Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας οργανώνουν ένα δεκαήμερο Φεστιβάλ Ιστορίας. Το Σάββατο 11 Φεβρουαρίου, στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, στο Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ, στάση Μέγαρο Μουσικής), θα πραγματοποιηθεί η εκδήλωση «Κοιτώντας τις φωτογραφίες των γονιών μου: 30 χρόνια αλβανικής μετανάστευσης».
Το 1991 ο Σπύρος Στάβερης κατέγραψε σε ένα ιστορικό φωτορεπορτάζ τη μεγάλη φυγή και την είσοδο στην Ελλάδα μεταναστών και μεταναστριών από την Αλβανία και με την αφορμή της εκδήλωσης θα συζητήσει σχετικά με το μεταναστευτικό βίωμα με άτομα από την αλβανική κοινότητα. Τι βλέπουν στις φωτογραφίες αυτές, τριάντα χρόνια μετά;
Τη μεθεπομένη της Πρωτοχρονιάς του 1991 ο Σπύρος Στάβερης και ο Άρης Δαβαράκης, για λογαριασμό του περιοδικού «ΕΝΑ», έφτασαν στις μικρές κοινότητες Τσαμαντά και Δελβινάκι, Παγωγιανή και Φιλιάτες, εκεί όπου είχαν φτάσει μετά από δέκα και δεκαπέντε ώρες πεζοπορίας μέσα στο χιόνι οι πρώτοι πρόσφυγες.
Είχαν ξεκινήσει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, όταν άρχισαν να ακούγονται φήμες ότι η Ελλάδα θα έκλεινε τα σύνορα με την Αλβανία. Οι νεαροί τότε άντρες πήραν μια γεύση φιλοξενίας, όταν στήθηκαν συσσίτια γι' αυτούς και βρέθηκε μέρος να κοιμηθούν, κουβέρτες, τσιγάρα και κάποιο χαρτζιλίκι.
«Πήγαμε με ένα ταξί μέχρι τα σύνορα, στα χωριά που ήταν κοντά, και είδαμε όλον αυτόν τον κόσμο. Ήταν χαρούμενοι, αυτό το θυμάμαι καλά, έφευγαν έτσι, χωρίς κάτι, χωρίς προετοιμασία, χωρίς αλλαξιά, σαν σε μια εκδρομή χωρίς αύριο», θυμάται ο Σπύρος Στάβερης
«Οι Βορειοπειρώτες φυγάδες που πέρασαν τα σύνορα και άφησαν πίσω τους για πάντα τον εφιάλτη του Χότζα και του Αλία είναι φτωχοί, πεινασμένοι, αλλά γεμάτοι ελπίδα και όνειρα. Και δεν επιστρέφουν πίσω ό,τι και να τους λένε οι επίσημοι άρχοντες της μητέρας πατρίδας. Προχωράνε μπροστά και χαμογελάνε», γράφει η λεζάντα μίας από τις φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν.
«Πήγαμε με ένα ταξί μέχρι τα σύνορα, στα χωριά που ήταν κοντά, και είδαμε όλον αυτόν τον κόσμο. Ήταν χαρούμενοι, αυτό το θυμάμαι καλά, έφευγαν έτσι, χωρίς κάτι, χωρίς προετοιμασία, χωρίς αλλαξιά, σαν σε μια εκδρομή χωρίς αύριο», θυμάται ο Σπύρος Στάβερης.
«Ήταν νέα παιδιά κυρίως αγόρια που κάνανε τη διαδρομή αυτή και δεν είχαν πρόβλημα, κανένας δεν τους σταματούσε, ανακάλυπταν έναν κόσμο που δεν ήξεραν καθόλου, ήταν το πρώτο κύμα. Τους επισκεφθήκαμε και σε κάποια υπνωτήρια, αν μπορώ να τα πω έτσι, πρόχειρα καταλύματα που είχαν φτιάξει οι κοινότητες, που τους βοήθησαν και με φαγητό, ρούχα, κουβέρτες, και στα καφενεία. Υπάρχουν άτομα που έχουν αναγνωρίσει συγγενείς τους σε αυτές τις φωτογραφίες. Ίσως κάποιοι που θα έρθουν στη συζήτηση έχουν αναγνωρίσει δικούς τους.».
Τον Δεκέμβριο του 1990, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Ραμίζ Αλία, ο τελευταίος κομμουνιστής ηγέτης της Αλβανίας, έχοντας κλονιστεί από μεγάλες φοιτητικές διαδηλώσεις, απεργίες και την έξοδο χιλιάδων Αλβανών προς την Ιταλία και την Ελλάδα, και με τον φόβο ενδεχόμενης βίαιης ανατροπής, ενέδωσε στο λαϊκό αίτημα για πολιτικό πλουραλισμό και για ένα πολυκομματικό σύστημα. Το καθεστώς έπνεε τα λοίσθια, αλλά ήταν σκληρό, βίαιο, ένα απέραντο στρατόπεδο περίπου τριών εκατομμυρίων εγκλείστων, φρουρούμενο και με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα, με τα σύνορα ερμητικά κλειστά.
Η φυγή αυτή χωρίς προετοιμασία των νέων, παράτολμων πρώτων προσφύγων στη χώρα μας ήταν ένα άλμα στην ελευθερία γι' αυτούς και η απαρχή του σύγχρονου μεταναστευτικού ζητήματος. Οι Βορειοηπειρώτες που είχαν υποστεί τη βία και τις διώξεις του αλβανικού κράτους κατέφυγαν στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1991, ενώ ένα μεγάλο κύμα οικονομικών μεταναστών ακολούθησε από το 1991 και μετά.
Η εκδήλωση γίνεται στο πλαίσιο του Αρχείου Αλβανικής Μετανάστευσης, του νέου πρότζεκτ των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας - Contemporary Social History Archives, σε συνεργασία με την Πρωτοβουλία για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI), στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Συζητούν: Σπύρος Στάβερης (φωτογράφος), Πάτυ Βαρδάμη (θεωρητικός κριτικών σπουδών και τέχνης), Κωστής Καρπόζηλος (ΑΣΚΙ), Ιλιρίντα Μουσαράι (συντονίστρια Αρχείου Αλβανικής Μετανάστευσης, ΑΣΚΙ), Μαρλένο Νίκα (καλλιτέχνης-ακτιβιστής), Άννα Νίνη (δημοσιογράφος), Ερβίν Σέχου (κοινωνικός επιστήμονας-ακτιβιστής)
Η εκδήλωση θα μεταδοθεί ζωντανά εδώ.
