Αν η Lana Del Rey είχε εμφανιστεί λίγα χρόνια πριν από το 2012, θα ήταν η τέλεια πρωταγωνίστρια του «Retromania», του βιβλίου του Simon Reynolds που αναλύει την εμμονή της ποπ κουλτούρας με το παρελθόν. Η πρώτη μεγάλη σταρ για τα παιδιά του Instagram και του YouTube αγκάλιαζε ξεδιάντροπα τη νοσταλγία σαν καταραμένο pin-up girl των '50s ή των '60s, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.


Εκείνη τη χρονιά, λοιπόν, όταν κυκλοφόρησαν τα δύο κομμάτια που την έκαναν αυτόματα διάσημη, το «Video Games» και το «Blue Jeans», χλευάστηκε όσο λίγοι μουσικοί της γενιάς της. Τα πράγματα έγιναν χειρότερα μετά από μια άθλια εμφάνισή της στο SNL. Αρκετοί την αντιμετώπιζαν σαν ένα εφήμερο κατασκεύασμα που φαινόταν να έχει κατακτήσει την επιτυχία λόγω του ταλέντου της αλλά και λόγω της πλούσιας οικογένειάς της. Ή, έτσι νομίζαμε.


Fast Forward: 7 χρόνια και 5 άλμπουμ μετά, η Lana παραμένει στο προσκήνιο. Η τελευταία της δουλειά με το ευφάνταστο όνομα «Norman Fucking Rockwell» προκαλεί συζητήσεις, αντιδράσεις και ίσως είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που θα ακούσεις φέτος. Ταυτόχρονα, είναι το πιο σημαντικό άλμπουμ της μετά το ντεμπούτο της «Born to Die». Το εξώφυλλό του είναι το ίδιο παλαβό με τον τίτλο του: μια φωτογραφία που τράβηξε η αδελφή της Chuck Grant και τη δείχνει να αγκαλιάζει τον αδιάφορο εγγονό του Jack Nicholson, Duke Nicholson (που του φέρνει λίγο στη σατανική έκφραση), πάνω σε ένα κότερο.

 

Η μουσική της Lana Del Rey, όπως έχει εξελιχθεί στη συνείδησή μας τα τελευταία χρόνια, έχει να κάνει περισσότερο με το χτίσιμο μιας ατμόσφαιρας ή τη δημιουργία μιας διάθεσης που τείνει προς τη μελαγχολία. Λειτουργεί περισσότερο μέσα σε έναν χωροχρόνο εντελώς πλασματικό ή σε ένα παράλληλο σύμπαν, αποκύημα τόσο της φαντασίας της δημιουργού του όσο και της ψηφιακής εποχής.


Η μουσική της Lana Del Rey, όπως έχει εξελιχθεί στη συνείδησή μας τα τελευταία χρόνια, έχει να κάνει περισσότερο με το χτίσιμο μιας ατμόσφαιρας ή τη δημιουργία μιας διάθεσης που τείνει προς τη μελαγχολία. Λειτουργεί περισσότερο μέσα σε έναν χωροχρόνο εντελώς πλασματικό ή σε ένα παράλληλο σύμπαν, αποκύημα τόσο της φαντασίας της δημιουργού του όσο και της ψηφιακής εποχής.

 

Βέβαια, δεν της λείπει το γεωγραφικό πλαίσιο. Η Καλιφόρνια είναι συνέχεια το κέντρο του κόσμου. Συχνά την παραλληλίζουν με τις ταινίες του David Lynch, όχι χωρίς λόγο. Ωστόσο, όπως ο Lynch με την επιστροφή του «Twin Peaks» προσπάθησε να πει κάτι καίριο για το σήμερα, έτσι και η Lana, μέσα από την καινούργια της δουλειά, ακούγεται πιο συγχρονισμένη με την εποχή της από ποτέ. Το «Norman Fucking Rockwell» μπορεί να είναι μια ακόμη σπουδή στις τοξικές σχέσεις (το αγαπημένο της τερέν), ταυτόχρονα όμως είναι το πιο γυναικείο της άλμπουμ μέχρι στιγμής.


Η Lana Del Rey, όμως, ποτέ δεν έγραφε φεμινιστικούς στίχους, δηλώνει μάλιστα ότι δεν την ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Τα κομμάτια της, αν και αισθητικά πανέμορφα, στο μεγαλύτερο μέρος τους μιλούν για αυτοκαταστροφικές γυναίκες που μπλέκουν σε σχέσεις με κακοποιητικούς ή ακατάλληλους άντρες. Πρόσφατα διάβασα κάπου ότι οι άντρες δεν μπορούν να καταλάβουν τη μουσική της. Οι επιθέσεις που δέχεται όλα αυτά χρόνια ίσως να κρύβουν μια δόση σεξισμού, γιατί συνεχίζονται με την ίδια ένταση όπως τότε.

 

 

Lana Del Rey - Norman Fucking Rockwell!

 

Μια ματιά στα σχόλια της «Guardian» κάτω από την κριτική του άλμπουμ δεν αφήνει πολλά περιθώρια για άλλες ερμηνείες. Προσωπικά, για καιρό δεν την πολυπάλευα με την κιτς παθητική περσόνα που είχε υιοθετήσει κι αυτό ήταν το βασικότερο πρόβλημα που είχα μαζί της.

 

Από το 2016, όμως, κάτι άλλαξε δραστικά στο βλέμμα της και φάνηκε προς τα έξω − η Lana έγινε πιο πολιτικά συνειδητοποιημένη. Από τη μια η εκλογή ενός Αμερικανού Προέδρου αμφιβόλου ηθικής και από την άλλη το ξέσπασμα του #metoo, η στάση της άλλαξε. Επέκρινε τις πολιτικές προτιμήσεις του Kanye West και πέταξε την αμερικανική σημαία από το artwork της, ενώ έγραψε το πρώτο της κομμάτι διαμαρτυρίας πριν από λίγους μήνες, το «Looking for America», σχετικά με τους μαζικούς πυροβολισμούς στο Τέξας και στο Οχάιο.

 

Στο «Norman Fucking Rockwell» χρησιμοποιεί ειρωνικά τον υπαρκτό χαρακτήρα του Norman Rockwell, που δεν είμαι καθόλου τυχαίος, καθώς είναι ένας από τους πιο διάσημους Αμερικανούς ζωγράφους του 21ου αιώνα. Η δουλειά του έμεινε στην ιστορία για τις ειδυλλιακές καθημερινές στιγμές που απεικόνιζε και εξυμνούσαν το αμερικανικό όνειρο.

 

Επίσης, πρόλαβε να κάνει και τα πορτρέτα 2-3 Προέδρων των ΗΠΑ. Κάποιος είχε πει ότι θα μπορούσε να ήταν ο δίδυμος αδερφός του Νταλί, αν δεν τον είχαν απαγάγει Τσιγγάνες. Για τη Lana ενσαρκώνει έναν «μικρομέγαλο» άνδρα που αρνείται να δει πέρα από τον ναρκισσισμό του. «You talk to the walls when the party gets bored of you» («Μιλάς στους τοίχους όταν η παρέα σε βαριέται»), τραγουδάει. Με την περιφρόνησή της αυτή φαίνεται ότι απομυθοποιεί πλήρως τις αξίες που παλιότερα τη γοήτευαν τόσο σε αφηγηματικό επίπεδο.


Το άλμπουμ είναι μια συλλογή από 14 φολκ και ψυχεδελικά κομμάτια. Ακόμα και ο Jack Antonoff, που έχει αναλάβει την παραγωγή συνεργαζόμενος μαζί της, αποφεύγει τις τυπικές synth pop μανιέρες του και προτιμάει το πιάνο και τις μπαλάντες. Εκεί βρίσκονται και τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα του άλμπουμ. Είναι μεγάλο σε διάρκεια και βαρύ σε τόνο και ίσως κουράσει αρκετούς ακροατές. Στις πιο καλές στιγμές του, όμως –που δεν είναι λίγες–, είναι απλώς καταιγιστικό.


Στο κορυφαίο «Mariners Apartment Complex» αντιπαραθέτει τη σχέση της με έναν αδύναμο άντρα με όσα άσχημα έχουν γραφτεί γι' αυτήν κατά καιρούς ως εξής: «Υou took my sadness out of context» («πήγες τη θλίψη μου σε άλλο επίπεδο») ή «They mistook my kindness for weakness» («θεώρησαν την καλοσύνη μου αδυναμία»).

 

Η Lana πάντοτε δανείζεται διάσημους στίχους και τους εισάγει στα τραγούδια της. Με το «I ain't no candle in the wind» κάνει μια αναφορά στο διάσημο κομμάτι του Elton John από το 1974 για να δείξει ότι δεν ήταν ποτέ τόσο εύθραυστη ή παθητική όσο έδειχνε. Το κομμάτι γίνεται συγκλονιστικό στο σημείο όπου απευθύνεται στον μελλοντικό της σύντροφο και τονίζει «Ι'm your man», παραφράζοντας τον διάσημο στίχο του Leonard Cohen. Δεν σταματάει εκεί όμως.

 

Lana Del Rey - Doin' Time

 

Η διασκευή της στο «Doin' Time» των Sublime είναι εμπνευσμένη –σβήνει τα ρέγκε στοιχεία− και σχεδόν ιδιοφυής, μια και δεν αλλάζει το γένος για να ταιριάζει στο φύλο της. Έτσι, η Lana τραγουδάει για τη σύντροφό της που «της φέρεται σκατά». Στα 9 λεπτά του «Venice Bitch» γίνεται ψυχεδελική και αγγίζει την ελαφρότητα των Beach Boys και του Sufjan Stevens. Στο «The Greatest» μιλάει για όσα συμβαίνουν γύρω της σαν να βρίσκεται σε ένα μετα-αποκαλυπτικό τοπίο, αναπολεί τις παλιές καλές εποχές και γίνεται ιδιαίτερα καυστική και αφαιρετική. «L.A. is in flames‚ it's getting hot / Kanye West is blond and gone / «Life on Mars» ain't just a song / I hope the live stream's almost on» («To Λος Άντζελες καίγεται, και κάνει ζέστη / ο Kanye West έγινε ξανθός και ξέφυγε / Το «Life on Mars» δεν είναι απλώς ένα τραγούδι / Ελπίζω να ξεκινήσει σύντομα το livestream»).


Ο δίσκος κλείνει με την ελπίδα. Στο «Hope is a dangerous thing for a woman like me to have – But I have it» μεταμορφώνεται σε μια άλλη Sylvia Plath − ο τίτλος του κομματιού είναι παρμένος από ένα ποίημά της. Οι καιροί είναι δύσκολοι για μια γυναίκα, αλλά στο τέλος θα επιβιώσει, όπως όλοι μας.


Η «νέα» Lana μπορεί να μην έχει αποτινάξει πλήρως τη νοσταλγία από πάνω της, αναδεικνύεται όμως σε μια τραγουδοποιό απαραίτητη στην παράξενη και σκληρή εποχή που διανύουμε.