Ο Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967) συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους του περασμένου αιώνα. Κοσμοπολίτης, ρηξικέλευθος, πρωτοπόρος και πολύγλωσσος, αινιγματικός, μοναχικός και πολυσχιδής, με βαθιά ελληνική παιδεία και μουσικές γνώσεις, κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην εγχώρια και ευρωπαϊκή καλλιτεχνική σκηνή.
Η Εθνική Πινακοθήκη τιμώντας αυτή την ξεχωριστή προσωπικότητα των εικαστικών τεχνών παρουσιάζει στις αρχές Ιουλίου την έκθεση «Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του».
Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη αναδρομική έκθεση που αφιερώνεται στο έργο ενός από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της νεοελληνικής τέχνης και αποσκοπεί όχι μόνο να τιμήσει αλλά και να φωτίσει τη σύνθετη και βαθιά ελληνική δημιουργία του. Αλληγορικές και διακοσμητικές συνθέσεις, θρησκευτικά έργα και προσωπογραφίες, συμβολικοί υπαινιγμοί και ελληνοκεντρισμός συνθέτουν το έργο του μεγάλου αναμορφωτή της νεοελληνικής ζωγραφικής.
Ο κορυφαίος ζωγράφος συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες μορφές της νεοελληνικής τέχνης, τόσο για το έργο του όσο και για την προσφορά του στη διδασκαλία.
Ο αιφνίδιος θάνατος της τέως διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα ήταν η αιτία της αναβολής των εγκαινίων της συγκεκριμένης έκθεσης που είχαν προγραμματιστεί για τις 20 Ιουνίου. Τελικά, όπως θα ανακοινωθεί στη συνέντευξη τύπου την ερχόμενη Τετάρτη 29 Ιουνίου, τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις αρχές Ιουλίου με πιθανότερη ημερομηνία την 5η Ιουλίου.
Η έκθεση για τον Κ. Παρθένη φέρει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό αφού ακολουθεί την πρώτη περιοδική έκθεση με θέμα την «Τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου».
Η Εθνική Πινακοθήκη είναι ο κάτοχος του μεγαλύτερου μέρους έργων, σχεδίων και τεκμηρίων του Κωνσταντίνου Παρθένη, τα οποία προέρχονται κυρίως από όσα κληρονόμησε από τα δύο παιδιά του ζωγράφου, Σοφία και Νίκο. Για πρώτη φορά οι επιλογές από τις συλλογές του μουσείου, που συμπληρώνονται με σημαντικά έργα από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, θα συμβάλουν στην παρουσίαση της πορείας και της εξέλιξης του ζωγραφικού του έργου.
Η έκθεση είναι ήδη έτοιμη και αποτελεί μια αναδρομή στο μνημειώδες έργο του διακεκριμένου Έλληνα ζωγράφου. Αναμένεται να περιλαμβάνει περίπου 150 έργα της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του οραματικού κόσμου της ζωγραφικής του.
Μεταξύ αυτών θα είναι και μερικά από τα εμβληματικά του έργα όπως η «Αποθέωση του Αθανασίου Διάκου», οι «Λουόμενες» καθώς και «Ο Χριστός - Ανθρωπότης».
Το έργο τέχνης το οποίο είναι αφιερωμένο στον ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, Αθανάσιο Διάκο (πέθανε με μαρτυρικό θάνατο κοντά στη γέφυρα της Αλαμάνας στις 24 Απριλίου 1821) ανήκει στα πιο επιβλητικά του Κωνσταντίνου Παρθένη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η θυσία του Αθανασίου Διάκου απασχόλησε πολύ τη σκέψη του φημισμένου ζωγράφου, ο οποίος επιχειρεί να ταυτίσει την ανάσταση και ανάληψη του ήρωα με την Ανάσταση του Χριστού, αφού και τα δύο γεγονότα συμβαίνουν την άνοιξη. Αριστερά, διακρίνουμε μια μορφή με φωτοστέφανο, έναν άγγελο ή μια από τις μυροφόρες, που ανακαλύπτει με έκπληξη τον κενό τάφο του αναστάντος ήρωα. Στη μέση ένας άλλος άγγελος με περικεφαλαία, δόρυ και ασπίδα, σαν μια χριστιανική Αθηνά παραστέκεται στο θαύμα. Ο Αθανάσιος Διάκος, ντυμένος με αρχαίο χιτώνα, ανυψώνεται στον ουρανό, όπου τον περιμένουν μουσικοί άγγελοι, όπως ακριβώς στους πίνακες του Γκρέκο, και άλλοι πάλι που φέρνουν στέφανα δάφνης για να τον στέψουν. Μια κόρη, βγαλμένη λες από την «Άνοιξη» του Μποτιτσέλι, ραίνει με τα άνθη που έχει στην ποδιά της τον ήρωα. Ένα αρχαίο ψηλό θυμιατήριο δίπλα της καίει θυμίαμα.
Είναι φανερό ότι ο πίνακας αυτός εξυψώνει την Ελληνική Επανάσταση στη σφαίρα του ιδανικού κόσμου των ιδεών και ο Κωνσταντίνος Παρθένης επιτυγχάνει να φιλοτεχνήσει ένα από τα κορυφαία έργα της νεότερης ελληνικής τέχνης.
Ο μαθητής του Νίκος Εγγονόπουλος είχε χαρακτηρίσει τον πρωτοπόρο του μοντερνισμού ως «έναν αληθινό αριστοκράτη του πνεύματος και της ζωής» ενώ ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου είχε πει: «Ένας καλλιτέχνης εσωτερικός. Είναι ένας ποιητής και ανήκει εις το λυρικόν ρεύμα του αιώνος αυτού που λέγεται συμβολισμός, ρεύμα το οποίον συνέχεται με το λυρικόν ρεύμα των πριμιτίφ και με άλλες ανοίξεις της ανθρώπινης ψυχής εις την ιστορίαν της τέχνης».
Στο κείμενο που θα συνοδεύει τον κατάλογο της έκθεσης η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα χαρακτηρίζει τον σπουδαίο ζωγράφο ως έναν «πρωτεϊκό καλλιτέχνη» και προσθέτει: «Η καλλιτεχνική δημιουργία του Παρθένη χαρακτηρίζεται από συνεχείς πρωτεϊκές μεταμορφώσεις. Μόνο ο Πικάσο μπορεί να παραβληθεί μαζί του σε αυτό τον τομέα. Άλλωστε, ο Έλληνας μοιράζεται με τον Ισπανό ομότεχνό του και ένα άλλο σπάνιο προνόμιο: ότι και οι δυο καλλιτέχνες καταφέρνουν να διατηρούν μια στιλιστική σταθερά, έναν ευανάγνωστο γενετικό κώδικα, ένα άμεσα αναγνωρίσιμο ύφος που διαπερνά και ενοποιεί τις πολύτροπες αναζητήσεις τους».
Ο κορυφαίος ζωγράφος συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες μορφές της νεοελληνικής τέχνης, τόσο για το έργο του όσο και για την προσφορά του στη διδασκαλία.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα της αποθανούσας διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, η Πινακοθήκη επέλεξε να τιμήσει τον Έλληνα ζωγράφο επειδή «κατέχει μια ξεχωριστή θέση στο ομαδικό ασυνείδητο του μέσου Έλληνα. Είναι ταυτισμένος με μια οραματική Ελλάδα, που αγκαλιάζει έναν εξαϋλωμένο χώρο, ενοικημένο από τον μύθο και την ιστορία του. Είναι η "ιδανική Ελλάδα" του Παρθένη, σύμφωνα με τον τίτλο της έκθεσης».
Συγχρόνως, η μακροβιότερη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης γράφει στο κείμενό της για τον ανανεωτή της ελληνικής ζωγραφικής: «Η Secession, η απόσχιση, η ρήξη, είναι ένα κίνημα που μετεωρίζεται ανάμεσα στον 19ο και στον 20ό αιώνα. Οι καλλιτέχνες του θεωρούν ότι ανοίγουν με το έργο τους τον νέο αιώνα, αλλά στην πραγματικότητα κλείνουν και αποχαιρετούν τον παλιό. Ο Παρθένης σφραγίστηκε από αυτό το πνεύμα και, παρόλο που γνώρισε τα κινήματα του μοντερνισμού, το έργο του θα ισορροπεί και θα ταλαντεύεται, με θαυμαστό τρόπο είναι αλήθεια, πάνω σ’ αυτό το κρίσιμο υπαρξιακό δίλημμα. Ο συμβολισμός και οι αλληγορίες που, με μικρά διαλείμματα, σφραγίζουν ολόκληρη τη δημιουργία του Παρθένη, η διακοσμητική προδιάθεση πολλών έργων του, η εμμονή του με τη γραμμή και τη χαρακτηριστική κυματοειδή καμπύλη, οι σχηματοποιήσεις, η ανάδυση της εικόνας στην επιφάνεια, ο πουαντιλισμός, που χαρακτηρίζει κυρίως τα πρώιμα έργα του, είναι κληρονομιά της βιεννέζικης θητείας του. Τα έργα αυτά υψώνουν θυμίαμα θαυμασμού στον Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918), τον πιο επιφανή εκπρόσωπο του κινήματος, με τόσο πρόδηλο τρόπο που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν απορία ως προς την πατρότητά τους».
Η έκθεση για τον οικουμενικό Έλληνα προετοιμαζόταν εδώ και τέσσερα χρόνια ενώ την επιμέλειά της έχει αναλάβει η επιμελήτρια Ζίνα Καλούδη. Σημαντική ήταν η συμβολή και της διευθύντριας Συλλογών και επιμελήτριας Έφη Αγαθονίκου όπως και της Όλγας Μεντζαφού, επίτιμης διευθύντριας Συλλογών και βαθιάς γνώστριας του έργου του Παρθένη. Τέλος, την αρχιτεκτονική μελέτη και τη σκηνογραφική παρουσίαση της έκθεσης ανέλαβε η ομάδα των αρχιτεκτόνων Γιώργος Παρμενίδης, Χριστίνα Λονγκεπέ, Ιφιγένεια Μάρη.
Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του
Νέα Εθνική Πινακοθήκη
Διάρκεια: 5/7 - 28/11
σχόλια