητη δύναμη του Κόμη Μοντεχρίστου

Η ανίκητη δύναμη του Κόμη Μοντεχρίστου Facebook Twitter
Πολλοί έχουν νιώσει να γοητεύονται απ' όσα ανήκουστα καταφέρνει ο Κόμης Μοντεχρίστος, αυτή η παράδοξη μορφή του υπερήρωα που αλλάζει ταυτότητες και ρόλους, ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια και τους νόμους.
0

Ο Αλέξανδρος Δουμάς, ο οποίος πάντα θα αναφέρεται με την ελληνική του απόδοση, όπως τα θεία πρόσωπα και τα αιώνια αρχέτυπα, δεν είναι μόνο ο πολυγραφότατος συγγραφέας ή ο πληθωρικός εκφραστής του ρομαντισμού, ο γητευτής των λαϊκών ψυχών και ο μιγάς γιος μιας μαύρης σκλάβας κι ενός στρατηγού του Ναπολέοντα που ονειρευόταν μεγάλες νίκες και τεράστιες αντιπαραθέσεις, ο φαντασιόπληκτος εραστής και μανιακός θεατρίνος, ο αιώνιος θαυμαστής του Σαίξπηρ και του Μπάιρον, ο πολυμήχανος Οδυσσέας που γύρισε όλη τη Μεσόγειο, αναζητώντας μανιακά τη δική του Ιθάκη. Είναι αυτός που θα γράψει τα κλασικά Οι τρεις σωματοφύλακες, Το σιδηρούν προσωπείο και Βασίλισσα Μαργκό, αλλά και τον αξεπέραστο Κόμη Μοντεχρίστο, ένα έργο που έχει φτάσει να ξεπερνά αιώνες, ηλικίες και εποχές.

Σε αυτό το έργο-σημείο αναφοράς φαίνεται να ενσωματώνονται οι προσωπικές βιωμένες εμπειρίες του συγγραφέα –όπως το ότι όντως ο Δουμάς ανακάλυψε το νησί Μόντε Κρίστο σε μια κρουαζιέρα με τον τότε πρίγκιπα Λουδοβίκο Ναπολέοντα και κατόπιν αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ'– και καταγράφεται μια πρόζα με τεράστια αφηγηματική δύναμη, σύμφυτη με τα υπερβατικά πρότυπα του ρομαντισμού –σκοτεινά δωμάτια, γοτθικού τύπου συμπαραδηλώσεις, περιγραφές της Ανατολής– καθώς και με τα δεδομένα της αφήγησης των λαϊκών ιστοριών αγωνίας.

Ο Αλέξανδρος Δουμάς έγραφε ακατάπαυστα, εξακολουθώντας παράλληλα να συνοδεύει τον καλό του φίλο Βικτόρ Ουγκό σε διάφορες εξόδους και γοητεύοντας με τα βιβλία του αμέτρητες συνειδήσεις, από τον Ειρηναίο Ασώπιο, έναν Έλληνα γιατρό που υπήρξε από τους στενούς συνεργάτες του, έως τον Μαρσέλ Προυστ, ο οποίος κάποια στιγμή δήλωσε ότι ο Κόμης Μοντεχρίστος ήταν το βιβλίο που του άλλαξε τη ζωή. Σημειωτέον πως όταν το διάβασε ήταν μόλις 14 ετών.

Στην Ελλάδα η δημοφιλία του συγκεκριμένου ήρωα αποδεικνύεται και από τις πολλές μεταφράσεις του έργου που κυκλοφορούν, σε σειρές τόσο εφηβικών όσο και κλασικών εκδόσεων.


Έκτοτε, πολλοί έφηβοι, ενήλικες, άνθρωποι όλων των ηλικιών και προελεύσεων, φιλόσοφοι και συγγραφείς έχουν νιώσει να γοητεύονται απ' όσα ανήκουστα καταφέρνει ο Κόμης Μοντεχρίστος, αυτή η παράδοξη μορφή του υπερήρωα που αλλάζει ταυτότητες και ρόλους, ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια και τους νόμους. Έκτοτε έχει εμπνεύσει όλες τις μορφές των ανδρών που ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοίρα τους και την τιθάσευσαν.

Όπως έγραφε και ο Ουμπέρτο Έκο στον Υπεράνθρωπο των Μαζών –επανακυκλοφόρησε πέρσι από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη–, το κατεξοχήν λαϊκό πρότυπο ήταν ο Μοντεχρίστος, παραπέμποντας μάλιστα στον Γκράμσι, ο οποίος στο δικό του ημερολόγιο της φυλακής έλεγε πως «ένα μεγάλο μέρος του αποκαλούμενου νιτσεϊκού υπερανθρωπισμού δεν έχει ως πηγή και θεωρητικό πρότυπο τον Ζαρατούστρα αλλά τον Κόμητα του Μοντε-Χρίστο του Δουμά».

Όπως και να θεωρήσεις τον αρχετυπικό κόμη, όμως, είτε υπεράνθρωπο, είτε βαμπίρ που δεν πεθαίνει ποτέ, «με κατάμαυρα μαλλιά, με μεγάλα μάτια που λάμπουν από ένα απόκοσμο φως, με μια θανατερή ωχρότητα», είτε Φάουστ που εξαγοράζει για πάντα τη νεότητα, αφού το δέρμα του δεν γνωρίζει τι σημαίνει γήρας, είτε Προμηθέα, Πρωτέα ή Σεβάχ Θαλλασσινό –καθώς, κάποια στιγμή, στο βιβλίο εμφανίζεται και ως τέτοιος!–, η ουσία είναι ότι καταφέρνει, σε μια πολύ κρίσιμη εποχή που οδήγησε στις περίφημες επαναστάσεις του 1848, στις οποίες πήρε ενεργά μέρος ο Δουμάς, να οπλίσει τη φαντασία ενός ισοπεδωμένου από την πραγματικότητα αναγνωστικού κοινού.

Ίσως κανείς άλλος ήρωας δεν μπόρεσε να μείνει για πάντα στις συνειδήσεις των εφήβων και των ενηλίκων ως η εμβληματική προσωπικότητα που θα τους μάθαινε τι σημαίνει ζωή, αγώνας και ρώμη. Γι' αυτό και στις σελίδες του επιτρέπονται τα πάντα, κάτι που έλαβαν σοβαρά υπ' όψιν οι εκδόσεις Gutenberg, προσφέροντας στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη μετάφραση της πλήρους, μη λογοκριμένης αρχικής έκδοσης και όχι των διαδεδομένων, απ' όπου παραλείπονται αρκετές τολμηρές σκηνές, όπως τα περίφημα οράματα του οπίου ή η ωμή εκτέλεση των καταδίκων. Μάλιστα, την υπογράφει ένας πραγματικός θαυμαστής των περιπετειών του Κόμη Μοντεχρίστο, όπως δηλώνει ο ίδιος ο Ωρίων Αρκομάνης στον πρόλογό του.

Στην Ελλάδα η δημοφιλία του συγκεκριμένου ήρωα αποδεικνύεται και από τις πολλές μεταφράσεις του έργου που κυκλοφορούν, σε σειρές τόσο εφηβικών όσο και κλασικών εκδόσεων, με πιο πρόσφατη αυτήν από την Εστία το 2018, σε μετάφραση Σοφίας Αυγερινού.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα 170 χρόνια που πέρασαν από τότε που γράφτηκε ο Κόμης Μοντεχρίστος απλώς πρόσθεσαν κι άλλους αναγνώστες, οι οποίοι έδειχναν να απολαμβάνουν τις πάνω από χίλιες σελίδες του – ο Gutenberg κυκλοφορεί ολόκληρο το έργο σε δύο τόμους. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ούτε το όνομα «Μοντεχρίστος» αλλά ούτε και το αρχικό του Εντμόν Νταντές, που παραπέμπει κατευθείαν στον Ιταλό ποιητή. Η κόλαση του Νταντές ή, μάλλον, η πύλη της κολάσεως είναι η φυλακή του φρουρίου του Ιφ και το καθαρτήριο στο Παρίσι, ένας κύκλος θανάτου και ανάστασης που θα έρθει όταν, βγαίνοντας από τα κολασμένα δεσμωτήρια, θα αντικρίσει ξανά το φως της μέρας, σε ηλικία 33 ετών, τα χρόνια του Χριστού, και θα μεταμορφωθεί σε Κόμη Μοντεχρίστο.

Στο κατατοπιστικό του κείμενο που παρατίθεται ως παράρτημα στην έκδοση με τον τίτλο «Ο υπεράνθρωπος, η δικαιοσύνη και ο νόμος» ο πανεπιστημιακός και κριτικός λογοτεχνίας Ζεράρ Ζανζάμπρ γράφει: «Ο Δουμάς μετατρέπει τον Μοντεχρίστο σε ένα είδος προφήτη που μεταδίδει τον λόγο των Αποστόλων».

Ωστόσο, σε μια καλύτερη επισκόπηση αντιλαμβάνεται κανείς ότι μόνο για άγιο δεν πρόκειται, αφού η δαιμονική του όψη εκδηλώνεται με ανάλογη σφοδρότητα, ειδικά όσον αφορά τη δίψα για εκδίκηση, που τον κάνει να διασχίζει ταραγμένες θάλασσες και απόρθητα κάστρα, να νικάει τους εχθρούς, να αναστατώνει κράτη, ακόμα και ολόκληρα τραπεζικά συστήματα!

Πάντως, απ' όλες αυτές τις λεπτομερείς αναφορές, που περιλαμβάνουν από γυναικείες μορφές, όπως η Λουτσία ντε Λαμερμούρ και η Φρεδεγόνδη, έως Φλαμανδούς ζωγράφους και αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ακόμα και περιγραφές βγαλμένες κατευθείαν από τις Χίλιες και μία νύχτες, αφού ο Κόμης ερωτεύεται την ίδια την κόρη του Αλή Πασά, την περίφημη Χάιδω, στο τέλος μένει ένα αποτύπωμα που σφραγίζει τον αναγνώστη για πάντα και ταυτόχρονα τόσα πράγματα που θαρρείς πως σφύζουν από ζωή και σε παρασύρουν σε έναν κύκλο ενέργειας και δόξας. Και αυτή η ανοιχτή στο ενδεχόμενο, στο μεγαλοπρεπές και στο εξωφρενικό συνθήκη τελικά ταυτίζεται με την ίδια τη δύναμη της ζωής, της οποίας κατεξοχήν ενσάρκωση είναι ο Κόμης Μοντεχρίστος.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ