Όταν ήμουν παιδί, παρότι κατάφερνα να παίρνω άριστα στη Γεωγραφία, αμέσως μετά το μυαλό μου έκανε delete: ποτάμια, λίμνες, βουνά, νομοί, πρωτεύουσες και όλα τα συναφή εξαφανίζονταν από τον σκληρό μου δίσκο.
Αποτέλεσμα αυτής της επιμελώς κρυμμένης αλήθειας είναι ότι «γηράσκω αεί διδασκόμενη» Γεωγραφία με τον καλύτερο τρόπο: ταξιδεύοντας εντός, εκτός και επί τα αυτά, όπως λέγαμε στα «αγαπημένα» μου Μαθηματικά, τα οποία μάθαινα ακριβώς όπως και τη Γεωγραφία – προσωρινά.
Όσα χρόνια λοιπόν θυμάμαι τον εαυτό μου, το Γύθειο –για αδιευκρίνιστους λόγους– το μπέρδευα με το Γαλαξίδι. Χρειάστηκε να φτάσω στα πενήντα για να μάθω –κατόπιν επίμονης εισήγησης του Άλκη– όχι μόνο πού ακριβώς βρίσκεται η ιστορική κωμόπολη αλλά και πόσα έχανα που δεν την είχα επισκεφθεί νωρίτερα.
Πρώτη ημέρα
Αν πιστέψουμε τον Παυσανία, Γύθειο σημαίνει «Γη των θεών» και είναι η σολομώντεια λύση που επιλέχθηκε, αφού ο Ηρακλής με τον Απόλλωνα, που διεκδικούσαν τη νέα πόλη ως «προστατευόμενή» τους, ήρθαν ισόπαλοι στον μεταξύ τους αγώνα και δεν μπόρεσαν να επιβάλουν το ονοματάκι τους.
Χτισμένο αμφιθεατρικά σε μια από τις παραφυάδες του Ταΰγετου –στο Λαρύσιον Όρος ή αλλιώς στον Ακούμαρο, όπως αποκαλούν τον λόφο οι ντόπιοι–, το Γύθειο κλέβει τις εντυπώσεις από την πρώτη ματιά.
Χτισμένο αμφιθεατρικά σε μια από τις παραφυάδες του Ταΰγετου –στο Λαρύσιον Όρος ή αλλιώς στον Ακούμαρο, όπως αποκαλούν τον λόφο οι ντόπιοι–, το Γύθειο κλέβει τις εντυπώσεις από την πρώτη ματιά, χάρη στα πολύχρωμα νεοκλασικά του, που μαρτυρούν τη ναυτική παράδοση και την εμπορική άνθηση του τόπου κατά το παρελθόν.
Περπατώντας στον παραλιακό δρόμο, που είναι γεμάτος café, ταβερνάκια με χταπόδια που λιάζονται και όλα τα χρειώδη, δεν θα αργήσετε να εντοπίσετε το κομψό δημαρχείο (1891), έργο του Ερνέστου Τσίλλερ, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο, ως ξεχωριστό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Κατά το παρελθόν, στο διώροφο νεοκλασικό με τον τετράγωνο πυργίσκο είχαν βρει στέγη το Πρωτοδικείο, η Μέση Εμπορική Σχολή και το Νυχτερινό Γυμνάσιο, ενώ σήμερα στο αίθριο του δημαρχείου φιλοξενείται η Αρχαιοελληνική και Βυζαντινή Συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου.
Το δημαρχείο δεν είναι το μόνο έργο του Τσίλλερ για το οποίο καμαρώνει η πόλη, καθώς πίσω του δεσπόζει το επίσης διατηρητέο Παλαιό Παρθεναγωγείο (1896), που φιλοξενεί το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Ανατολικής Μάνης και τις ενδιαφέρουσες εκθέσεις του – εδώ θα δείτε να «ζωντανεύει» και μια σχολική αίθουσα του Παρθεναγωγείου.
Η θάλασσα υποθέτω ότι είναι ο επόμενος προορισμός σας και το κοντινό Μαυροβούνι, μια από τις πιο δημοφιλείς παραλίες της ευρύτερης περιοχής, έχει όλα όσα –ενδεχομένως– θα ήθελε κανείς: ζεστά καθαρά νερά, απέραντη αμμουδιά πλήρως οργανωμένη, θαλάσσια σπορ αλλά και χελωνίτσες καρέτα-καρέτα.
Οι φίλοι των αρχαιολογικών χώρων δεν θα μείνουν παραπονεμένοι, καθώς το Γύθειο διαθέτει ένα μικρό αρχαίο θέατρο με πανοραμική θέα, στο σημείο που υπολογίζεται ότι ξεκινά η ακρόπολη, η οποία δεν έχει ανασκαφεί πλήρως – αξίζει εξάλλου να σημειωθεί ότι κατά την αρχαιότητα η πόλη υπήρξε το επίνειο της Σπάρτης.
Όσο για τους λάτρεις της γεύσης και της τοπικής της ιστορίας, υπάρχει κάτι που θα τους γλυκάνει: το χειροποίητο παστέλι της παστελοποιίας «Μανωλάκος», που λειτουργεί από το 1902 πίσω από το Παλαιό Παρθεναγωγείο και θεωρείται μία από τις πρώτες παστελοποιίες στην Ελλάδα.
Γέννημα θρέμμα της Μάνης, ο προπάππους Ηλίας Μανωλάκος ξεκίνησε πουλώντας τα παστέλια του σε έναν υπαίθριο πάγκο, για να ανοίξει στη συνέχεια το καφεζαχαροπλαστείο του που αποτέλεσε πόλο έλξης τόσο για τις μικρές μαθήτριες του Παρθεναγωγείου όσο και για την υπόλοιπη οικογένεια.
Ο μαρμάρινος πάγκος όπου ο ιδρυτής της οικογενειακής επιχείρησης έκοβε τα παστέλια, η μπρούντζινη βρύση απ' την οποία ξεδιψούσαν οι πελάτες αλλά και τα μαρμάρινα τραπεζάκια για τον καφέ βρίσκονται ακόμα εδώ. Μαζί με μια μεγάλη ποικιλία από παστέλια –και όχι μόνο– για να «δοκιμάσετε» μέχρι τελικής πτώσεως.
Δεύτερη ημέρα
Η δεύτερη ημέρα δεν μπορεί παρά να ξεκινήσει από το πευκόφυτο νησάκι Κρανάη, που αντικρίζει το Γύθειο από τη θάλασσα και ήδη από το 1896 συνδέθηκε με τη στεριά με ένα μονοπάτι, που εκτός από ευσύνοπτο είναι πλέον και ασφαλτοστρωμένο.
Η Κρανάη –ή αλλιώς Μαραθονήσι– δεν είναι ένα τυχαίο νησί, είναι ο τόπος όπου, όπως αναφέρει ο Όμηρος, αναζήτησαν καταφύγιο ο Πάρις με την Ελένη, μόλις η θεά Αφροδίτη τήρησε την υπόσχεση που είχε δώσει στον άμυαλο γιο του Πριάμου.
Στο σημείο που, σύμφωνα με τον μύθο, το μοιραίο ζευγάρι πέρασε την πρώτη του ερωτική νύχτα, ορθώνεται ο εμβληματικός διατηρητέος οκτάγωνος φάρος του 1873, που λειτουργεί ακόμα, έχει ύψος 23 μέτρα και είναι φτιαγμένος από μάρμαρο του Ταινάρου.
Η ομορφιά του μικρού νησιού, η μοναδική του θέα στο Γύθειο αλλά και το «ερωτικό» του παρελθόν εξηγούν τους λόγους για τους οποίους το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου είναι εξαιρετικά δημοφιλές για γάμους – και για ψάρεμα, αλλά σε αυτό μάλλον δεν βοήθησε ο τυφλός ποιητής.
Αν σας ενδιαφέρει να παντρευτείτε ή να στήσετε το καλάμι σας, ρίξτε μια ματιά, αλλιώς κατευθυνθείτε σε ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής, στον πέτρινο πύργο του οπλαρχηγού και πολιτικού Τζανετάκη Γρηγοράκη.
Ο εγγονός του τρίτου Μπέη της Μάνης, Τζανέτμπεη, έχτισε το 1829 στο νησάκι –όπου υψώθηκε στις 23 Μαρτίου 1821 η σημαία της Επανάστασης– έναν μανιάτικο πύργο για να προστατεύσει το Γύθειο από τους πειρατές, στηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο και την πολιτική του Καποδίστρια.
Μετά τον θάνατό του το 1868, τα παιδιά του, σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής, κράτησαν ως επώνυμο το όνομά του. Ο απόγονος της οικογένειας και πρώην πρωθυπουργός Τζανής Τζανετάκης δώρισε τον πύργο στον ΕΟΤ και σήμερα στεγάζεται εκεί το Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο Μάνης, παρότι εξαιρετικά πρωτοποριακό θα ήταν και ένα Μουσείο Οικογενειοκρατίας στην Ελληνική Πολιτική – και όχι μόνο.
Στο στιβαρό και καλοδιατηρημένο κτίριο θα δείτε παραδοσιακές μανιάτικες φορεσιές και χάρτες εποχής, θα γνωρίσετε την πλούσια ιστορία του τόπου, από τον 15ο μέχρι τον 19ο αιώνα, όπως την κατέγραψαν διπλωμάτες, στρατιωτικοί και περιηγητές, ενώ υπάρχουν πληροφορίες και για τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.
Ολοκληρώνοντας την περιήγηση στο νησί όπου έσμιξαν «στο κρεβάτι και τον έρωτα» (μτφρ. Καζαντζάκης/Κακριδής) ο Πάρις με την Ελένη, μπορείτε να μείνετε για έναν καφέ, να φάτε ή και να πιείτε αγναντεύοντας το κουκλίστικο Γύθειο.
Αν πάλι ψήνεστε για μια βουτιά, μόλις πέντε χιλιόμετρα μακριά βρίσκεται το Ναυάγιο, όχι της Ζακύνθου αλλά της παραλίας Βαλτάκι. Από τον Δεκέμβριο του 1981 το μήκους 67 μέτρων «Δημήτριος» έχει προσαράξει σε μια «γλώσσα» της αμμουδιάς και σκουριάζει ανενόχλητο, καθώς οι πλοιοκτήτες αδιαφόρησαν για την τύχη του.
Το πλοίο είναι ορατό από τον δρόμο, οπότε αποκλείεται να μην το εντοπίσετε – την πρώτη φορά που το είδαμε κοντέψαμε να στουκάρουμε από την έκπληξη, καθώς αγνοούσαμε την ύπαρξή του. Το ναυάγιο είναι απολύτως προσβάσιμο, επομένως παίξτε με προσοχή τους Μικρούς Εξερευνητές –αναφορά αφιερωμένη στην Gen X–, για να μην τρέχετε για αντιτετανικό καλοκαιριάτικα.
Βγάλτε όσες φωτογραφίες τραβάει η ψυχή σας, φροντίστε να μην πειράξετε τυχόν φωλιές γιατί και οι καρέτα-καρέτα αγαπούν το Βαλτάκι, και να είστε σίγουροι ότι στο Γύθειο θα επανέλθετε, όπως κάναμε κι εμείς. Παρεμπιπτόντως, τώρα δεν το μπερδεύω με το Γαλαξίδι.
