1. Λυρισμός / Διαύγεια: Ο ποιητής Νίκος Καρούζος ήταν απολύτως ικανός να συνδυάζει το πάθος με τη λογική, τον διάπυρο λυρισμό με την ελεγκτική διαύγεια, με τα λόγια του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ διέθετε «το πάθος του επιστήμονα και την ακρίβεια του καλλιτέχνη». Ιδίως τα ποιήματα της ύστερης περιόδου του δείχνουν πόσο μεθοδικά προχώρησε στον εσκεμμένο κατακερματισμό της γλώσσας ώστε να φανερωθούν εκρηκτικά η ψίχα και η ψυχή της γλώσσας, η ουσία των λέξεων στην απογύμνωσή τους, εντέλει να προχωρήσουμε στην αναζήτηση ενός βαθύτερου νοήματος πέρα από τις συμβάσεις που επιβάλλει η κοινή, λεγόμενη, λογική.
2. Θρίαμβος Χρόνου: Φιλοσοφείς τρυφερότητα / χωρίς φιλοσοφία~/ στέργεις αιωνιότητα / μονάχα με το βλέμμα~/ είσαι μια ζωντανή βαθιά / σελίδα σώματος / π’ αστράφτει σε παρθενικότητα. / Ο χρόνος είν’ ακόμη για σένα / θρίαμβος / και σου τον εύχομαι πάντα.
3. Μοναξιά: Ο Καρούζος δεν έχανε την παραμικρή ευκαιρία να εκφράζει τη δυσαρέσκειά του απέναντι στα δεινά που ταλανίζουν την κοινωνία μας. Όντας βαθιά πολιτικός άνθρωπος, οπλισμένος με αχανή παιδεία (υπήρξε θηριώδης αναγνώστης όσο και θηριώδης καπνιστής), κατάφερνε με διαλεκτική δεινότητα να συνδέει τη μοναξιά, μια πληγή που ακόμη χαίνει, με την καταναλωτική κοινωνία. Ας ακούσουμε τι λέγει, στις 22 Οκτωβρίου του 1969, στην εφημερίδα «Νέα Πολιτεία» κι ας αναρωτηθούμε σε ποιο βαθμό τα όσα είπε τότε ισχύουν ακόμα: «Η μοναξιά, φίλε, είναι τρομερή στις μέρες μας. Το κακό το έκανε η περίφημη “καταναλωτική κοινωνία” στην οποία ζούμε. Πολλαπλασιάζουμε ολοένα τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας, με αποτέλεσμα να μην έχουμε ούτε λεπτό της ώρας για ανθρώπινη επαφή, για γνησιότητα επικοινωνίας. Η μοναξιά μας γίνεται έτσι το σκληρό τίμημα της παγερής ομαδικότητας, που καθορίζεται από δύο θεότητες: την ταχύτητα και τη διαφήμιση».
4. Με τους σκοτωμένους:«Τελικά, για να το πω με μια ποιητική κουβέντα, εγώ είμαι με τους σκοτωμένους, ενώ οι πολιτικοί ποιητές είναι με επιζήσαντα ποικίλα συμφέροντα των ηττημένων υπάρξεών τους. Εγώ είμαι με τους σκοτωμένους. Απ’ αυτό και η βαθύτατη μοναξιά μου. Δεν αισθάνομαι αυτήν τη φοβερή και αβανταδόρικη κοινωνία, πέρα απ’ το ότι είναι άγρια κι εκμεταλλευτική. Εγώ συνεχώς πληρώνω» (σε συνομιλία του με τη Νατάσα Χατζιδάκι και τον εκδότη του καλού περιοδικού «Σήμα», τον Νίκο Παπαδάκι, δεκαετία του 1980).
5. Σιωπή: «Η σιωπή είναι η φόδρα της ομιλίας~ και όλων των κραυγών, των ουρλιαχτών, των θορύβων, των πάντων. Όλα είναι σιωπή – και να σας πω γιατί: Διότι όλα φεύγουν – μην κοιτάτε που τα κρατεί το μαγνητόφωνο. Ό,τι έχουμε πει έχει φύγει, έχει πάει στη σιωπή. Το μαγνητόφωνο είναι, απλώς, μια υπόμνηση της σιωπής. Η σιωπή είναι η δεξαμενή της ομιλίας~ και όλων των θορύβων» (Η Θεία Βλακεία – Η τελευταία συνέντευξη, στον Κωνσταντίνο Αν. Θεμελή).
6. Πολλαπλή Συνέντευξη: Ο Καρούζος δεν διστάζει να εκφέρει τολμηρές γνώμες για ποιητές του διαμετρήματος του Δάντη. Αντιπαραθέτοντας στον ποιητή τηςΘείας Κωμωδίας τον Μεγάλο Βάρδο, χαροποιεί τους πιστούς λάτρεις του δεύτερου, λέγοντας: «Ο Σαίξπηρ είναι ωμό κρέας, η ζωή σε ένα πλήθος διαλεκτικές, ανυπόταχτος. Ο Δάντης τα ’χει όλα περάσει απ’ το θεολογικό σουρωτήρι και πλαισιώσει. Τελικώς είναι ήσυχος. Αλλά σ’ αυτό τον κόσμο δεν ήρθαμε για να μαγειρέψουμε» (από την περιλάλητη, και μεγάλης σημασίας, «Πολλαπλή Συνέντευξη», πρώτο μέρος, με τον Ανδρέα Μπελεζίνη, περιοδικό «Διαβάζω», τεύχος 48, Δεκέμβριος 1981).
7. Ποίηση / Δρόμος / Γεγονότα: «Όπως έλεγε ο Novalis, δεν είναι τίποτα πιο ασυνήθιστο απ’ το ίδιο το συνηθισμένο. Η ποίηση τρέχει στους δρόμους. Κι ο ποιητής πιάνει κάποια ελάχιστα της φαντασμαγορικής αυτής διαδικασίας. Η βίωση προέχει. Για σκεφτείτε ένα μακρινό σαξόφωνο από ένα φωτισμένο δωμάτιο, που μπορούμε να το απολαύσουμε ωσάν ηχητική μπαλάντα του απείρου. Δεν είν’ έτσι; Η ποίηση βατεύει τα γεγονότα. Κι ανασταίνει το παραδείσιο στοιχείο οπουδήποτε. Άμα έχεις ποίηση στο ψυχικό θυμιατό σου, τι να την κάνεις τη γραφόμενη ποίηση;» (Η νοσταλγίατου παρελθόντος).
8. Ναι / Όχι / Ναι: Στην «Πολλαπλή Συνέντευξη», στο δεύτερο μέρος της (δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Πολιτεία», τεύχος 3, 1982), διαβάζουμε: «Δεν ανήκω σε καμιά κατάφαση. Ας αντιμετωπίζουμε το Ναι ως Όχι του Όχι και όχι ως Ναι, κάπως έτσι λέει ο δικός μου μηχανισμός. Η μπεκρουλιασμένη κατάφαση, μην το ξεχνάτε, τη διάνοια του Nίτσε την καταρράκωσε, μην το ξεχνάτε, σ’ αυτόνε τον κόσμο τον κυανοδρόμωνα. Πρέπει να οδεύουμε προς τον θάνατο κρατώντας την παρτιτούρα, όχι από μνήμης, με καταλαβαίνετε, βέβαια». Ας σημειώσουμε ότι πάντα στοχαζόταν ο Καρούζος διαλεκτικά, πάντα αναιρούσε την τυπική λογική και αναζητούσε νοήματα πέρα από αυτήν. «Μέσα υπάρχει το Όχι~ έξω κοχλάζει το Ναι» είχε γράψει.
