45 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα: Μια μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού

40 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα: Μια μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού Facebook Twitter
Στις αρχές της δεκαετίας του '70 και για τρία τέσσερα χρόνια η επαφή μας ήταν σχεδόν καθημερινή... Ο Στρατής Τσίρκας (αριστερά) με τον Θανάση Βαλτινό (δεξιά).
0


«ΠΡΩΤΟΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΜΕ ΤΟ 1970
, με αφορμή την επικείμενη τότε έκδοση των Δεκαοχτώ κειμένων. Ο Τσίρκας υπήρξε από τους βασικούς μοχλούς αυτής της ιστορίας. Διέθετε πείρα, όχι συνωμοτική, αλλά οργανωτική για τέτοιου είδους κινήσεις. Άνθρωπος ευφυής και μετριοπαθής, είχε υποστεί την επίθεση της κομματικής αριστεράς για την τριλογία. Και καθώς η ασφάλεια είχε εντοπίσει όλους όσοι μετείχαν σ’ αυτή την προσπάθεια, η θέση του ήταν ιδιαίτερα επισφαλής. Το γεγονός ότι στην έκδοση συμμετείχαν συγγραφείς από τελείως διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους είχε ως συνέπεια να προκληθούν εκρηκτικές καταστά- σεις. Ο Τσίρκας βρέθηκε στη μέση, έτοιμος να συμφιλιώσει τους πάντες. Το ίδιο αποφασιστικός ήταν ο ρόλος του και στη στάση του Σεφέρη απέναντι στη χούντα. Αν κάμφθηκαν οι δισταγμοί του Σεφέρη και προχώρησε τελικά στη δήλωσή του, στον Τσίρκα οφείλεται. 

Στις αρχές της δεκαετίας του '70 και για τρία τέσσερα χρόνια η επαφή μας ήταν σχεδόν καθημερινή. Τα μεσημέρια συναντιόμασταν στα γραφεία του Κέδρου, στέκι για πολλούς συγγραφείς εκείνη την εποχή. Και τα βράδια, συντροφιά με την Τζόυ Κουλεντιανού και με τον Νίκο Καββαδία, όποτε δεν έλειπε στα καράβια, πηγαίναμε στην Κυρά Ζωή, μια ιδιωτική περίπου ταβέρνα στις παρυφές του Λυκαβηττού, που έπρεπε να ξέρεις να χτυπήσεις την πόρτα για να μπεις. 

Ο Τσίρκας προπορευόταν της εποχής του. Η εκτίμησή του για την πορεία, τις προοπτικές και τα λάθη του αριστερού κινήματος είχαν ήδη περάσει στα γραπτά του. Πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, τότε κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν.

Ήταν πολύ φίλος με τον Κόλλια, κι ας μην παρασυρόταν πάντα από τις τρέλες του. Μεγάλο όνομα στην ποίηση ο Καββαδίας, τον είχε υπό τη σκέπη του. Σε μια εποχή που ο Τσίρκας δεχόταν πόλεμο από τους διανοούμενους της αριστεράς, τον πήρε από το χέρι, τον πήγε να φωτογραφηθούν μαζί στο πιο κεντρικό φωτογραφείο κι απαίτησε να μπει η φωτογραφία τους στην προθήκη! 

Ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός μου, αλλά η σχέση μας ήταν ισότιμη, με αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμό. Σε αντίθεση με άλλους ομοτέχνους που απολαμβάνουν να κρατούν σε απόσταση τους νεώτερους, εκείνος πολύ γρήγορα μου ζήτησε να του μιλώ στον ενικό. Συζητούσαμε για πολλά, κυρίως για γυναίκες. Είχε γίνει, θυμάμαι, μάρτυρας μιας δυσάρεστης σκηνής ανάμεσα σ’ εμένα και την τότε κοπέλα μου. «Τι κάνεις βρε;», μου είπε αργότερα. «Η γυναίκα είναι σαν το βιολί. Όσο περισσότερο το παίζεις, τόσο καλύτερους ήχους βγάζει. Μη σκορπίζεσαι με πολλές!». 

Κάναμε βέβαια και πολιτικές συζητήσεις. Ο Τσίρκας προπορευόταν της εποχής του. Η εκτίμησή του για την πορεία, τις προοπτικές και τα λάθη του αριστερού κινήματος είχαν ήδη περάσει στα γραπτά του. Πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, τότε κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν. Μιλούσαμε φυσικά και για την τέχνη μας. Ήταν ανοιχτός στις κρίσεις των άλλων. Μια φορά εξέφρασα κάποιες αντιρρήσεις για ένα σημείο της Λέσχης ή της Αριάγνης, δεν θυμάμαι. Το κουβέντιασε. Δεν με αποπήρε. Δικά μου χειρόγραφα δεν του έδειξα ποτέ – σε κανέναν δεν τα δείχνω. Πολλές όμως από τις επιστολές των μεταναστών στις οποίες βασίστηκαν τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60, ο Τσίρκας μού τις είχε δώσει. 

Ο Γιάννης κουβαλούσε μέσα του έναν άλλο πολιτισμό, τον πολιτισμό της παροικίας. Δεν ήταν από τους διανοουμένους που κραυγάζουν. Ήταν διανοούμενος πραγματικός. Άνθρωπος γεωχαρής. Και το μάτι του έπαιζε, και το κρασί του άρεσε. Τον ενδιέφερε η ζωή πάρα πολύ. Δεν είχε πολλά χρήματα αλλά ήταν πάντα αξιοπρεπής. Έδινε –πάντα διακριτικά– μεγάλα πουρμπουάρ. Όχι για να εξαγοράσει τα γκαρσόνια, αλλά από κατανόηση του μόχθου τους. Η υποτροφία του ιδρύματος Φορντ ήταν μια τονωτική ένεση για τα οικονομικά του, και την είχε αποδεχτεί χωρίς αναστολές. Η σχετική παραφιλολογία ξεκίνησε από εκείνους που είχαν ζητήσει υποτροφία αλλά τους την αρνήθηκαν. Μετά την πτώση των συνταγματαρχών πήρε τιμητική σύνταξη από το κράτος. Κι ήταν σύνταξη β ́ κατηγορίας... 

____________

Η μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού πρωτοδημοσιεύτηκε στην «Ε» το 2000, συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο της Σταυρούλας Παπασπύρου «Χωρίς μαγνητόφωνο» (εκδ. Πόλις) και αναδημοσιεύεται με την άδειά της.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ