Τα χαμένα όνειρα του 1989 και η κατάντια της Ευρώπης τριάντα χρόνια μετά

Τα χαμένα όνειρα του 1989 και η κατάντια της Ευρώπης τριάντα χρόνια μετά Facebook Twitter
Η άνοδος του εθνικισμού, του ρατσισμού, ο πολιτικός κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, οι σοβαρές ανεπάρκειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι αδυναμίες της ευρωζώνης και το Brexit συνιστούν την εικόνα μιας Ευρώπης που μοιάζει να βρίσκεται πολύ μακριά από τον φάρο υπόσχεσης και ελπίδας που πίστεψε ότι είναι το 1989.
2

Όπως το 1776, το 1789 και το 1917, το 1989 ήταν μια από εκείνες τις σπάνιες στιγμές που σηματοδότησαν μια αποφασιστική καμπή στη σύγχρονη ανθρώπινη ιστορία. 'Η, τουλάχιστον, έτσι έμοιαζε τότε. Τριάντα χρόνια μετά, η «χρονιά που έπεσε το Τείχος» μοιάζει πιο πολύ με ψευδαίσθηση, σε όλα τα επίπεδα.

Η άνοδος του εθνικισμού, του ρατσισμού, ο πολιτικός κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, οι σοβαρές ανεπάρκειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αδυναμίες της ευρωζώνης και το Brexit συνιστούν την εικόνα μιας Ευρώπης που μοιάζει να βρίσκεται πολύ μακριά από τον φάρο υπόσχεσης και ελπίδας που πίστεψε ότι είναι το 1989.

Η άνοδος του εθνικισμού, του ρατσισμού, ο πολιτικός κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, οι σοβαρές ανεπάρκειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αδυναμίες της ευρωζώνης και το Brexit συνιστούν την εικόνα μιας Ευρώπης που μοιάζει να βρίσκεται πολύ μακριά από τον φάρο υπόσχεσης και ελπίδας που πίστεψε ότι είναι το 1989.

Στο βιβλίο τους με τίτλο "The Light that Failed" [Το Φως που έσβησε], ο βουλγαρικής καταγωγής ερευνητής στο Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Επιστημών της Βιέννης, Ivan Krastev και ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Stephen Holmes, εξετάζουν την εθνικιστική αντίδραση που ακολούθησε τις κοσμογονικές αλλαγές εκείνης της περιόδου αλλά και το πώς ο δυτικός φιλελευθερισμός καταδικάστηκε από την αυταρέσκεια, τον εφησυχασμό και την αλαζονεία του.

Όπως γράφουν χαρακτηριστικά οι συγγραφείς του βιβλίου, «ο φιλελευθερισμός κατέληξε να γίνει ο ίδιος θύμα της θριαμβευτικής επικράτησής του με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου,... ο φιλελευθερισμός ερωτεύτηκε τον ίδιο του τον εαυτό του και έχασε τελείως τον δρόμο του».

Στο βιβλίο "Post Wall, Post Square" [Μετά το Τείχος, Μετά την Πλατεία (Τιεν Αν Μεν)] η καθηγήτρια Ιστορίας στο London School of Economics και στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, Kristina Spohr, ασχολείται κυρίως με τα πρώτα κρίσιμα χρόνια μετά το 1989 και την εσφαλμένη υπόθεση ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία θα ήταν το κύμα του μέλλοντος καθώς ολόκληρος ο κόσμος θα σύγκλινε προς τις αμερικανικές αξίες.

Χρησιμοποιώντας προσφάτως αποχαρακτηρισμένο υλικό προερχόμενο από βρετανικά, γερμανικά, ρωσικά και αμερικανικά αρχεία, η Spohr περιγράφει την πλάνη των πολιτικών ηγετών εκείνων των κρίσιμων καιρών. «Εκ των υστέρων, το σοβιετικό μπλοκ μοιάζει με σπίτι από τραπουλόχαρτα», γράφει, τονίζοντας στο βιβλίο τον κρίσιμο ρόλο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος εμφανίζεται να είχε χαρακτηρίσει τον Ανατολικογερμανό ηγέτη Έριχ Χόνεκερ «παλιοτόμαρο» και τον Νικολάι Τσαουσέσκου «φαινόμενο πρωτογονισμού».

Στο νέο του βιβλίο με τίτλο "Empire of Democracy" [Η Αυτοκρατορία της Δημοκρατίας], o συγγραφέας Simon Reid-Henry τοποθετεί την απαρχή της απεριόριστης πίστης στο μοντέλο του οικονομικού φιλελευθερισμού, στις μεθόδους με τις οποίες οι δυτικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να υπερβούν τις πολλαπλές κρίσεις που ταλάνισαν τις χώρες τους στα τέλη της δεκαετίας του '60 και στις αρχές της δεκαετίας του '70.

Ανοίγοντας διάπλατα τις οικονομίες στις δυνάμεις της αγοράς για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, τη νομισματική αστάθεια και την χαμένη παραγωγικότητα, μπορεί να κατάφεραν να αυξήσουν τον πλούτο, συγχρόνως όμως κατέλυσαν το - καθοριστικό για τη λειτουργία των δυτικών δημοκρατιών μετά το 1945 - κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στις κυβερνήσεις, τα κεφάλαιο και την εργασία. «Στην εύθυμη θολούρα που ακολούθησε την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, θεωρήθηκε δεδομένο ότι ο καπιταλισμός λειτουργεί ρολόι στη Δύση και θα κουβαλήσει τη δημοκρατία στις πλάτες του», γράφει.

Συγχρόνως όμως, όπως τονίζει, είχαν ήδη να κυοφορούνται επικίνδυνες εντάσεις. Από τη μία, οι πολίτες σταδιακά ένιωθαν αποκομμένοι από το δημοκρατικό σύστημα εξαιτίας της ραγδαία ανερχόμενης οικονομικής ανισότητας. Από την άλλη, «επετράπη στον οικονομικό τομέας να αναπτυχτεί πέρα από κάθε όριο, ενώ συγχρόνως το κράτος αποδεσμεύτηκε από τα ρυθμιστικά εργαλεία που θα ήταν απαραίτητα όταν μια τέτοια 'οικονομία καζίνου' αναπόφευκτα θα συναντούσε κάποτε αξεπέραστα προβλήματα».

Τέλος, στο βιβλίο του με τίτλο "Stalin and the Fate of Europe" [Ο Στάλιν και η μοίρα της Ευρώπης] ο Norman Naimark, ειδικός στην μελέτη του σταλινισμού και την πολιτική κληρονομιά του Σοβιετικού ηγέτη, τονίζει ότι ο Στάλιν ποτέ δεν είχε σκοπό στην πραγματικότητα να σπείρει επαναστάσεις στην δυτική Ευρώπη. Ο Ψυχρός Πόλεμος όμως, για τον οποίον φέρει και ο ίδιος μεγάλο μερίδιο, έχει αφήσει το έντονο αποτύπωμά του στην ιδρυματική κουλτούρα που χαρακτηρίζει την πολιτική τόσο της Μόσχας όσο και της Ουάσιγκτον ως τις μέρες μας.

Με στοιχεία από τους Financial Times

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

σχόλια

1 σχόλια
Καίτοι αναγιγνωσκουμε περισσότερο τις απόψεις του δημοσιογράφου των Financial Times ή του μεταφραστή του παρά των συγγραφέων των βιβλίων να πούμε ότι οπότε υπάρχει διεύρυνση χωρίς εμβάθυνση της ενσωμάτωσης το μίσος για το άλλο φαντάζει κάτι σχεδόν λογικό.Η Ευρώπη είναι στο καλύτερο σημείο της ανά τους αιώνες ιστορίας της και όμως πολλοί γκρινιάζουν non stop. Χάρισμα τους η μιζέρια. Είτε είναι από το John Hopkins είτε από τις Κουκουβάουνες.
Εδω στο κοσμο αλλου εκτελουν αλλου κοβουν χερια για κλοπες με το τροχο αλλα η Ευρωπη εχει.. αποτυχει - εχοντας ενα πρωτοφανες επιπεδο ευημεριας και δικαιωματων απο την απαρχη της ανθρωπινης ιστοριας.Εχουμε τρελαθει απλα.