Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ. Τι αποκαλύπτουν για τον ζωγράφο; Facebook Twitter
Van Gogh, Self- Portrait (1889). National Gallery of Art in Washington DC

Βαν Γκογκ: Τι αποκαλύπτουν οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του για τον ψυχικό του κόσμο;

0

Τι αποκαλύπτουν πραγματικά τα πορτρέτα του Βαν Γκογκ; Μια φιλόδοξη έκθεση, με τίτλο Van Gogh Self-Portraits, στην γκαλερί Courtauld του Λονδίνου, θα παρουσιάσει σχεδόν τα μισά από τα έργα του με αυτοπροσωπογραφίες, από τις 3 Φεβρουαρίου 2022.

Πρόκειται για την πρώτη έκθεση που θα καλύψει ολόκληρο το χρονολογικό εύρος των έργων του μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου, του οποίου οι αυτοπροσωπογραφίες δεν έχουν σταματήσει να μελετώνται προκειμένου να εξερευνηθεί όχι μόνο η καλλιτεχνική του πρακτική αλλά και η ψυχική του κατάσταση. Θα είναι η πιο ολοκληρωμένη έκθεση αυτού του είδους και θα αναδειχθεί η ποιότητα και η ποικιλία των έργων αυτών, που για τον Βαν Γκογκ ήταν ανώτερα από τις φωτογραφίες.

Το 1889, ενώ βρισκόταν στο ψυχιατρικό κέντρο του μοναστηριού του Αγίου Παύλου στον Σεν Ρεμί, όπου και περέμεινε συνολικά για έναν περίπου χρόνο πάσχοντας από κατάθλιψη, γράφει στον αδερφό του Τεό: «Είναι δύσκολο να γνωρίσεις τον εαυτό σου – αλλά δεν είναι εύκολο ούτε να τον ζωγραφίσεις».

Πρόκειται για την πρώτη έκθεση που θα καλύψει ολόκληρο το χρονολογικό εύρος των έργων του μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου, του οποίου οι αυτοπροσωπογραφίες δεν έχουν σταματήσει να μελετώνται προκειμένου να εξερευνηθεί όχι μόνο η καλλιτεχνική του πρακτική αλλά και η ψυχική του κατάσταση.

Λίγοι καλλιτέχνες έχουν κάνει τόσο μεγάλη παραγωγή πορτρέτων όπως ο Βαν Γκογκ. Μόνο ο συμπατριώτης του Ολλανδός Ρέμπραντ θα μπορούσε να τον συναγωνιστεί, αλλά ο αριθμός των πορτρέτων του Ρέμπραντ έχει παραχθεί κατά τη διάρκεια μιας καριέρας τέσσερις φορές μεγαλύτερης από του Βαν Γκογκ. Όπως και στην περίπτωση του Ρέμπραντ, η όψη του Βαν Γκογκ μας είναι γνωστή μόνο από τα πορτρέτα του. Σώζεται μόνο μία φωτογραφία του προσώπου του, που τραβήχτηκε όταν ήταν 19 ετών.

Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Φωτο: Van Gogh Museum

Όταν εξετάζουμε τα πορτρέτα του Βαν Γκογκ ελπίζουμε να έχουμε μια εικόνα για την προσωπικότητα και τις σκέψεις του. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς είναι τόσο γοητευμένοι από τη ζωή του όσο και την καταπληκτική του τέχνη.

Ο Βαν Γκογκ θεώρησε ότι η προσωπογραφία (και πιθανώς η αυτοπροσωπογραφία) θα μπορούσε να κάνει αυτό που η φωτογραφία δεν είχε επιτύχει. Δεν του άρεσε καθόλου η φωτογραφία, που ήταν τότε μια αρκετά πρόσφατη τεχνολογική εξέλιξη, κάτι που πιθανώς εξηγεί γιατί δεν έχουμε φωτογραφίες του ως ενήλικα.

Όπως είπε στην αδερφή του, Γουίλ, «εγώ ο ίδιος εξακολουθώ να βρίσκω τις φωτογραφίες τρομακτικές και δεν μου αρέσει να έχω καμία, ειδικά των ατόμων που γνωρίζω και αγαπώ», ενώ αλλού της έγραψε ότι «δεν είναι εύκολο να ζωγραφίζεις τον εαυτό σου», αλλά «κάποιος μπορεί να αναζητά μια βαθύτερη ομοιότητα από εκείνη του φωτογράφου».

Σε μερικούς πίνακες, όπως στην Αυτοπροσωπογραφία με κομμένο αυτί (Self-portrait with Bandaged Ear), που βρίσκεται στην Πινακοθήκη Κουρτό του Λονδίνου και θα αποτελέσει το επίκεντρο της έκθεσης, ο καλλιτέχνης διερευνά τον εσωτερικό του εαυτό και παρουσιάζει μια πτυχή της ζωής του.

Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Van Gogh, Self-portrait with Bandaged Ear (Ιανουάριος 1889). © The Courtauld, London (Samuel Courtauld Trust)

Ο πίνακας είναι ζωγραφισμένος μόλις έναν μήνα μετά το ακρωτηριασμό του αυτιού του και ο Βαν Γκογκ δεν αποφεύγει να παρουσιάσει το τραύμα που υπέστη. Θα μπορούσε να είχε απεικονίσει την άλλη πλευρά του κεφαλιού του ή να έκανε τον επίδεσμο να φαίνεται λιγότερο εμφανής.

Αντ' αυτού, ο καλλιτέχνης παρουσιάζει μια εξαιρετικά αντιφατική εικόνα. Το ακριβές νόημά του πρέπει να ήταν ξεκάθαρο για εκείνον, αλλά παραμένει αόριστο για εμάς σήμερα. Είναι μια κραυγή για βοήθεια; Ή αντιπροσωπεύει την αποφασιστικότητά του να επιστρέψει στη δουλειά; Ίσως είναι και τα δύο.

Στο βάθος της σύνθεσης έχει τοποθετήσει στο καβαλέτο του έναν σχεδόν κενό καμβά με λίγα ασαφή σχήματα, που πιθανότατα να είναι η αρχή μιας νεκρής φύσης. Στην άλλη πλευρά υπάρχει μια ιαπωνική εκτύπωση (που είχε μαζί του στο Κίτρινο Σπίτι στην Αρλ) και αντιπροσωπεύει ένα αφιέρωμα στην τέχνη της Ιαπωνίας, η οποία ήταν μια μεγάλη πηγή έμπνευσης για αυτόν.

Παρά την εύθραυστη υγεία του Βαν Γκογκ, η αυτοπροσωπογραφία του αυτή είναι μια πολύ προσεκτική και οργανωμένη σύνθεση, σίγουρα όχι η παρορμητική εργασία ενός «τρελού». Δείχνει τον επίδεσμο στη δεξιά του πλευρά, αν και έκοψε το αριστερό αυτί του. Δεδομένου ότι κοίταζε τον εαυτό του σε έναν καθρέφτη, οι πλευρές αντιστρέφονται στον πίνακα. Ακόμα και το σακάκι του το ζωγράφισε κοιτάζοντας στον καθρέφτη, έτσι το κουμπί που συμβατικά βρίσκεται στη δεξιά πλευρά στα αντρικά σακάκια είναι στην αριστερή πλευρά στον πίνακα.

Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Van Gogh, Self-portrait as a Painter (Φεβρουάριος 1888). Courtesy of the Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)

Ένα άλλο σπουδαίο έργο του ανάμεσα στις αυτοπροσωπογραφίες, το Self-portrait as a Painter του 1888, το τελευταίο από τα πορτρέτα του στο Παρίσι, διαφημίζει τις δεξιότητες που είχε αποκτήσει κατά τη διάρκεια των δύο ετών του στη γαλλική πρωτεύουσα, με τα κόκκινα μαλλιά του να έρχονται σε αντίθεση με τα μπλε ρούχα του.

Σε άλλες περιπτώσεις ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε αυτοπροσωπογραφίες λόγω έλλειψης μοντέλων. Πάντα δυσκολευόταν να κάνει τους ανθρώπους να ποζάρουν για αυτόν, κάτι που ήταν πιθανώς μια αντανάκλαση της αμήχανης προσωπικότητάς του.

Ο Βαν Γκογκ δεν αγαπούσε να απαθανατίζει στα έργα του τον κύκλο των στενών φίλων και της οικογένειας. Χωρίς μοντέλα, ο απλούστερος τρόπος για να αναπτυχθεί ως καλλιτέχνης πορτρέτου ήταν να ζωγραφίζει τον εαυτό σου, αφού αυτό απαιτούσε μόνο τη χρήση καθρέφτη. Από το άσυλο έγραψε ξανά στον Τεό ότι δούλευε συγχρόνως δυο πορτρέτα του εαυτού του κάνοντας άσκηση στη φιγούρα.

Σε άλλες περιπτώσεις έκανε αυτοπροσωπογραφίες για να εξερευνήσει και να δοκιμάσει διάφορες τεχνικές, όπως χρωματικές αντιθέσεις ή διαφορετικά πινέλα.

Τα πορτρέτα του ήταν τα λιγότερο φιλόδοξα έργα του και 27 από τα 35 αυτοπροσωπογραφικά έργα του χρονολογούνται από την περίοδο του Παρισιού, όταν πειραματιζόταν και ανέπτυξε την τεχνική του και πριν δημιουργήσει τα αριστουργήματα της ολλανδικής περιόδου. Σε ένα ακόμα γράμμα του στον Τεό έγραψε: «Οι φωτογραφίες ξεθωριάζουν πιο γρήγορα από εμάς, ενώ οι πίνακες παραμένουν ίδιοι για πολλές γενιές.

Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Van Gogh, Self-portrait with grey felt Hat (1887). Courtesy of the Rijksmuseum, Amsterdam
Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Van Gogh, Self-Portrait, 1887. The Art Institute of Chicago
Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Van Gogh, Self-portrait (1889), δάνειο από το Nasjonalmuseet του Όσλο. Courtesy of Nasjonalmuseet
Οι συναρπαστικές αυτοπροσωπογραφίες του Βαν Γκογκ αποκαλύπτουν διαφορετικά τον μεγάλο ζωγράφο Facebook Twitter
Van Gogh, Self-Portrait with Straw Hat, 1887. The Detroit Institute of Arts
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Έργο του Βαν Γκογκ θα εμφανιστεί δημόσια για πρώτη φορά από τότε που δημιουργήθηκε

Εικαστικά / Έργο του Βαν Γκογκ θα εμφανιστεί δημόσια για πρώτη φορά από τότε που δημιουργήθηκε

Το έργο του Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Scène de rue à Montmartre», που θα δημοπρατηθεί τον Μάρτιο, είναι μια βουτιά στον χρόνο και σε μια Μονμάρτρη συναρπαστική, με ξεχωριστή ατμόσφαιρα και μέρη που δεν υπάρχουν πια.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT