Η Λουκία Μιχαλοπούλου διαβάζει ένα από τα πιο διάσημα ποιήματα της Σίλβια Πλαθ, που γράφτηκε στις 12 Οκτωβρίου 1962, στο διαμέρισμά της στο Λονδίνο, όπου είχε μετακομίσει με τα δυο της παιδιά, έναν μήνα μετά τον χωρισμό της από τον Τεντ Χιουζ και τέσσερις μήνες πριν από την αυτοκτονία της.
Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά μετά τον θάνατό της στη συλλογή ποιημάτων «Ariel» και είναι ένα από τα πιο ανθολογημένα ποιήματα της αμερικανικής λογοτεχνίας. Στα ελληνικά το μετέφρασε η Νανά Ησαΐα.
Σε αυτό το σκοτεινό, δραματικό και εξομολογητικό ποίημα η φιγούρα του πατέρα της, του Ότο Πλαθ, ενός άντρα που πέθανε το 1940 από επιπλοκές μετά τον ακρωτηριασμό του ποδιού του, στοιχειώνει τις αναμνήσεις της. Αν και ο Ότο πέθανε όταν η κόρη του ήταν οκτώ ετών, η επιρροή στο έργο της ήταν διαρκής, εμπνέοντας τελικά την πικρή της επίθεση εναντίον του με το ποίημα «Daddy».
Από την εξιδανίκευση, η Πλαθ προχωρά στην πλήρη αποδόμηση αυτού που έβλεπε σαν θεό· πλέον για εκείνη είναι σαν τον διάβολο, σαν βρικόλακας. Βλέπει εκείνον σαν Άριο, τον εαυτό της σαν Εβραία κρατούμενη σε στρατόπεδο. Η Πλαθ χρησιμοποιεί αυτήν τη μεταφορά για να εκφράσει τη σχέση της μαζί του. Σε αυτόν αποδίδει τα ανεπούλωτα τραύματα που την οδήγησαν στην επίσης τραυματική σχέση της με τον Τεντ Χιουζ, με τον οποίο ήταν παντρεμένη επτά χρόνια.
Αν σκότωσα έναν έχω σκοτώσει δυο-
Ο βρικόλακας που είπα ότι είσαι εσύ
Και έπινε το αίμα μου για ένα χρόνο
Εφτά χρόνια, αν θέλεις να ξέρεις.
Μπαμπά, μπορείς να ξεκουραστείς τώρα
Η μεταφράστρια της Σίλβια Πλαθ, Νανά Ησαΐα, γράφει στην εισαγωγή των μεταφράσεων της Πλαθ (εκδόσεις Μπουκουμάνη, 1974):
«… Μέσα στα ποιήματά της ενυπάρχει η εξήγηση του γιατί ο εφιάλτης δεν μπορεί παρά να υπερισχύσει. Η ποιήτρια μας λέει συνέχεια σε κάθε της στίχο ότι πιστέψαμε σε ό,τι δεν είμαστε και ότι ξέρουμε πάρα πολύ λίγο το τι είμαστε στ’ αλήθεια. Μπροστά σε όλες τις ψεύτικες κατασκευές μας, η Σίλβια Πλαθ μας φωνάζει ότι είναι προτιμότερη η αλήθεια του θανάτου γιατί εκεί, τουλάχιστον, υπάρχει η βεβαιότητα μιας αληθινής εμπειρίας. Μπροστά στον θάνατο δεν υπάρχουν περιθώρια για πολύπλοκες σκέψεις, ξένες προς εμάς, και αστήρικτες φιλοσοφίες. Δεν υπάρχουν πια για τίποτα περιθώρια…»
Η Σύλβια Πλαθ, σε μια συνέντευξή της στο BBC, μιλώντας για το ποίημα, είπε:
«Το ποίημα το απαγγέλλει ένα κορίτσι με το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας. Ο πατέρας πέθανε, ενώ εκείνη πίστευε πως ήταν Θεός. Η περίπτωσή της περιπλέκεται λόγω του ότι ο πατέρας της ήταν ναζί και η μητέρα της πιθανότατα εν μέρει Εβραία. Στην κόρη, οι δύο αυτές καταβολές ενώνονται και εξουδετερώνουν η μία την άλλη – πρέπει να αναπαραστήσει αυτήν τη φριχτή μικρή αλληγορία μία φορά ακόμα προτού απελευθερωθεί από αυτήν».
Πριν από μερικά χρόνια το FBI δημοσίευσε κάποια αρχεία τα οποία λύνουν πολλές παρεξηγήσεις σχετικά με τον Ότο Πλαθ που, εξαιτίας των αμφιλεγόμενων μεταφορών του Ολοκαυτώματος που χρησιμοποιεί η Σίλβια Πλαθ στο «Daddy», πολλοί πιστεύουν ότι είχε σχέσεις με τον ναζισμό. Ο Ότο Πλαθ, που γεννήθηκε το 1885 στην ανατολική Πρωσία, μετανάστευσε στις ΗΠΑ σε ηλικία 15 ετών, το 1900. Στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια όπου εργαζόταν ως καθηγητής είχε πέσει θύμα διακρίσεων – απορρίφθηκε από μια επιστημονική θέση λόγω του τόπου γέννησής του. Δεν υπήρξαν κατηγορίες εναντίον, του αλλά ήταν πάντα ύποπτος για φερόμενες «φιλογερμανικές» συμπάθειες. Είχε πει στους ερευνητές του FBI ότι «κάποια πράγματα είναι σάπια στη Γερμανία, αλλά όχι όλα· ο γερμανικός λαός και ο χαρακτήρας του δεν είναι εντελώς σάπιοι».
Η πρώτη ποιητική συλλογή της Σίλβια Πλαθ, ο «Κολοσσός», εκδόθηκε στην Αγγλία το 1960. Παλεύοντας με την ψυχική ασθένεια, έγραψε τον «Γυάλινο κώδωνα» («The Bell Jar», 1963), το μοναδικό μυθιστόρημά της, το οποίο βασίστηκε στη ζωή της και έχει θέμα την ψυχική κατάρρευση μιας νεαρής γυναίκας. Η Πλαθ δημοσίευσε το μυθιστόρημα με το ψευδώνυμο Βικτόρια Λούκας. Έγραψε, επίσης, τα ποιήματα που απαρτίζουν τη συλλογή «Άριελ» («Ariel», 1965), που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό της.
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Αργυρώ Μποζώνη
Κάμερα – μοντάζ: Γεράσιμος Δομένικος
Ηχοληψία: Αλέξανδρος Αντωνίου
Μίξη ήχου: Φαίδωνας Κτενάς
