Το σπίτι της Έλσας στο Κολωνάκι μοιάζει με σύνορο. Είναι το τελευταίο πριν από τον λόφο του Λυκαβηττού. Βρίσκεται τόσο εντυπωσιακά κοντά που έχεις την αίσθηση ότι αν τεντώσεις το χέρι σου, μπορείς να πιάσεις το απέναντι πεύκο. Τόσο εγώ όσο και ο Πάρις, ο φωτογράφος, τη ρωτάμε με φανερή έκπληξη πώς βρήκε αυτό το σπάνιο διαμέρισμα. Εκείνη χαμογελάει σαν να της έχουν κάνει πολλές φορές αυτή την ερώτηση και μας λέει αινιγματικά: «Ήταν καθαρά θέμα τύχης».
Το διαμέρισμα όμως δεν μας εντυπωσιάζει μόνο για την προνομιακή του θέση, αλλά και γιατί μοιάζει με μια χρονοκάψουλα που μας μεταφέρει σε ένα τρυφερό χθες. Είναι ένα σπίτι κυριολεκτικά γεμάτο από συλλογές αντικειμένων. Εδώ βρίσκεις ό,τι μπορείς να φανταστείς. Υπάρχει τόσο πολλή πληροφορία που νιώθω σαν την Αλίκη μόλις προσγειώθηκε στη Χώρα των Θαυμάτων.
«Tι είναι αυτό το σπίτι;», τη ρωτάω γεμάτη περιέργεια. Η Έλσα μου εξηγεί ότι μετακόμισε εδώ την Πρωταπριλιά του 1990. «Ήρθε το φορτηγό, έφερε τα πράγματα, κι εγώ έφυγα για το μαιευτήριο γιατί ήμουν ετοιμόγεννη. Την επόμενη μέρα γέννησα». «Οπότε είναι το σπίτι του κύκλου της ζωής», παρατηρώ.
«Είναι προφανές ότι συλλέγω πράγματα. Είμαι μοναχοπαίδι και οι συλλογές είναι η παρέα των μοναχοπαιδιών. Είχα έναν πατέρα επίσης συλλέκτη και μέρος της σχέσης μας ήταν να πηγαίνουμε κάθε Κυριακή στο Μοναστηράκι».
Θυμάται τον εαυτό της να ξεπακετάρει με φροντίδα και να βάζει με προσοχή τα μπουκάλια τής συλλογής της στη θέση τους. «Δεν με ενδιέφερε τίποτε άλλο, ούτε να βγάλω τα ρούχα μου, ούτε να ξεπακετάρω κάτι απαραίτητο. Ήθελα, όταν γυρίσω από το μαιευτήριο, να βρω στη θέση τους τα μπουκαλάκια μου», λέει.
«Τι είναι λοιπόν για σένα όλα αυτά τα μπουκαλάκια;» τη ρωτάω, μιας και μου έδωσε την καλύτερη πάσα. «Είναι προφανές ότι συλλέγω πράγματα. Είμαι μοναχοπαίδι και οι συλλογές είναι η παρέα των μοναχοπαιδιών. Είχα έναν πατέρα επίσης συλλέκτη και μέρος της σχέσης μας ήταν να πηγαίνουμε κάθε Κυριακή στο Μοναστηράκι. Εκείνος μάζευε πιο καλά πράγματα. Αντίκες, βάζα, πίνακες. Εγώ έγινα σταδιακά συλλέκτρια των ευτελών πραγμάτων». «Των ευτελών;», εκπλήσσομαι γιατί στα μάτια μου όλα μοιάζουν πολύτιμα. «Αυτό που με συγκινεί σε κάθε πράγμα είναι να βλέπω από πίσω τον κόπο και το μεράκι που έβαλε το ανθρώπινο χέρι», λέει.
Η πρώτη συλλογή που έκανε συνειδητά, πέρα απ’ τα κοχύλια που μάζευε από παιδί, ήταν τα μπουκάλια. Αυτό που τη συγκινεί στα μπουκάλια είναι η διαφάνεια. «Σ’ έναν κόσμο ιδανικό θα ήθελα οι άνθρωποι να είναι διάφανοι στο μέρος της καρδιάς. Να βλέπουμε τι έχει μέσα, να μη χρειάζεται να υποκρινόμαστε κάτι άλλο». Αγόρασε το πρώτο μπουκάλι στα δεκαοκτώ της, όταν πήγε για σπουδές στην Αγγλία. Το βρήκε τυχαία σε μια ανοιχτή αγορά και έτσι ξεκίνησε ένας μεγάλος έρωτας. «Ακόμα και σήμερα μπορώ να οργανώσω ένα ταξίδι μόνο και μόνο για να πάω να βρω μπουκάλια», σχολιάζει η Έλσα.
Τη ρωτάω ποια χώρα έχει τα πιο πολλά μπουκάλια. Η Αγγλία, μου εξηγεί, κι αυτό γιατί όταν βγήκε το πλαστικό, έθαψαν όλα τα μπουκάλια στις πίσω αυλές των σπιτιών τους, κι έτσι έχουν μεγάλο πλούτο. Κάθε χώρα, μαθαίνω, έχει το δικό της στυλ. Υπήρχε μια εποχή που το γυαλί κάλυπτε κάθε χρήση. Από τα γυάλινα μπουκάλια για το γάλα μέχρι τις φιάλες για τον ορό στα νοσοκομεία ή τα μπουκαλάκια για τα φάρμακα.
«Τα έχεις μετρήσει;», τη ρωτάω. «Όχι, δεν μετράω ποτέ τίποτα», απαντάει αφοπλιστικά και με χιούμορ. «Τους άλλους θησαυρούς πώς τους απέκτησες;». «Πηγαίνοντας στα παζάρια, στις ανοιχτές αγορές, στις αντικερί για τα μπουκάλια, ανακάλυπτα και άλλα πράγματα. Εμπιστεύομαι αυτό που πιάνει το μάτι μου», λέει.
Άραγε, ξεχωρίζει κάποια άλλη από τις συλλογές της; Σκέφτεται λίγο και μου απαντάει ότι τη συγκινούν οι κουβαρίστρες. «Οι παλιές, οι ξύλινες, γιατί πέρα απ’ την ομορφιά που έχει το ξύλο έτσι όπως είναι σμιλεμένο, σου λένε μια ιστορία. Μπορείς δηλαδή να φανταστείς εκείνη την κυρία που έβαζε μέσα στις κάλτσες ένα ξύλινο αυγό για να τις μαντάρει. Αυτές τις εικόνες αγαπώ», μου λέει. Εγώ πάλι νιώθω ότι έχω φέρει τον δωδεκάχρονο εαυτό μου σε ένα σπίτι γεμάτο μαγεία και κανονικά, αν ήμουν εντελώς αυθόρμητη, θα τσίριζα από χαρά. Τη ρωτάω αν κατά καιρούς συλλέγει άλλα πράγματα, αν έχει τις εμμονές της. Κουνάει το κεφάλι καταφατικά. Αυτό το διάστημα έχει κολλήσει με κεντήματα θρησκευτικού χαρακτήρα, αλλά με κάποια που είναι κάπως κακότεχνα, μπορεί και ανορθόγραφα. Μου δείχνει με καμάρι ένα πολύ όμορφο καδραρισμένο κέντημα που γράφει «πήστις», με ήτα. «Δεν είναι υπέροχο;», ρωτάει. Το βρήκε στα σκουπίδια μια μέρα που έβρεχε. Εγώ πάλι σκέφτομαι ότι είμαι άτυχη γιατί στα σκουπίδια δεν βρίσκω ποτέ τίποτα της προκοπής.
Παρατηρώ ένα-ένα τα καλόγουστα έπιπλα. Μου λέει ότι είναι συνδεδεμένα με αναμνήσεις. «Θυμάμαι για το καθένα το συναίσθημα που μου προκάλεσε τη στιγμή που το πρωτοείδα. Αυτά τα έπιπλα είναι η διαδρομή μου στον χρόνο», λέει. Της ζητάω να μου μιλήσει για τον καναπέ της, που είναι αντίκα. Της τον έδωσε μια φίλη όταν έκλεισε την επιχείρησή της. «Είναι πολύ παλιός, βικτοριανού στυλ, και το ύφασμά του είναι κι αυτό πολύ παλιό. «Μου αρέσει τόσο πολύ αυτό το ύφασμα με τους πελαργούς», σχολιάζει και συμφωνώ. Τον έχει ταιριάξει με κάτι ωραία σκαμπό που τα μαξιλάρια τους τα είχε αποκτήσει τριάντα χρόνια πριν και είναι σαν να περίμεναν αυτόν τον καναπέ.
Τις art deco πολυθρόνες τις βρήκε πεταμένες στον δρόμο. «Έβαλα ένα ωραίο πουά ύφασμα και αμέσως απέκτησαν έναν ανάλαφρο χαρακτήρα. Βέβαια, το ύφασμα το έχουν διαλύσει τα σκυλιά», εξηγεί, αλλά δεν μπορεί να φανταστεί τη ζωή της χωρίς ζώα. Τη ζωή τη μετράει με βάση το ποιον σκύλο είχε και πότε. Της λέω ότι κάνω ακριβώς το ίδιο και χαμογελάμε συνωμοτικά. Ο καναπές που είναι απέναντί μου είναι από το πατρικό της. «Είναι εξήντα πέντε χρονών!», αναφωνεί, σαν να του κάνει κάθε χρόνο γενέθλια. Παλιά, θυμάται, ήταν ντυμένος με πράσινο βελούδο· άλλαξε το ύφασμα και είναι ο καναπές στον οποίο κάθεται πλέον περισσότερο, αφού εδώ κάνει και τις ψυχοθεραπευτικές της συνεδρίες.
Τη ρωτάω και για τον εντυπωσιακό, πολύ μακρύ μπουφέ, που πάνω του έχει ένα σωρό αντικείμενα συναισθηματικής αξίας. Τον βρήκε και αυτόν πεταμένο σε έναν δρόμο στη Χαλκίδα. Είχε πάει με φίλους της να φάει και τον είδε. Το πιο πιθανό, εξηγεί, είναι να έβαζαν μέσα σε αυτόν τόπια από υφάσματα ή να βρισκόταν σε μπακάλικο. Όταν τον είδε η Έλσα ξετρελάθηκε· άφησε και τους φίλους και το φαγητό και έμεινε εκεί, άγρυπνος φρουρός, να περιμένει με τις ώρες τη μεταφορική από την Αθήνα. «Το αγαπώ αυτό το κομμάτι και χαίρομαι που το έχω σώσει», λέει σαν να πρόκειται για πρόσωπο. Η κουζίνα της έχει κι αυτή κάτι πολύ νοσταλγικό και αγαπησιάρικο, και η φύση είναι σε διάλογο με τα πάντα. Σαν να λέει καλημέρα το ψυγείο στο πεύκο και το αντίστροφο.
Τη ρωτάω για ένα έπιπλο με μια ωραία ζωγραφιά από ένα παλιό παιδικό επιτραπέζιο. «Είναι ένα λαϊκό έπιπλο που βρήκα στο παζάρι, λίγο στραβό αλλά με φανερή τη ζωή που έχει ζήσει. Σκεφτήκαμε με μια φίλη μου να φτιάξουμε στο καπάκι του έναν “Γκρινιάρη”. Βρήκαμε λοιπόν ένα παλιό παιχνίδι “Snakes and Ladders” (ο “Γκρινιάρης” αγγλιστί) του 1850 και αντιγράψαμε το σχέδιο. Η πόρτα έχει ζωγραφισμένο το εξώφυλλο του παλιού κουτιού και στο καπάκι μπορεί κανείς να παίξει το παιχνίδι της ζωής, που άλλοτε σε πάει ψηλά και άλλοτε σε πετάει πίσω».
«Μπορούμε να δούμε το υπνοδωμάτιο;», τη ρωτάω. «Γιατί να μην μπορείτε;», απορεί. Της εξηγώ ότι πολλοί άνθρωποι έχουν μια συστολή και δεν θέλουν να δείξουν το δωμάτιό τους. «Τι να κρύψω, ότι είμαστε άνθρωποι, ότι έχουμε φόβους, ανασφάλειες, καλές και κακές στιγμές; Έλα να το δεις», λέει αποφασιστικά. Το ομολογώ, στο υπνοδωμάτιό της η καρδιά μου έχασε έναν χτύπο, γιατί είναι σαν να είναι χτισμένο πάνω στον λόφο. Η φύση εισβάλλει στον χώρο. Εξαιρετική και η ιδέα της βιβλιοθήκης μέσα στο δωμάτιο.
Εκτός από τις συλλογές, και τα βιβλία είναι μέρος του κόσμου της. Το μάτι μου πέφτει σε έναν πίνακα πάνω απ’ το κρεβάτι της. Μου εξηγεί ότι αν έπρεπε να δει μία εικόνα πριν εγκαταλείψει τη ζωή, θα ήθελε να είναι αυτή. Πρόκειται για ένα έργο της αδελφικής της φίλης, ζωγράφου Σάντρας Χρήστου. «Είναι μια βιωμένη στιγμή απόλυτης χαράς και αρμονίας, ένα δειλινό στην Ελαφόνησο. Η Ελαφόνησος είναι ο από επιλογή “γενέθλιος” τόπος μου, μιας και είμαι παιδί πρόσφυγα, χωρίς πατρική γη».
Της λέω ότι το σπίτι της μου θυμίζει τις ματριόσκες, αυτές τις ρωσικές κούκλες που ανοίγεις τη μια και βγαίνει η άλλη. Έχει πολλές διαστρωματώσεις. Γελάει πονηρά σαν ζαβολιάρικο κοριτσάκι. «Και μη σου πω ότι και μέσα στα κουτιά μου βρίσκεις ένα σωρό πράγματα». Το εντυπωσιακό είναι ότι, ενώ έχει τόσες συλλογές και τόσο πολλά πράγματα, έχει βρει το σωστό μέτρο και όλα αυτά δεν σε πνίγουν, αλλά αναπνέουν μαζί σου αρμονικά.
Η Έλσα είναι δραστήριος άνθρωπος και θαυμάζω πραγματικά το κέφι της για ζωή. Είναι ψυχοθεραπεύτρια, έχει ανοίξει ένα μαγαζί, το Woodpicker, όπου φτιάχνει παλιά έπιπλα με τα αυθεντικά χρώματα κιμωλίας Annie Sloan που πρώτη έφερε στην Ελλάδα, και έχει δημιουργήσει μια θεατρική σχολή για ερασιτέχνες, το Main Point, με τον δάσκαλό της, τον Δημήτρη Κανέλλο. Μοιάζει να μη σταματάει ποτέ και είναι απορίας άξιο πώς τα χωράει όλα αυτά σε ένα εικοσιτετράωρο. «Αν αγαπάς τα πράγματα, βρίσκεις πάντα χρόνο», λέει με φιλοσοφική διάθεση.
Φεύγοντας από το σπίτι της, ένιωσα ότι το χθες μπορεί να βαδίζει πλάι μας μ’ έναν τρόπο χορευτικό και όχι σαν βαρίδι. Ήταν τόσο μαγικά όλα, που είναι σαν να είδα μια ταινία με τίτλο: «Η εκδίκηση του ευτελούς».
