Αγκάθια από φραγκόσυκα

Αγκάθια από φραγκόσυκα Facebook Twitter
Ο Λορεντζάτος περιγράφει μια μετάβαση εν ζωή, που όμως έχει πολλά κοινά στοιχεία με τη μετάβαση από τη ζωή στον θάνατο, αυτό το αναπόφευκτο, που ο άνθρωπος δεν το παραδέχεται όμως ποτέ.
0

ΤΟΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ ΤΟΥ 2017 πέθανε η Πιερέττα Λορεντζάτου, ιδιοσυγκρασιακή σχεδιάστρια και δημιουργός υπέροχων κοσμημάτων, αλλά κυρίως μια ποιητική μορφή. Με την Πιερέττα είμαστε φίλοι – φίλοι με την έννοια της επικοινωνίας, των λέξεων, των νευμάτων, των γέλιων αλλά και της σκανταλιάς (επίτηδες χρησιμοποιώ αυτή την παλιομοδίτικη λέξη, γιατί ταίριαζε στην Πιερέττα). Κάθε φθινόπωρο ανεβαίναμε στον αρχαιολογικό χώρο του ναού της Αφαίας στην Αίγινα, όπου, όπως κι εμείς, είχε κι αυτή σπίτι, για να κάνουμε την αγαπημένη μας σκανταλιά.

Μπαίναμε μέσα στο μικρό μουσείο του αρχαιολογικού χώρου και η Πιερέττα έβρεχε με λίγο νερό, από το μπουκαλάκι που είχε πάντα μαζί της, τα παλιά μάρμαρα, που ήταν κομμάτια από γλυπτά. Έρχονταν έτσι στην επιφάνεια, για λίγο, μέχρι να στεγνώσει το νερό, τα αρχαία χρώματα, ένα κόκκινο, που έμοιαζε με το χοντροκόκκινο των λαϊκών σπιτιών της Αίγινας, κι ένα γαλάζιο προς το λουλακί. Γελούσαμε τότε με τις εύθραυστες βεβαιότητές μας, όπως ήταν η βεβαιότητα των λευκών αρχαίων μαρμάρων, που φαίνεται πως δεν υπήρξαν, μια κατάσταση που μοιάζει με την ίδια την ευθραυστότητα της ζωής. Βγαίναμε μετά από το μουσείο και ξαπλώναμε πάνω στο τεράστιο μοβ χαλί από κυκλάμινα που σκέπαζε τον αρχαιολογικό χώρο και που ευτυχώς εξακολουθεί να τον σκεπάζει κάθε φθινόπωρο.

Αυτές οι λίγες σελίδες αποτελούν µία από τις πιο συγκλονιστικές περιγραφές, µε λογοτεχνικούς όρους, της µετάβασης από την υγεία στην αρρώστια, την αργόσυρτη συνειδητοποίηση µιας νέας, άγνωστης κατάστασης.

Σχεδόν τον ίδιο καιρό με τον θάνατο της Πιερέττας εκδόθηκε από το Μορφωτικό  Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) ένα ανέκδοτο κείμενο του πατέρα της, του Ζήσιμου Λορεντζάτου, που είχε τίτλο «Ιογενής πνευμονία». Ήταν ένα μικρό κείμενο, καμιά πενηνταριά σελίδες, αυτοβιογραφικού χαρακτήρα, για το αιφνίδιο και στιγμιαίο πέρασμα από την κατάσταση της υγείας στην κατάσταση της αρρώστιας.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ:
Ζήσιμος Λορεντζάτος, 
Ιογενής πνευμονία, εκδόσεις ΜΙΕΤ

Ο Λορεντζάτος περιέγραφε εκεί μια μετάβαση εν ζωή, που όμως είχε πολλά κοινά στοιχεία με τη μετάβαση από τη ζωή στον θάνατο, αυτό το αναπόφευκτο, που ο άνθρωπος δεν το παραδέχεται όμως ποτέ. Διάβασα τότε αυτό το κείμενο μέσα από την εμπειρία του θανάτου της Πιερέττας. Ήταν σαν ο πατέρας της να της έστελνε ένα κείμενο εις μνήμην, που το κρατούσε αδημοσίευτο στο αρχείο του, μολονότι ήταν πολύ δουλεμένο.

Το κείμενο του Λορεντζάτου είχε εκδοθεί τον Δεκέμβριο του 2016 από το ΜΙΕΤ και τον τότε διευθυντή του Διονύση Καψάλη «Αντί Ευχών». Δηλαδή ήταν μια έκδοση εκτός εμπορίου που το ΜΙΕΤ έστελνε στους φίλους και συνεργάτες του ως χριστουγεννιάτικο δώρο. Το είχε ανασύρει από το αρχείο του Ζήσιμου Λορεντζάτου που είχε δοθεί στο Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο (ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ). Το κείμενο το είχε μεταγράψει η Σοφία Μπόρα, ενώ ο Σταύρος Ζουμπουλάκης είχε προσθέσει σημειώσεις και ένα υστερόγραφο. Το 2018 η Ιογενής πνευμονία εκδόθηκε προς εμπορική εκμετάλλευση και οι αναγνώστες μπορούν πλέον να την βρουν στα βιβλιοπωλεία.

Τι συμβαίνει σε αυτό το μικρό βιβλίο; Ένας άντρας γύρω στα εξήντα περνάει ευδαιµονικά το καλοκαίρι του στο γενέθλιο νησί του. Το νησί δεν κατονομάζεται, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι η Κεφαλονιά, το νησί απ’ όπου καταγόταν ο Λορεντζάτος. Ο αφηγητής φτάνει κάθε μέρα στην αμμουδιά, αφού περάσει μέσα από πεύκα, σκοίνα, συκιές, πικροδάφνες, λυγαριές και δεντρολίβανα, ένας είδος καθαρτηρίου που δημιουργεί η φύση.

«Νερό κάτασπρο (…) όπου κολυµπώντας έβλεπες κάτω στον πάτο τον ίσκιο σου να σαλεύει στην άµµο τη µαργαριταρένια, που απλωνόταν καλοστρωµένη, σκαλοπάτια σκαλοπάτια, και γεµάτη µεριές µεριές από τρύπες (…) που οδηγούσαν ποιος ξέρει σε ποιες κατοικίες απόκρυφες, κοινοβιακές και ιδιόρρυθµες, όπως τα µοναστήρια». Ο εξηντάχρονος άνδρας ζει τη δική του αιωνιότητα ή µάλλον το οµοίωµά της, που είναι το ανακάτεµα του ήλιου µε το αλµυρό νερό της θάλασσας, όπως στον στίχο του Ρεµπό.

Μα ξαφνικά, µια µέρα που ανέβαινε το µονοπάτι ένιωσε τα πόδια του να κουράζονται. Δεν έδωσε σηµασία. Αλλά την επόµενη µέρα, στη θάλασσα, αισθάνθηκε ότι ανάµεσα στο νερό και στο δέρµα του παρεµβαλλόταν µια αίσθηση ξένη. Είχε αρχίσει να αρρωσταίνει, σαν να κυκλοφορούσαν µέσα του αγκάθια από φραγκόσυκα. Προσπάθησε να αντιµετωπίσει την κατάστασή του µε τα µέσα που του προσέφερε το νησί. Αλλά τα αγκάθια γίνονταν σίδερο και η κατάρρευση θα έρθει. Αποφασίζει να αναχωρήσει εσπευσμένα για την Αθήνα για να νοσηλευτεί σε νοσοκοµείο, στη «Σωτηρία», µε διάγνωση «ιογενής πνευµονία».

Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης έγραφε στο υστερόγραφό του ότι «ο Λορεντζάτος δεν ήταν εξομολογητικός, δεν μιλούσε για την ιδιωτική του ζωή ούτε καν στις φιλικές συναναστροφές. Τον ενοχλούσε πολύ και η παραμικρότερη ακόμη παρείσφρηση ιδιωτικών στοιχείων στη λογοτεχνία [...] Τη ζωή σου τη ζεις, δεν τη γράφεις, έλεγε και ξανάλεγε ο Λορεντζάτος, αυτό που γράφεις είναι μελέτες. Το να γράψει για τη ζωή του αποτελούσε, για εκείνον, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρασπονδία». Είμαστε τυχεροί, λοιπόν, που ο Λορεντζάτος παρασπόνδησε και μετάγραψε την περιπέτειά του λογοτεχνικά, την έκανε «Ιογενή πνευμονία».

Αγκάθια από φραγκόσυκα Facebook Twitter
Ο Νίκος Κουρής διαβάζει Ζ. Λορεντζάτο στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ. Φωτ.: Μαρίζα Καψαμπέλη

Αυτές οι λίγες σελίδες αποτελούν µία από τις πιο συγκλονιστικές περιγραφές, µε λογοτεχνικούς όρους, της µετάβασης από την υγεία στην αρρώστια, την αργόσυρτη συνειδητοποίηση µιας νέας, άγνωστης κατάστασης. Αυτό το πέρασµα ίσως είναι από τις τραγικότερες και ταυτόχρονα λυτρωτικές όψεις της ανθρώπινης συνθήκης, που ο Λορεντζάτος, µέσα από το βίωµά του, το µετατρέπει σε υψηλή τέχνη.

Ο ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος, που πέθανε φέτος το καλοκαίρι, ήταν πολύ φίλος της Πιερέττας Λορεντζάτου και «συνομιλητής» του Ζήσιμου. Διάλεξε την Ιογενή πνευμονία να είναι το πρώτο κείμενο μιας σειράς επτά θεατρικών αναλογίων του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με τίτλο «Παραβάσεις/Αναγνώσεις» που αρχίζουν την Κυριακή 29 Οκτωβρίου. Επιλέγοντας το κείμενο του Ζήσιμου Λορεντζάτου ίσως ο Παναγιωτόπουλος να ήθελε να προαναγγείλει και το δικό του οριστικό πέρασμα. Μη χάσετε αυτό το κείµενο. Είναι μια σπάνια αυτοβιογραφική, αποκαλυπτική στιγμή του Ζήσιμου Λορεντζάτου μέσα από τη γλώσσα, την αλήθεια, το νόηµα και την αφήγηση.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Οι θεατρικές παραστάσεις «Παραβάσεις/Αναγνώσεις» ξεκινούν την Κυριακή 29 Οκτωβρίου.
Αφηγητής: Νίκος Κουρής
Δραματουργική επεξεργασία: Μάριο Μπανούσι
29/10, 16:00, Φάρος, ΚΠΙΣΝ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ