6 βιβλία που σημάδεψαν τα καλοκαίρια του Λάμπρου Σκουζάκη

Απο τον Λάμπρο Σκουζάκη

Έξι βιβλία που δέθηκαν ανεπανόρθωτα με έξι καλοκαίρια, που με ταξίδεψαν από την Παταγωνία στον Νείλο, από την Λιβερία στην Κούβα, από την Τουρκία στην Ιαπωνία:

Το πλοίο Σίφνος – Παταγωνία

Το 1992 αναζητούσα δουλειά στο Αιγαίο και μετά από τρεις μήνες σε Σύρο, Θήρα και Μήλο κατέληξα στην Σίφνο, όπου θα έβγαζα τις επόμενες πέντε καλοκαιρινές σαιζόν, δουλεύοντας οπουδήποτε, σε ψυγεία παγωτών, παρατημένα ταβερνεία στην άκρη του κόσμου (ή του Κάστρου), αγγειοπλαστεία, μπάρες. Όλα αυτά τα καλοκαίρια έπαιρνα μαζί μου τα βιβλία του Bruce Chatwin Στην Παταγωνία. Με συνάρπαζε η αυθόρμητη γραφή του ακούραστου ταξιδιώτη, το αδηφάγο του μάτι, η μανιώδης καταγραφή των εντυπώσεών του, η αναζήτηση συνομιλητών όπου και να βρισκόταν. Τρία χρόνια μετά πήρα και την συλλογή του Τι γυρεύω εδώ; (αμφότερα εκδ. Χατζηνικολή, μτφ. Τάσος Κιρκής).

Τα βιβλία έμεναν στην μέση και τα συνέχιζα στην επόμενη θερινή περιπέτεια. Όταν τελείωναν τα ξανάρχιζα. Με είχε τόσο πολύ ξεσηκώσει η περιπλάνηση του Τσάτουιν που συμφώνησα να μπαρκάρω για έξι μήνες με γκαζάδικο που έφτανε ως την Νότια Αμερική. Η φυγή κόλλησε την τελευταία στιγμή στην έκδοση ναυτικού φυλλαδίου αλλά ο συγγραφέας παραμένει ο μόνος που με οδήγησε σε απόφαση τόσων ναυτικών μιλίων.

Η Αφρική στο Φραγκοκάστελλο

Το 2008 νοίκιασα ένα πέτρινο σπίτι δίπλα στην θάλασσα, στο Φραγκοκάστελλο, στον Νότο των Χανίων, ενώ παραδίπλα εξίσου βουλιαγμένο στην άμμο και τις καλαμιές έστεκε το αρχαίο φρούριο. Μοιραζόμασταν την ίδια ερημιά και τους ίδιους δαιμονισμένους αέρηδες. Τότε ήταν που διάβαζα βουλιμικά το βιβλίο του Μιχάλη Μοδινού Ο μεγάλος Αμπάι (εκδ. Καστανιώτη), την αδιανόητη ιστορία της αναζήτησης των πηγών του Νείλου αλλά και την εξίσου συναρπαστική διαδικασία της αφήγησής της.

Κάθε φορά που ο αέρας με κατέκλυζε με άμμο που παραμένει μέχρι και σήμερα ανάμεσα στις σελίδες, ήθελα να σκέφτομαι πως φτάνουν μαζί από εκείνα τα μέρη, από την Αίγυπτο απέναντι. Πράγματι, χάρη σ’ εκείνο το βιβλίο της άμμου, η Αφρική πλησίασε όσο ποτέ τον δικό μου Νότο.

Λιβεριανή Αντίπαρος

Τα καλοκαίρια δεν παύω να αναζητώ την Αφρική, με την αυταπάτη ότι η θερινή ζέστη θα μου μεταδώσει κάτι από τις πονεμένες της αύρες. Κι έτσι ένα αχρονολόγητο καλοκαίρι στην Αντίπαρο, στο κάμπινγκ όπου μέτρησα τα περισσότερα απολαυστικά ακοίμητα εικοσιτετράωρα που έζησα ποτέ, μπορούσα να βρίσκομαι και στην Λιβερία, χάρη στην συναρπαστική μυθιστορία του Russel Banks American darling (εκδ. Πόλις, μτφ. Τάσος Κιρκής).

Κι ας γνώριζα ότι η άγραφη μαγεία της μαύρης ηπείρου αποτελεί την μια πλευρά της, και πως η άλλη μαυρίζει από τις δραματικές πολιτικές συγκυρίες και την σκληρότητα ενός κόσμου που την συνθλίβει. Αλλά η ηρωίδα του βιβλίου δεν φοβήθηκε να τολμήσει τις πιο δύσκολες επιλογές και να αλλάξει την ζωή της ξανά και ξανά.

Τεμπελχανείο στην Κούβα

Το 2011 έζησα είκοσι μερόνυχτα στα ελεύθερα κατασκηνώματα της Γαύδου, που ταυτίστηκαν με το Paradiso του Χοσέ Λεσάμα Λίμα (εκδ. Ίνδικτος, μτφ. Μανώλης Παπαδολαμπάκης). Θυμάμαι τις αναγνώσεις κάτω από τις μικρές λάμπες ενός καφενείου με το όνομα Τεμπελχανείο στην έρημη «χώρα» του νησιού, ένα μέρος όπου τα εγκαταλειμμένα αυτοκίνητα ήταν λιγότερα από τους κατοίκους.

Η μικρή αυλή του καφενείου, με τους κάθε λογής ξέμπαρκους του νησιού και τις παραισθησιογόνες συζητήσεις, έμοιαζε με ανεστραμμένο καθρέφτη του μεγάλου αιθρίου γύρω από το οποίο ζούσαν οι δεκάδες χαρακτήρες του καλειδοσκοπικού, μπαρόκ μυθιστορήματος ενός σπουδαίου Κουβανού συγγραφέα, που οι αρχές απαγόρευσαν ακριβώς γιατί δεν το καταλάβαιναν, συνεπώς «κάτι ύποπτο θα έγραφε».

Η γυναίκα της Γαύδου

Ανίκανος να ξεχάσω τις θάλασσες του Κρητικού Νότου, επανήλθα στην Γαύδο το επόμενο καλοκαίρι και οι αμμόλοφοί της ήταν το ιδανικό περιβάλλον για να αισθανθώ έστω κάτι ελάχιστα κοινό με τον αξέχαστο ήρωα του βιβλίου του Κόμπο Άμπε Η γυναίκα της άμμου (εκδ. Άγρα, μτφ. Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος). Εκεί διάβαζα την αδιανόητη ιστορία του άντρα που αιχμαλωτίστηκε από μια γυναίκα που του δινόταν ολοκληρωτικά, σ’ ένα σπίτι χωμένο στο βάθος ενός λάκκου, σε μια αχανή αμμώδη περιοχή, χωρίς δυνατότητα διαφυγής.

Ένα μεσημέρι που αποκοιμήθηκα σ’ έναν κεκαυμένο αμμόλοφο ονειρεύτηκα ότι ήμουν εγώ ο αιχμάλωτος της Γυναίκας και, παραδόξως, δεν με ενοχλούσε καθόλου το γεγονός ότι με κρατούσε δέσμιο στον βαθύ της λάκκο, όπου περνούσαμε τις ημέρες μας εξαντλημένοι από τους πανταχού παρόντες και στα πάντα εισχωρούντες κόκκους, ενώ τις νύχτες φτυαρίζαμε την άμμο, για να μη μας σκεπάσει ολοκληρωτικά.

Αντίδρομος στο Ταρλάμπασι

Άλλα πέρυσι το καλοκαίρι έζησα σ’ έναν πραγματικό λάκκο του κόσμου, στις απερίγραπτες φτωχογειτονιές του Ταρλάμπασι και του Μπουλμπούλ, στα έγκατα της Κωνσταντινούπολης, μακριά από τα περάσματα των τουριστών. Σ’ εκείνες τις γειτονιές με τις βαθιές κατηφόρες και τους στενούς δρόμους που έσφυζαν από τους κατοίκους, που αδυνατούσαν να ζουν στα πνιγηρά τους σπίτια, παρά κάθονταν όλοι έξω, δίπλα στα σκουπίδια, πάνω σε χαλάκια και χαρτόνια, μαζί με τα μικρά παιδιά να φτιάχνουν αυτοσχέδια παιχνίδια από το τίποτα, αναζητούσα ένα ανάγνωσμα να μου μιλήσει για όλες αυτές τις επικράτειες. Είχα εξαντλήσει τον Ορχάν Παμούκ και τον Γιασάρ Κεμάλ, αλλά ευτυχώς είχαν μόλις εκδοθεί τα Αντίδρομα στον ήλιο του Φώτη Τερζάκη (εκδ. Πανοπτικόν), συλλογή εξαίσιων ταξιδιωτικών κειμένων που ξεκινούν από την Κωνσταντινούπολη και φτάνουν μέχρι την Μέση και την Βαθειά Ανατολή. Ο πρώτος αυτός τόμος είναι γεμάτος από τα βλέμματα ενός πολυδιαβασμένου, πολιτικοποιημένου και ακούραστου ταξιδιώτη που αναζητά στις ύστατες γωνιές του κόσμου την ενότητα και την διαφορά, όψεις του ίδιου νομίσματος μια άξιας κοινωνικής – κοινοτικής συνείδησης.