Οι γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρωσικής Πρωτοπορίας

Οι γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρωσικής Πρωτοπορίας Facebook Twitter
O ποδηλάτης, 1913, της Natalia Goncharova
0

Στις αρχές του εικοστού αιώνα η Ρωσία βρισκόταν σε μια περίοδο αστάθειας και πολιτικών ζυμώσεων. Η αιματηρή εξέγερση του 1905 και η ήττα στον Ρωσοϊαπωνικό Πόλεμο φόρτισαν το ήδη υπάρχον κλίμα αμφισβήτησης της τσαρικής κυριαρχίας και οδήγησαν σε μια σειρά πολιτικών μεταρρυθμίσεων που επέφεραν την κλιμάκωση των αντιδράσεων με κορύφωση την Επανάσταση του 1917.

Την ίδια εποχή οι καλλιτέχνες στην Αγία Πετρούπολη και τη Μόσχα βρίσκονται σε άμεση επαφή με τον μοντερνισμό και τις καλλιτεχνικές εξελίξεις στη δυτική Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γαλλία.

«Ήδη από τον προηγούμενο αιώνα πολλοί καλλιτέχνες απομακρύνονται από την καθεστηκυία ακαδημαϊκή τέχνη και αναζητούν πιο ελεύθερους τρόπους έκφρασης. Δημιουργούνται ομάδες, με πιο σημαντικές τον “Κόσμο της Τέχνης” και την “Ένωση Νεολαίας”, εκδίδονται καλλιτεχνικά περιοδικά και οργανώνονται συλλογικές περιοδικές εκθέσεις, όπως το Σαλόν του περιοδικού “Χρυσόμαλλο Δέρας”, όπου αρχίζουν να εκδηλώνονται οι τάσεις διαφοροποίησης και πειραματισμών.

Σημαντικό ρόλο στον διάλογο της καλλιτεχνικής σκηνής στη Ρωσία με τον μοντερνισμό της Δύσης παίζουν επίσης οι επιφανείς Ρώσοι συλλέκτες, κυριότερα ο Σούκιν και ο Μορόζοφ, που αγοράζουν και εκθέτουν έργα καλλιτεχνών που πρωτοπορούν στην Ευρώπη, όπως ο Πικάσο και ο Μπρακ. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, κατά την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα θα δημιουργηθούν στη Ρωσία οι πρώτες ομάδες που θα χαρακτηριστούν ως πρωτοποριακές και θα εξελιχθούν σε ριζοσπαστικές καλλιτεχνικές προτάσεις τα επόμενα χρόνια» λέει η Αγγελική Χαριστού, επιμελήτρια της Συλλογής και Αρχείου Κωστάκη στο MOMus Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη της Θεσσαλονίκης, που μας ξεναγεί στην ιστορία των γυναικών καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας.

Πολλές από τις ηγετικές μορφές της ρωσικής αβανγκάρντ ήταν γυναίκες, με προφανές παράδειγμα τη Νατάλια Γκοντσαρόβα, η οποία δεν υπήρξε απλώς μια δεξιοτέχνης ζωγράφος αλλά πρωτεργάτρια στη δημιουργία των ομάδων, στην οργάνωση εκθέσεων, στην έκδοση των πρώτων πρωτοποριακών καλλιτεχνικών διακηρύξεων.

— Ποια ήταν η θέση των γυναικών καλλιτεχνών σε αυτό το κίνημα;

Αν και οι καλλιτέχνες που μνημονεύονται συνήθως στη συζήτηση για τη Ρωσική Πρωτοπορία είναι ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και ο Βλαντίμιρ Τάτλιν, στην πραγματικότητα μεγάλο μέρος της δυναμικής του καλλιτεχνικού αυτού φαινομένου έγκειται στον συλλογικό χαρακτήρα των εικαστικών ομάδων και στην προσέγγιση της τέχνης από μια κολεκτιβίστικη οπτική.

Οι γυναίκες καλλιτέχνες είχαν εξίσου σημαντική συμβολή με τους άνδρες, αν και ενδεχομένως η διάκριση αυτή στο συγκεκριμένο περιβάλλον και χρόνο δεν ήταν ουσιαστική, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που το εξετάζουμε σήμερα. Πολλές από τις ηγετικές μορφές της ρωσικής αβανγκάρντ ήταν γυναίκες, με προφανές παράδειγμα τη Νατάλια Γκοντσαρόβα, η οποία δεν υπήρξε απλώς μια δεξιοτέχνης ζωγράφος αλλά πρωτεργάτρια στη δημιουργία των ομάδων, στην οργάνωση εκθέσεων, στην έκδοση των πρώτων πρωτοποριακών καλλιτεχνικών διακηρύξεων.

Η Γκοντσαρόβα ήταν εκείνη που έδωσε το σήμα για την αποκήρυξη των δυτικών επιρροών και τη στροφή σε αμιγώς ρωσικές και ρηξικέλευθες προτάσεις. Η Λιουμπόβ Ποπόβα υπήρξε θεμελιώτρια του κονστρουκτιβισμού, η Όλγα Ρόζανοβα και η Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα ήταν από τις βασικές εκπροσώπους  του κυβοφουτουρισμού και του σουπρεματισμού, η Έλενα Γκουρό είχε συμβάλει στο πρώτο μανιφέστο των φουτουριστών, για να αναφέρουμε κάποια από τα πολλά παραδείγματα.

— Είναι αλήθεια ότι η Συλλογή Κωστάκη ξεκίνησε από το έργο μιας γυναίκας της Ρωσικής Πρωτοπορίας;

Ο ίδιος ο συλλέκτης Γιώργος Κωστάκης εξιστορεί πως η πρώτη επαφή του με την αβανγκάρντ ήταν ένα μη-αντικειμενικό έργο της Ρόζανοβα, το οποίο στάθηκε η αφορμή για να ξεκινήσει την περίφημη συλλογή του. Η παρουσία των γυναικών στη Ρωσική Πρωτοπορία αποδεικνύεται ακόμα πιο δυναμική αν μελετήσουμε τα θεωρητικά κείμενα και τις διακηρύξεις των καλλιτεχνικών ομάδων, στα οποία η συμβολή τους είναι καθοριστική.

Αξίζει να δει κανείς, για παράδειγμα, τον πρόλογο της Γκοντσαρόβα στην ατομική της έκθεση το 1913, τη φουτουριστική ποίηση της Γκουρό, τις μελέτες των αδελφών Έντερ σχετικά με το φως και τη διευρυμένη όραση, την εισήγηση της Βαρβάρα Στεπάνοβα στη συνεδρίαση του ΙΝΧΟΥΚ το 1921 περί σύνθεσης και κατασκευής.

Δυστυχώς, κάποιες από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της αβανγκάρντ πέθαναν πολύ πρώιμα, πριν προλάβουν να ολοκληρώσουν την εικαστική τους παραγωγή και χωρίς να δουν την εξέλιξη αυτής της τεράστιας καλλιτεχνικής κίνησης. Η Γκουρό πέθανε το 1913, η Ρόζανοβα το 1918, η Ποπόβα το 1924. Η Γκοντσαρόβα είχε φύγει ήδη για το Παρίσι, πριν από τα γεγονότα του 1917.

Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter

— Με ποια περιοχή των πλαστικών τεχνών ασχολούνται κυρίως οι γυναίκες;

Μια ειδοποιός παράμετρος της Ρωσικής Πρωτοπορίας είναι η σύνθεση των τεχνών, η συνεργασία των διαφόρων καλλιτεχνικών κλάδων και η προσαρμογή των θεωρητικών εικαστικών προτάσεων στις εφαρμοσμένες τέχνες.

Ιδιαίτερα κατά την περίοδο των διατυπώσεων του κυβοφουτουρισμού τα όρια μεταξύ ποίησης και ζωγραφικής ήταν επιμελώς ασαφή, καθώς τα μανιφέστα και οι αρχές του ζάουμ, της λεγόμενης «υπέρλογης γλώσσας», στόχευαν στη δημιουργία μιας καθόλα νέας τέχνης, της απεριόριστα ελεύθερης έκφρασης, η οποία θα ήταν αυτοαναφορική και δεν θα επιδεχόταν καμία κατηγοριοποίηση.

Οι γυναίκες της Ρωσικής Πρωτοπορίας βρίσκονταν πάντα στο κέντρο αυτών των καταιγιστικών εξελίξεων, πειραματίστηκαν με τη ζωγραφική αλλά και με την ποίηση και συνεργάστηκαν με την ομάδα των φουτουριστών για την εικονογράφηση των βιβλίων τους, τα οποία έχουν ιδιαίτερο εικαστικό χαρακτήρα.

Μετά την επανάσταση, όταν συστήνεται η ομάδα των κονστρουκτιβιστών και η τέχνη εκτείνεται στην παραγωγή και προσλαμβάνει πρακτικό χαρακτήρα, οι καλλιτέχνες εφαρμόζουν τις ιδεολογικές αρχές του κονστρουκτιβισμού σε πολλές μορφές της τέχνης, με σκοπό να συμβάλουν στη διαμόρφωση του novyi byt, του νέου γίγνεσθαι.

— Πόσο αλλάζει η ζωή τους μετά την Επανάσταση;

Οι καλλιτέχνες θα θεωρήσουν τον εαυτό τους εργάτη και θα εργαστούν πάνω στη γραφιστική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, θα σχεδιάσουν μνημεία, κτίρια, θα δουλέψουν πάνω στον πολεοδομικό σχεδιασμό, ακόμα και στην παραγωγή αντικειμένων της καθημερινότητας.

Η Ποπόβα και η Ουνταλτσόβα θα εργαστούν ως σχεδιάστριες στο Εργοστάσιο Υφασμάτων, αλλά θα ενδιαφερθούν εξίσου και για τη μέθοδο της βιομηχανικής παραγωγής των ρούχων. Η Ποπόβα συνεργάζεται με τον σκηνοθέτη Βσέβολοντ Μέγιερχολντ και σχεδιάζει τα σκηνικά και τα κοστούμια για σημαντικά επαναστατικά θεατρικά έργα.

Η Αλεξάντρα Έξτερ επίσης σχεδιάζει σκηνικά για το θέατρο και τον κινηματογράφο, ενώ η ομάδα ΟΥΝΟΒΙΣ του Μαλέβιτς, μεταξύ των άλλων, υποβάλλει τα σχέδιά της για σερβίτσια στο Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, για μαζική παραγωγή. Παράλληλα, στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ιδρύονται τα ανώτατα καλλιτεχνικά και τεχνικά εργαστήρια, στα οποία οι καλλιτέχνες της Πρωτοπορίας καλούνται να εργαστούν και να διδάξουν εικαστικές και εφαρμοσμένες τέχνες.

Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ο Καζιμίρ Μάλεβιτς με τους μαθητές του στο Βίτεμπσκ. Διακρίνονται οι Α. Κογκάν, Ε. Μαγκαρίλ και Β. Ερμολάεβα, 1922.

— Ποια είναι η ακαδημαϊκή μόρφωση των γυναικών, γίνονται δεκτές σε ακαδημίες;

Από το β’ μισό του δέκατου ένατου αιώνα υπήρχε στη Ρωσία η Σχολή της Εταιρείας για την Προώθηση των Τεχνών στην Πετρούπολη και η Σχολή Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής της Μόσχας. Οι καλλιτέχνες της Ρωσικής Πρωτοπορίας, και δη οι γυναίκες, είχαν υψηλή και ευρεία καλλιτεχνική εκπαίδευση, καθώς στην πλειοψηφία τους σπούδασαν στις κρατικές σχολές ή/ και σε ιδιωτικά εργαστήρια σημαντικών δασκάλων όπως ο Κονσταντίν Γιουόν, ο Φιόντορ Ρέρμπεργκ, ή στη Σχολή Καλών Τεχνών Σβάντσεβα.

Η κ. Αγγελική Χαριστού
Η κ. Αγγελική Χαριστού

Διαβάζοντας τις βιογραφίες τους αντιλαμβανόμαστε ότι η καλλιτεχνική τους παιδεία ήταν πολυδιάστατη, με σπουδαίο παράδειγμα την Ποπόβα, η οποία ταξίδεψε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην ανατολική Ρωσία, με σκοπό να εμπλουτίσει τις παραστάσεις της, ενώ σπούδασε και στο Παρίσι, στην Ακαδημία Λα Παλέτ, μαζί με την Ουνταλτσόβα, σε κορυφαίους κυβιστές δασκάλους.

Η Έξτερ, η Μούχινα, η Μπουμπνόβα και πολλές άλλες επίσης πραγματοποίησαν πολλά ταξίδια στην Ευρώπη για να διευρύνουν την καλλιτεχνική τους μόρφωση. Με τη δημιουργία των κρατικών εργαστηρίων από το 1920 και εξής οι καλλιτέχνες που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως «δεύτερη γενιά» της Ρωσικής Πρωτοπορίας φοίτησαν ως επί το πλείστον κάτω από τους πρωτεργάτες της αβανγκάρντ, την Αλεξάντρα Έξτερ, τον Καζιμίρ Μαλέβιτς, την Ποπόβα, τον Γκούσταβ Κλούτσις, τον Ιβάν Κλιούν, τον Μιχαήλ Ματιούσιν κ.ά. 

Στα εργαστήρια αυτά είναι εντυπωσιακή τόσο η εικαστική παραγωγή όσο και τα εκπαιδευτικά και συγγράμματα που προκύπτουν από την έρευνα των διδασκόντων και των σπουδαστών.

Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ίζα-Μπουρμάιστερ, Λιουμπόβ Ποπόβα, Βέρα Μούχινα, Μπορίς Τερνοβέτς. Παρίσι ή Ιταλία. 1913-1914.jpg (1.6 MB)
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ο Μιχαήλ Ματιούσιν με τους μαθητές του στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ. Ανάμεσά τους η Ξένια και η Μαρία Έντερ, 1926.

— Πώς ορίζεται χρονικά η Ρωσική Πρωτοπορία;

Είναι πολλοί και διαφορετικοί οι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση ενός τόσο δυναμικού φαινομένου όπως είναι η Ρωσική Πρωτοπορία. Για τη γένεσή της θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε πολλά στοιχεία της ιστορικής περιόδου του τέλους του δέκατου ένατου αιώνα και των αρχών του εικοστού, που προοικονομούν την εκδήλωση μιας αφοριστικής αντίδρασης στον ακαδημαϊσμό, ωστόσο η ρωσική αβανγκάρντ αποτέλεσε συνολικά μια άνευ προηγουμένου πρόταση για την τέχνη, τη γλώσσα, την καθημερινότητα, την κοινωνική οργάνωση.

Καθώς συχνά συνδέθηκε με την έννοια της ουτοπίας, όχι μόνο από τους σύγχρονους μελετητές αλλά και από τους ίδιους τους συντελεστές της, όπως ο Καντίνσκι και ο Αρβάτοφ, θα λέγαμε ότι οι απαρχές της Ρωσικής Πρωτοπορίας βρίσκονται στις καλλιτεχνικές εκείνες εκφράσεις που πρότειναν, συχνά κεκαλυμμένα, υπό τον φόβο της λογοκρισίας, ένα διαφορετικό πολιτικό μοντέλο, όπως π.χ. αυτό του Τσερνισέφσκι, μια άλλη προσέγγιση της πραγματικότητας και του ορατού κόσμου, όπως εκείνη του Βρούμπελ, μια αμφισβήτηση της κοινωνικής ιεραρχίας, όπως εκείνη του Γκόγκολ.

H πρώτη έκθεση που παρουσιάζει αποκλειστικά έργα Ρώσων καλλιτεχνών, τα οποία ανήκουν στο λεγόμενο κίνημα του νεο-πριμιτιβισμού, είναι το τρίτο Σαλόν του «Χρυσόμαλλου Δέρατος» το 1910. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε το πρώτο μανιφέστο των φουτουριστών, το «Δόκανο των Δικαστών», ενώ η ατομική έκθεση της Γκοντσαρόβα θεωρείται σκανδαλώδης και η ίδια δικάζεται για πορνογραφία.

Οι εξελίξεις που θα ακολουθήσουν θα είναι ραγδαίες, με τη δημιουργία της ομάδας Υλαία, της ομάδας Βαλές Καρό, τα μανιφέστα της υπέρλογης γλώσσας, την έκθεση «0,10» το 1915, την ένταξη της Ρωσίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Οκτωβριανή Επανάσταση, τον εμφύλιο κ.λπ. Με τη λήξη του εμφυλίου και την εδραίωση της νέας πολιτικής και κοινωνικής δομής τη δεκαετία του 1920, ο ρόλος της τέχνης και των καλλιτεχνών της Πρωτοπορίας επαναπροσδιορίζεται.

Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Στιγμιότυπο από την παράσταση «Ο Θάνατος του Ταρέλκιν», 1923. Σκηνικά και κουστούμια της Βαρβάρα Στεπάνοβα.

— Πόσο αλλάζει ο ρόλος των καλλιτεχνών με την άνοδο του Στάλιν;

Με την άνοδο του Στάλιν στην εξουσία η τέχνη επιφορτίζεται με τον ρόλο της προπαγάνδας, που εξ ορισμού περιορίζει την ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός εμφανίζεται ως η μόνη δόκιμη τεχνοτροπία και το 1932 καταλύονται όλες οι ενώσεις καλλιτεχνών, για να δημιουργηθούν καλλιτεχνικά επιμελητήρια στα οποία οι καλλιτέχνες υποχρεούνται να εγγράφονται και να υποβάλλουν προς έλεγχο τις εικαστικές προτάσεις και τα έργα τους.

Η επίσημη θέσπιση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού ως του μόνου δόγματος στην τέχνη θα γίνει το 1934 και ακολούθως οι πρωτοποριακοί καλλιτέχνες θα χαρακτηριστούν ως φορμαλιστές, μια κατηγορία που σήμαινε εθνική προδοσία.

Έκτοτε τα έργα της αβανγκάρντ θεωρούνται άνευ αξίας, απαγορευμένα, συχνά καταστρέφονται και περνούν στη λήθη για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρι την αποκατάστασή τους στην ιστορία της τέχνης τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στις προσπάθειες ιδιωτών συλλεκτών και ιστορικών.

Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Η Λιουμπόβ Ποπόβα και ο Αλεξάντρ Βεσνίν με τους μαθητές τους στα ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ. Χειμώνας 1921-22
Επεξεργ. Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ναταλία Γκοντσαρόβα, Αυτοπροσωπογραφία με κίτρινα κρίνα, 1907-1908, State Tretyakov Gallery (Μόσχα, Ρωσία) © ADAGP, Paris and DACS, London 2019
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα, Κίτρινη κανάτα, λάδι σε καμβά, 1913-1914.
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα, Σχέδιο για ύφασμα, μολύβι και ακουαρέλα σε χαρτί, περ. 1921.
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Λιουμπόβ Ποπόβα, Σχέδιο για ύφασμα, γκουάς και μολύβι σε χαρτί, 1923.jpg (2.26 MB)
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Λιουμπόβ Ποπόβα, Χωροδυναμική κατασκευή, λάδι και σκόνη ξύλου σε κοντραπλακέ, 1921.
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Λιουμπόβ Ποπόβα, Φόρμα εργασίας νο. 5. Κοστούμι για την παράσταση «Ο Μεγαλόψυχος Κερατάς», 1922
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Πάσχα στους Φουτουριστές, Γαλάζιο Περιοδικό, 1915. Στο κέντρο η Όλγα Ρόζανοβα.
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Όλγα Ροζάνοβα, Διαφήμιση για τις ποιητικές συλλογές του Α. Κρουτσόνιχ, έγχρωμη λιθογραφία σε χαρτί, 1913
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Αντονίνα Σοφρόνοβα, Γεωμετρική κατασκευή, μολύβι, μελάνι, ακουαρέλα και γκουάς σε χαρτί, 1922
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ξένια Έντερ, Χωρίς τίτλο, κολάζ με χαρτί σε χαρτί, 1924-1926
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Βέρα Πέστελ, Νεκρή φύση, λάδι και κολάζ με εφημερίδα σε καμβά, 1915-1916
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Μαρία Έντερ, Χωρίς τίτλο, λάδι σε καμβά
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Έλενα Γκουρό, Τοπίο, λάδι σε καμβά, 1905
Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Αλεξάντρα Έχτερ, Κοστούμι για τη «Σαλώμη» του Όσκαρ Ουάιλντ, γκουάς σε χαρτόνι, 1917
Επεξεργ. Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Natalia Goncharova, Linen 1913, Tate. © ADAGP, Paris and DACS, London 2021
Επεξεργ. Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ναταλία Γκοντσαρόβα, Κηπουρική, 1908, Tate
Επεξεργ. Μια γνωριμία με τις γενναίες και ταλαντούχες γυναίκες της Ρώσικης Πρωτοπορίας Facebook Twitter
Ναταλία Γκοντσαρόβα: Ποδηλάτης (1913). State Russian Museum. © State Russian Museum
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η «Γυναίκα που ταξιδεύει» της Λιουμπόβ Ποπόβα στο MOMus - Mουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη

Το Μεγάλο Ελληνικό Μουσείο / Η «Γυναίκα που ταξιδεύει» της Λιουμπόβ Ποπόβα στο MOMus - Mουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη

Η αν. γενική διευθύντρια του MOMus και διευθύντρια του MOMus - Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη, κ. Μαρία Τσαντσάνογλου, γράφει για έναν εμβληματικό πίνακα της συλλογής.
THE LIFO TEAM
Αν αξίζει να δείτε μόνο ένα πράγμα στη Θεσσαλονίκη τώρα, είναι η σπάνια έκθεση της Λιουμπόβ Ποπόβα

Εικαστικά / Αν αξίζει να δείτε μόνο ένα πράγμα στη Θεσσαλονίκη τώρα, είναι η σπάνια έκθεση της Λιουμπόβ Ποπόβα

Η μεγαλύτερη έκθεση διεθνώς για τη Λιουμπόβ Ποπόβα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, με περισσότερα από 200 έργα και αντικείμενα, γίνεται στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών).
70 καλλιτέχνες εμπνέονται από την Οκτωβριανή Επανάσταση

Εικαστικά / 70 καλλιτέχνες εμπνέονται από την Οκτωβριανή Επανάσταση

Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης καταλαμβάνει το Eργοστάσιο της Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα με μια μεγάλη έκθεση με τον υποβλητικό τίτλο «Η Μνήμη της Επανάστασης»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Εικαστικά / Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων ξεδιπλώνει 150 χρόνια εικαστικής δημιουργίας μέσα από 99 έργα εμβληματικών και σύγχρονων δημιουργών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ