Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ακύλλας Καραζήσης διαβάζει το «Νόκερ» από τη συλλογή διηγημάτων του Δημοσθένη Παπαμάρκου «Γκιακ» που εκδόθηκε το 2014 και απέσπασε το Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη Ακαδημίας Αθηνών (2015) και Το Βραβείο Διηγήματος/Νουβέλας του περιοδικού «Αναγνώστης» (2015).
«Γκιακ» θα πει αίμα, δεσμός συγγένειας, φόνος για λόγους εκδίκησης, φυλή. Οι ήρωες στα εννιά διηγήματα του Παπαμάρκου, στρατιώτες που πολέμησαν στα άγρια πεδία των μαχών στη Μικρά Ασία, επιστρέφουν οριστικά αλλαγμένοι στον τόπο τους, στη Λοκρίδα. Καθορισμένοι από ό,τι οφείλουν να κάνουν για την τιμή της κοινότητας, σύμφωνα με τον βαρύ νόμο του αίματος στο αυστηρό εθιμικό δίκαιο της κλειστής κοινωνίας τους, γίνονται θύτες και είναι ταυτοχρόνως θύματα.
Αποσιωπημένα εγκλήματα και τραύματα, καταστροφή και αφανισμός, βιασμοί και δολοφονίες, στοιχειά και δαίμονες, ηθικές δοκιμασίες∙ ιστορίες ανομολόγητων πράξεων στην προφορική γλώσσα του ρουμελιώτικου ιδιώματος, που εν τέλει οδηγούν, έστω βίαια, τους ήρωες σε σύγκρουση με την κοινότητά τους και στην αναθεώρηση της ταυτότητάς τους.
O Δημοσθένης Παπαμάρκος αξιοποιεί τη λογοτεχνική δύναμη της προφορικότητας και της παράδοσης για να οικοδομήσει μια μοντέρνα σύνθεση. Τα διηγήματα του «Γκιακ» συγκροτούν προοδευτικά μια ενιαία εικόνα, σαν θραύσματα ενός μυθιστορήματος που φωτίζει λοξά μια καθοριστική στιγμή της ελληνικής ιστορίας.
«Η ιστορία του “Νόκερ”, μια αφήγηση της αυτοεξορίας στο Σικάγο των ΗΠΑ του Αργύρη Δέδε, βετεράνου όλων των πολέμων των αρχών του 20ού αιώνα, με τελευταίο αυτόν της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ο οποίος, αν και επιστρέφει σαν ήρωας στο χωριό του, καταλήγει απόβλητος από τους οικείους του ως μιασμένος από το αίμα του φόνου, θα πελαγοδρομήσει “μάλα πολλά” μέχρι να ολοκληρώσει τον νόστο της στο χαρτί. Έκτοτε δεν θα την επισκεφθώ ξανά στην ολότητά της, θα ξεχάσω πολλές από τις λεπτομέρειές της, ο Αργύρης θα αποδημήσει για μια ακόμη φορά σε μια απρόσιτη “ήπειρο”», σημειώνει ο συγγραφέας.
Με αφορμή την ανάγνωση του «Νόκερ», έντεκα χρόνια μετά τη συγγραφή του διηγήματος, ο Δημοσθένης Παπαμάρκος γράφει:
«Το διήγημα “Νόκερ” είναι το τελευταίο από τα εννιά που περιλαμβάνονται στη συλλογή “Γκιακ”. Είναι όμως και το τελευταίο που γράφτηκε, στις 24 Οκτωβρίου του 2014, σχεδόν ενάμιση μήνα πριν από την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου, στις 8 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Από τα παραπάνω είναι εύλογο να υποθέσει κανείς πως ήταν μια προσθήκη της τελευταίας στιγμής, ένα κείμενο που γράφτηκε υπό την επιρροή μιας όψιμης αναλαμπής έμπνευσης. Μια τέτοια υπόθεση δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Είναι το πρώτο διήγημα του “Γκιακ” που συλλαμβάνω ως ιδέα, με εξαίρεση το “Σαν βγαίνει ο χότζας στο τζαμί”, το “Μπουκουμπάρδια” και την “Παραλογή”, που είχαν ήδη γραφτεί καιρό νωρίτερα. Ιδέα ακόμα αδιαμόρφωτη, τίποτα παραπάνω από ένας τίτλος σημειωμένος πρόχειρα σε ένα μπλοκάκι· “ο λιποτάκτης”. Στους μήνες που θα μεσολαβήσουν έως τη συγγραφή του, κι ενώ παράλληλα γράφω τα άλλα διηγήματα του “Γκιακ”, θα επισκέπτομαι συχνά αυτό το κρυπτικό σημείο προσπαθώντας να το αναπτύξω, να σχεδιάσω μια γραμμή με αυτή την αφετηρία.
Κάπου στα τέλη Μαΐου του 2025, η Αργυρώ Μποζώνη θα επικοινωνήσει μαζί μου και θα μου προτείνει την ιδέα του Μιχάλη Μιχαήλ για μια ανάγνωση του “Νόκερ” για τις video Αναγνώσεις της LiFO από τον Ακύλλα Καραζήση. Θα συμφωνήσω, και μερικές μέρες μετά, σε μια καφετέρια στο Παγκράτι, θα συναντήσω για πρώτη φορά τον Ακύλλα. Θα κουβεντιάσουμε για ώρες και όταν έρθει η στιγμή να αποχαιρετιστούμε, θα συνειδητοποιήσουμε πως δεν μιλήσαμε σχεδόν καθόλου για το διήγημα. Δεν είχε καμία σημασία, γιατί αυτό είχε εκπληρώσει από πριν τον σκοπό του· να έρθουν κοντά δυο άνθρωποι “συγγενείς”. Λίγο αργότερα, στα τέλη Ιουλίου, θα μπούμε μαζί στο στούντιο και από μια γωνιά θα τον παρακολουθήσω να αφηγείται την ιστορία του Αργύρη Δέδε με την αβίαστη φυσικότητα μιας βιωμένης εμπειρίας.
Έντεκα χρόνια μετά τη συγγραφή του διηγήματος, θα μου χαριστεί η ευκαιρία να ξαναμπώ στον κόσμο του χωρίς την αμηχανία −και αγωνία− που με καταλαμβάνει όταν επανεπισκέπτομαι δικά μου γραπτά και, συγχωρέστε με που θα το πω, να απολαύσω την εξιστόρηση. Γιατί με τον τρόπο του ο Ακύλλας θα “οικειοποιηθεί” το κείμενό μου και θα πλέξει ένα νέο υφαντό με το νήμα της αφήγησής μου. Ελπίζω κι εσείς να απολαύσετε την ακρόαση εξίσου. Εγώ θέλω να πω μόνο κάτι τελευταίο. Μιχάλη, Αργυρώ και Ακύλλα, ευχαριστώ».
Πληροφορίες:
Γκιακ
Διηγήματα του Δημοσθένη Παπαμάρκου
Βραβείο λογοτεχνικού περιοδικού "Ο Αναγνώστης" - Διηγήματα-Νουβέλες
Βραβείο του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη - Ακαδημία Αθηνών
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη
