Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες Facebook Twitter
O Goya σε πίνακα του Vicente López y Portaña

Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες

0

Ο Γκόγια γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1746 στο Φουεντετόδος της Ισπανίας και σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών ξεκίνησε μαθήματα ζωγραφικής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Σαραγόσα, όπου ζούσε με την οικογένειά του. Το 1765 πηγαίνει στη Μαδρίτη και μαθητεύει δίπλα στον Φρανσίσκο Μπαγέ, το 1771 ταξιδεύει στη Ρώμη, όπου συνεχίζει τις σπουδές του, και το 1773 παντρεύεται την αδελφή του δασκάλου του, Χοσέφα Μπαγέ. Έναν χρόνο αργότερα εγκαθίσταται στη Μαδρίτη, όπου φτιάχνει προσχέδια για το Βασιλικό Ταπητουργείο της Αγίας Βαρβάρας με θέματα εμπνευσμένα από την καθημερινότητα, ενώ το 1779 προάγεται σε ζωγράφο της βασιλικής αυλής. Το 1780 υποβάλλει τον πίνακα «Ο Εσταυρωμένος Χριστός» στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάντο και γίνεται δεκτός, μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες. Στις 25 Ιουνίου του 1786 ο Κάρολος Γ' τον χρίζει επίσημο ζωγράφο της βασιλικής οικογένειας της Ισπανίας. Υπό την προστασία του διαδόχου του Καρόλου Δ', ο Γκόγια θα γίνει διάσημος και αγαπητός, ενώ το 1799 θα ανακηρυχθεί Πρώτος Ζωγράφος της Αίθουσας του Βασιλιά.

Αν και ήταν αναγνωρισμένος ζωγράφος όσο ζούσε, δεν επηρέασε ιδιαίτερα την καλλιτεχνική ζωή της εποχής του, καθώς είχε λιγοστούς μαθητές – ο Ευγένιος Ντελακρουά είναι εκείνος που θα τον «συστήσει» στους Γάλλους ρομαντικούς ζωγράφους.


Αν και ήδη από το 1792 αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, εξαιτίας των οποίων έχανε σταδιακά την ακοή του, συνέχισε να ξεδιπλώνει το ταλέντο του, δημιουργώντας προσωπογραφίες γεμάτες αλληγορίες που αποτύπωναν τον ψυχικό κόσμο των προσώπων, χωρίς καμία πρόθεση ωραιοποίησης. Η «Οικογένεια του Καρόλου Δ'» (1801) είναι αποκαλυπτική των διαθέσεων του ζωγράφου, οι οποίες δεν έγιναν τότε αντιληπτές χάρη στη λαμπρότητα με την οποία απεικόνισε τα εντυπωσιακά όσο και πανάκριβα ενδύματα της βασιλικής οικογένειας: τα πρόσωπα μοιάζουν κακοζωγραφισμένα, πρόκειται σχεδόν για καρικατούρες, ενώ η κενότητα στο βλέμμα του βασιλιά εντυπωσιάζει –όσο για την παρουσία της βασίλισσας Λουίζας, με το ματαιόδοξο και υπεροπτικό ύφος, στο κέντρο του πίνακα, κάθε άλλο παρά τυχαία είναι, καθώς εκείνη ήταν που ουσιαστικά κινούσε τα πολιτικά νήματα. Ο Γάλλος ποιητής Θεόφιλος Γκοτιέ είχε πει χαρακτηριστικά, σχολιάζοντας το έργο, ότι τα πρόσωπα μοιάζουν περισσότερο με τον τοπικό φούρναρη και την οικογένειά του που κέρδισαν στη λοταρία.

Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες Facebook Twitter
«Ο Εσταυρωμένος Χριστός», 1780

 
Αυτή δεν ήταν η μοναδική φορά που ο ζωγράφος δεν χαρίστηκε στον μαικήνα του. Το 1799 κυκλοφορεί τη δημοφιλή σειρά «Los Caprichos» (Τα Καπρίτσια), η οποία αποτελείται από 80 χαρακτικά που ασκούν κριτική στη διεφθαρμένη άρχουσα τάξη, στον Κλήρο και στην Ιερά Εξέταση, ενώ περιγράφουν με καυστικό τρόπο τα δεινά του ισπανικού λαού – λίγες μέρες μετά θα απαγορευτεί η κυκλοφορία τους. Το χαρακτικό που ξεχωρίζει κι έχει τον τίτλο «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα» είναι μια σαφής αναφορά στην ήττα του Διαφωτισμού στη Γαλλία και ουσιαστικά προαναγγέλλει τη μοίρα της Ισπανίας: το 1808 ο Ναπολέων εισβάλλει στη χώρα και ο ισπανικός στρατός, που διοικείται από διεφθαρμένους και φιλόδοξους στρατιωτικούς, διαλύεται. Ο Γκόγια, απογοητευμένος αλλά και διχασμένος, καθώς συμφωνούσε με κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που ευαγγελίζονταν οι Γάλλοι, θα παραμείνει τελικά ζωγράφος της Αυλής και θα φιλοτεχνήσει τις προσωπογραφίες Ισπανών και Γάλλων στρατιωτικών αλλά και του Ιωσήφ Βοναπάρτη, που θα καθίσει στον ισπανικό θρόνο. Όμως το σπουδαιότερο έργο αυτής της περιόδου είναι μια σειρά χαρακτικών γεμάτων αίμα και θάνατο με τίτλο «Οι συμφορές του πολέμου». Ο ζωγράφος, χωρίς να παίρνει τη θέση της μίας ή της άλλης πλευράς, καταγγέλλει τις αγριότητες του πολέμου – θα αποφασίσει όμως να κρύψει τα χαρακτικά, τα οποία θα γίνουν γνωστά 35 χρόνια μετά τον θάνατό του. Μετά την ήττα του Ναπολέοντα το 1813 και την παραίτηση του Ιωσήφ, ανεβαίνει στον ισπανικό θρόνο ο Φερδινάνδος Ζ', ο οποίος κρατά τον Γκόγια στην Αυλή, λέγοντάς του, σύμφωνα με την παράδοση: «Θα σου άξιζε να αποκεφαλιστείς, είσαι όμως σπουδαίος καλλιτέχνης, οπότε σε συγχωρούμε!».

Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες Facebook Twitter
«Η 2α Μαΐου 1808»


Το 1814 ο Γκόγια ολοκληρώνει δύο από τους διασημότερους και βαθύτατα αντιπολεμικούς πίνακές του. Τιτλοφορούνται «Η 2α Μαΐου 1808» και «Η 3η Μαΐου του 1808», και είναι βασισμένοι σε πραγματικά γεγονότα. Μέσα από αυτούς προβάλλει ανάγλυφα όλος ο πόνος που του είχε προκαλέσει η γαλλική κατοχή. Τη 2α Μαΐου οι κάτοικοι της Μαδρίτης εξεγέρθηκαν εναντίον των Γάλλων κατακτητών και η επανάσταση καταπνίγηκε από τους Μαμελούκους που έστειλε ο Βοναπάρτης – ο Γκόγια ζωγράφισε τη στιγμή της επίθεσης των σκληροτράχηλων Αράβων. Όσοι επαναστάτες συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν στις 3 Μαΐου με εντολή του Ιωσήφ και ο ζωγράφος απεικονίζει με σπαρακτικό τρόπο τις μαζικές εκτελέσεις – ο πίνακας επηρέασε ιδιαίτερα τον Πικάσο όταν δημιούργησε την «Γκουέρνικα». Την ίδια χρονιά ο Γκόγια θα κληθεί σε απολογία από την Ιερά Εξέταση για τον πίνακα «Η γυμνή μάχα» που είχε ζωγραφίσει γύρω στα 1800 και θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα γυμνά της ισπανικής τέχνης. «Μάχας» αποκαλούσαν στην Ισπανία όσες ανήκαν στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και το έργο απεικονίζει την πρώτη ολόγυμνη γυναίκα στην ιστορία της δυτικής τέχνης που δεν είναι μυθολογικό πρόσωπο. Εικάζεται ότι τον πίνακα είχε παραγγείλει ο υπουργός Μάνουελ Γκοντόι, ο οποίος είχε την απαραίτητη ισχύ ώστε να παρακάμψει την απαγόρευση του γυναικείου γυμνού που ίσχυε τότε στην Ισπανία – αργότερα ο Γκόγια θα ζωγραφίσει και μια πανομοιότυπη «Ντυμένη μάχα». Ο ζωγράφος θα γλιτώσει την τιμωρία από την Ιερά Εξέταση, καθώς θα τον υποστηρίξει με ένταση ο Antonio Maria Galarza που ήταν μέλος της και συγγενής της πεθεράς του γιου του Χαβιέ. Το μοντέλο του πίνακα παραμένει άγνωστο μέχρι σήμερα, με ένα από τα δημοφιλέστερα σενάρια να υποστηρίζει ότι πρόκειται για την εκκεντρική Δούκισσα της Άλμπα, την οποία είχε ζωγραφίσει επανειλημμένως ο Γκόγια, ενώ κατ' άλλους ήταν και μυστική ερωμένη του – σε ένα ολόσωμο πορτρέτο της, εξάλλου, η γυναίκα δείχνει χαραγμένη στην άμμο μπροστά της τη φράση «Solo Goya» (Μόνο ο Γκόγια).

Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες Facebook Twitter
«Η 3η Μαΐου του 1808»


Με το πέρασμα των χρόνων, ο ζωγράφος παύει εντελώς να ακούει και αρχίζει να εμφανίζει ψυχολογικά προβλήματα. Επιδιώκοντας να απομονωθεί κι έχοντας χάσει τη γυναίκα του και έξι από τα επτά παιδιά του, αγοράζει ένα σπίτι έξω από τη Μαδρίτη, το επονομαζόμενο «Η έπαυλη του κουφού». Ζώντας εκεί με την υπηρέτριά του και την κόρη της, χωρίς καμία επαφή με τον έξω κόσμο, θα ζωγραφίσει 14 τοιχογραφίες που θα γίνουν γνωστές ως «μαύροι πίνακες». Η δημιουργία τους θα συμπέσει με την επιδείνωση της υγείας του, αποτελώντας έκφραση της φρίκης και της απόγνωσής του. Τα απόκοσμα, εφιαλτικά και αλληγορικά αυτά έργα −με πιο γνωστό αυτό με τον τίτλο «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του»−, που έχουν ως θέμα τους το κακό, θα θεωρηθούν, λόγω της ωμότητάς τους, προϊόντα ενός διαταραγμένου μυαλού και θα εκτιμηθούν πολύ αργότερα, αρχικά από τους ιμπρεσιονιστές. Το 1824, καθώς το απολυταρχικό καθεστώς εντείνει τις πιέσεις στα φιλελεύθερα και αντιμοναρχικά στοιχεία, ο Φρανθίσκο Γκόγια, αποκαρδιωμένος, αποφασίζει να εγκαταλείψει την αγαπημένη του Ισπανία. Πηγαίνει αρχικά στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Μπορντό, όπου θα ζήσει, χωρίς να σταματήσει να εργάζεται, μέχρι τον θάνατό του στις 16 Απριλίου του 1828. Ανάμεσα στα τελευταία του έργα συγκαταλέγεται μια σειρά λιθογραφιών με θέμα τις ταυρομαχίες και μερικές προσωπογραφίες φίλων του που αναγκάστηκαν, όπως αυτός, να εγκαταλείψουν την Ισπανία. Το 1901 τα οστά του θα μεταφερθούν στη Μαδρίτη και θα ταφούν στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου δε λα Φλόριδα, την οποία είχε διακοσμήσει με νωπογραφίες ο ζωγράφος το 1798. Μετά τον θάνατό του, ο Φερδινάνδος Ζ' θα φροντίσει να «εξαφανίσει» τα έργα του, τα οποία μέχρι το 1872 δεν θα εκτεθούν ποτέ στο κοινό – η ανάγκη του Γκόγια να παρουσιάζει αφτιασίδωτη την αλήθεια δεν τον καθιστούσε ιδιαίτερα αγαπητό στον στυγνό μονάρχη. Αν και ήταν αναγνωρισμένος ζωγράφος όσο ζούσε, δεν επηρέασε ιδιαίτερα την καλλιτεχνική ζωή της εποχής του, καθώς είχε λιγοστούς μαθητές – ο Ευγένιος Ντελακρουά είναι εκείνος που θα τον «συστήσει» στους Γάλλους ρομαντικούς ζωγράφους. Σήμερα, ο «πρίγκιπας» του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, εκείνος που κατά τον Ν.Μ. Μπράουν «ενοποίησε μοναδικά στο έργο του την υποκουλτούρα και το υποσυνείδητο», θεωρείται ένας από τους πρώτους «μοντέρνους» καλλιτέχνες και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους, ενώ κάθε μουσείο που φιλοξενεί έργα του καθίσταται πόλος έλξης για τους φιλότεχνους.

Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες Facebook Twitter
Το έργο «Ο Σκύλος» σε φωτογραφία που λήφθηκε από τον J. Laurent το 1874 μέσα στην Έπαυλη του Κουφού.
Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες Facebook Twitter
«Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του»
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ