45 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα: Μια μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού

40 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα: Μια μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού Facebook Twitter
Στις αρχές της δεκαετίας του '70 και για τρία τέσσερα χρόνια η επαφή μας ήταν σχεδόν καθημερινή... Ο Στρατής Τσίρκας (αριστερά) με τον Θανάση Βαλτινό (δεξιά).
0


«ΠΡΩΤΟΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΜΕ ΤΟ 1970
, με αφορμή την επικείμενη τότε έκδοση των Δεκαοχτώ κειμένων. Ο Τσίρκας υπήρξε από τους βασικούς μοχλούς αυτής της ιστορίας. Διέθετε πείρα, όχι συνωμοτική, αλλά οργανωτική για τέτοιου είδους κινήσεις. Άνθρωπος ευφυής και μετριοπαθής, είχε υποστεί την επίθεση της κομματικής αριστεράς για την τριλογία. Και καθώς η ασφάλεια είχε εντοπίσει όλους όσοι μετείχαν σ’ αυτή την προσπάθεια, η θέση του ήταν ιδιαίτερα επισφαλής. Το γεγονός ότι στην έκδοση συμμετείχαν συγγραφείς από τελείως διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους είχε ως συνέπεια να προκληθούν εκρηκτικές καταστά- σεις. Ο Τσίρκας βρέθηκε στη μέση, έτοιμος να συμφιλιώσει τους πάντες. Το ίδιο αποφασιστικός ήταν ο ρόλος του και στη στάση του Σεφέρη απέναντι στη χούντα. Αν κάμφθηκαν οι δισταγμοί του Σεφέρη και προχώρησε τελικά στη δήλωσή του, στον Τσίρκα οφείλεται. 

Στις αρχές της δεκαετίας του '70 και για τρία τέσσερα χρόνια η επαφή μας ήταν σχεδόν καθημερινή. Τα μεσημέρια συναντιόμασταν στα γραφεία του Κέδρου, στέκι για πολλούς συγγραφείς εκείνη την εποχή. Και τα βράδια, συντροφιά με την Τζόυ Κουλεντιανού και με τον Νίκο Καββαδία, όποτε δεν έλειπε στα καράβια, πηγαίναμε στην Κυρά Ζωή, μια ιδιωτική περίπου ταβέρνα στις παρυφές του Λυκαβηττού, που έπρεπε να ξέρεις να χτυπήσεις την πόρτα για να μπεις. 

Ο Τσίρκας προπορευόταν της εποχής του. Η εκτίμησή του για την πορεία, τις προοπτικές και τα λάθη του αριστερού κινήματος είχαν ήδη περάσει στα γραπτά του. Πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, τότε κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν.

Ήταν πολύ φίλος με τον Κόλλια, κι ας μην παρασυρόταν πάντα από τις τρέλες του. Μεγάλο όνομα στην ποίηση ο Καββαδίας, τον είχε υπό τη σκέπη του. Σε μια εποχή που ο Τσίρκας δεχόταν πόλεμο από τους διανοούμενους της αριστεράς, τον πήρε από το χέρι, τον πήγε να φωτογραφηθούν μαζί στο πιο κεντρικό φωτογραφείο κι απαίτησε να μπει η φωτογραφία τους στην προθήκη! 

Ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός μου, αλλά η σχέση μας ήταν ισότιμη, με αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμό. Σε αντίθεση με άλλους ομοτέχνους που απολαμβάνουν να κρατούν σε απόσταση τους νεώτερους, εκείνος πολύ γρήγορα μου ζήτησε να του μιλώ στον ενικό. Συζητούσαμε για πολλά, κυρίως για γυναίκες. Είχε γίνει, θυμάμαι, μάρτυρας μιας δυσάρεστης σκηνής ανάμεσα σ’ εμένα και την τότε κοπέλα μου. «Τι κάνεις βρε;», μου είπε αργότερα. «Η γυναίκα είναι σαν το βιολί. Όσο περισσότερο το παίζεις, τόσο καλύτερους ήχους βγάζει. Μη σκορπίζεσαι με πολλές!». 

Κάναμε βέβαια και πολιτικές συζητήσεις. Ο Τσίρκας προπορευόταν της εποχής του. Η εκτίμησή του για την πορεία, τις προοπτικές και τα λάθη του αριστερού κινήματος είχαν ήδη περάσει στα γραπτά του. Πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, τότε κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν. Μιλούσαμε φυσικά και για την τέχνη μας. Ήταν ανοιχτός στις κρίσεις των άλλων. Μια φορά εξέφρασα κάποιες αντιρρήσεις για ένα σημείο της Λέσχης ή της Αριάγνης, δεν θυμάμαι. Το κουβέντιασε. Δεν με αποπήρε. Δικά μου χειρόγραφα δεν του έδειξα ποτέ – σε κανέναν δεν τα δείχνω. Πολλές όμως από τις επιστολές των μεταναστών στις οποίες βασίστηκαν τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60, ο Τσίρκας μού τις είχε δώσει. 

Ο Γιάννης κουβαλούσε μέσα του έναν άλλο πολιτισμό, τον πολιτισμό της παροικίας. Δεν ήταν από τους διανοουμένους που κραυγάζουν. Ήταν διανοούμενος πραγματικός. Άνθρωπος γεωχαρής. Και το μάτι του έπαιζε, και το κρασί του άρεσε. Τον ενδιέφερε η ζωή πάρα πολύ. Δεν είχε πολλά χρήματα αλλά ήταν πάντα αξιοπρεπής. Έδινε –πάντα διακριτικά– μεγάλα πουρμπουάρ. Όχι για να εξαγοράσει τα γκαρσόνια, αλλά από κατανόηση του μόχθου τους. Η υποτροφία του ιδρύματος Φορντ ήταν μια τονωτική ένεση για τα οικονομικά του, και την είχε αποδεχτεί χωρίς αναστολές. Η σχετική παραφιλολογία ξεκίνησε από εκείνους που είχαν ζητήσει υποτροφία αλλά τους την αρνήθηκαν. Μετά την πτώση των συνταγματαρχών πήρε τιμητική σύνταξη από το κράτος. Κι ήταν σύνταξη β ́ κατηγορίας... 

____________

Η μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού πρωτοδημοσιεύτηκε στην «Ε» το 2000, συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο της Σταυρούλας Παπασπύρου «Χωρίς μαγνητόφωνο» (εκδ. Πόλις) και αναδημοσιεύεται με την άδειά της.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ