ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ βλέπουν δημοσκοπήσεις και έρευνες που επιχειρούν να σκιαγραφήσουν το προφίλ όσων δεν έχουν εμβολιαστεί. Ηλικιακά, ιδεολογικά και άλλα χαρακτηριστικά μπαίνουν στο μικροσκόπιο, τόσο το επιστημονικό όσο και της ευρύτερης δημόσιας συζήτησης, για να κατανοήσουμε αυτήν τη νέα κοινωνική «οντότητα».
Είναι ίσως η πρώτη φορά στην ιστορία των πανδημιών που το κοινωνικό σώμα δεν διαχωρίζεται μεταξύ υγιών και ασθενών ‒διαχωρισμός που έχει προκαλέσει σφοδρά παραδείγματα στιγματισμού και αποκλεισμού των δεύτερων κυρίως με βάση τις φρικιαστικές συνέπειες των ασθενειών‒ αλλά μεταξύ εμβολιασμένων και μη, δηλαδή δύο πληθυσμιακών ομάδων που δεν έχουν ορατές διαφορές.
Όλο και περισσότερο συνειδητοποιούμε, μετά το τεράστιο επιστημονικό επίτευγμα της γρήγορης ανακάλυψης του εμβολίου και της μαζικής προμήθειάς του τουλάχιστον στις προηγμένες χώρες, ότι η πανδημία του κορωνοϊού γίνεται μια «πανδημία των ανεμβολίαστων». Είναι, όμως, τελικά αυτοί μια διακριτή κοινωνική ομάδα με ομοιόμορφα κοινωνικά χαρακτηριστικά;
Το μεγαλύτερο επικοινωνιακό και πολιτικό σφάλμα που μπορεί να γίνει αυτήν τη στιγμή όσον αφορά την προσπάθεια ακόμα μεγαλύτερης εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού είναι να αποδώσουμε μία και μοναδική ταυτότητα σε αυτούς που αρνούνται τον εμβολιασμό. Να θεωρήσουμε ότι οι λόγοι που το κάνουν είναι απολύτως ίδιοι.
Η ρετσινιά του «ψεκασμένου» που συχνά-πυκνά απευθύνεται στον δημόσιο λόγο δεν αφορά όλους όσοι αποφεύγουν τον εμβολιασμό. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο να ομαδοποιήσουμε και να χαρίσουμε στους φανατικούς αντιεμβολιαστές όλους τους υπόλοιπους που δεν πηγαίνουν στα εμβολιαστικά κέντρα.
Οι «επιφυλακτικοί» και οι «άτρωτοι» είναι οι κοινωνικές ομάδες των ανεμβολίαστων που δεν έχουν κλειστά τα αυτιά τους και πρέπει να βρεθεί τρόπος να απευθυνθεί καλύτερα σε αυτούς τόσο ο πολιτικός όσο και ο επιστημονικός κόσμος, με κίνητρα υλικά και ψυχολογικά.
Τόσο με βάση τις μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις όσο και μέσα από την καθημερινή εμπειρία μας θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ανεμβολίαστοι χωρίζονται σχηματικά σε τρεις υποκατηγορίες (προφανώς δεν συμπεριλαμβάνονται όσοι έχουν νοσήσει ήδη από τον ιό):
Οι αντισυστημικοί. Είναι η πιο συμπαγής και φανερή ομάδα των ανεμβολίαστων (περίπου το 1/3), η οποία ταυτίζει τον εμβολιασμό με το «σύστημα» είτε ως έκφραση του πολιτικού, επιστημονικού, δημοσιογραφικού κατεστημένου που θέλει να παραπλανήσει τον «απλό» κόσμο, είτε εξαιτίας της πραγματικής απόστασης που (νιώθουν ότι) τους χωρίζει από τις κοινωνικές ελίτ.
Ανάμεσά τους σημαντικό ποσοστό είναι αυτοί που αρνούνται την ύπαρξη της πανδημίας συνολικά μέσα στον γενικότερο συνωμοσιολογικό τρόπο που κατανοούν την πραγματικότητα (το ιδεολογικό φάσμα της άκρας δεξιάς και αριστεράς συναντιέται εδώ, αλλά αυτό είναι δευτερεύον). Ένα κοινό χαρακτηριστικό τους επίσης είναι ο ιδιαίτερα επιθετικός, συχνά μισαλλόδοξος λόγος και η επίδειξη της αφοβίας τους λόγω της υποτιθέμενης γνώσης της «αλήθειας» που οι υπόλοιποι, ως θύματα ή εκφραστές του κατεστημένου, αγνοούμε.
Οι επιφυλακτικοί. Είναι όλοι εκείνοι που φοβούνται τις παρενέργειες του εμβολίου, το οποίο θεωρούν όχι καλά δοκιμασμένο. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ανεμβολίαστων σε αυτή την κατηγορία. Εάν σε αυτούς προσθέσουμε όσους δηλώνουν ότι θα κάνουν το εμβόλιο αργότερα, φτάνουμε πάνω από τον μισό πληθυσμό των μη εμβολιασμένων που απλώς περιμένουν να δουν τι θα γίνει, οι περισσότεροι από αυτούς ελπίζοντας ότι δεν θα χρειαστεί να κάνουν το εμβόλιο επειδή το όριο της ανοσίας θα πιαστεί με όλους τους άλλους που τρέχουν να εμβολιαστούν.
Η πονηριά και όχι μόνο η δειλία ή η έλλειψη εμπιστοσύνης στην ιατρική είναι το χαρακτηριστικό αυτής της ομάδας. Συγκροτούν όμως μια μεγάλη κατηγορία που δεν «φωνασκεί» στα social media, μένει σχεδόν κρυφή, επικαλούμενη τα προσωπικά δεδομένα, φέροντας σε ορισμένες περιπτώσεις και ένα αίσθημα ντροπής.
Σε αυτή την κατηγορία, άλλωστε, μπορούμε να συμπεριλάβουμε και όσους επικαλούνται τους προσωπικούς γιατρούς τους και τις συμβουλές τους ως βασική εξήγηση της αναμονής που δείχνουν απέναντι στον εμβολιασμό. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν ο προσωπικός γιατρός δώσει τη συγκατάθεσή του ή άρει τις επιφυλάξεις που συχνά διατυπώνει σιωπηρά, τότε προβαίνουν στον εμβολιασμό, έστω και απρόθυμα.
Οι άτρωτοι. Είναι κυρίως οι νέες ηλικίες αλλά και όσοι αισθάνονται «αιώνιοι έφηβοι» που θεωρούν ότι για διάφορους λόγους η πανδημία δεν πρόκειται να τους πλήξει θανάσιμα. Βέβαια, δεν είναι όλοι οι νέοι αρνητές του εμβολίου.
Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό το στοιχείο ότι ποσοστό άνω του 70% των φοιτητών έχει εμβολιαστεί ήδη, όταν η ηλικιακή τους κατηγορία (18-25) βρίσκεται κάτω του 50%! Η μόρφωση αλλά και η κλίμακα κοινωνικών επαφών/εμπειριών φαίνεται να είναι καθοριστικός παράγοντας στο αίσθημα ασφάλειας που θέλουν να νιώσουν οι νέοι που εμβολιάζονται.
Η πρώτη κοινωνική ομάδα, οι «αντισυστημικοί», δεν πρόκειται να εμβολιαστούν και θα κάνουν κάθε προσπάθεια να υπονομεύσουν το όλο εμβολιαστικό εγχείρημα (με εξαίρεση τον κ. Πολάκη, που άθελά του αναγκάστηκε σε θεαματική δήλωση μετανοίας). Οποιοδήποτε μέτρο υποχρεωτικότητας, η οποιαδήποτε επικοινωνιακή καμπάνια δεν έχει πολύ νόημα να απευθυνθεί σε αυτούς τώρα πια.
Οι «επιφυλακτικοί» και οι «άτρωτοι» είναι οι κοινωνικές ομάδες των ανεμβολίαστων που δεν έχουν κλειστά τα αυτιά τους και πρέπει να βρεθεί τρόπος να απευθυνθεί καλύτερα σε αυτούς τόσο ο πολιτικός όσο και ο επιστημονικός κόσμος, με κίνητρα υλικά και ψυχολογικά.
Ακόμη και τα social media μπορούν να παίξουν εδώ έναν πράγματι εποικοδομητικό ρόλο έμμεσης επιτήρησης. Η πρόσφατη μεταστροφή του Στέφανου Τσιτσιπά, του μεγάλου αθλητή μας στο τένις, που θεωρούσε τον εαυτό του άτρωτο από την πανδημία αλλά και περίκλειστο σε μια ατομιστική σύλληψη της κατάστασης («αφού δεν θα αρρωστήσω εγώ, γιατί να εμβολιαστώ;») είναι ένα πολύ σημαντικό παράδειγμα ότι η κοινωνική πίεση που μπορεί να ασκηθεί από τους εμβολιασμένους στους ανεμβολίαστους που είναι σε θέση να ακούσουν μπορεί να πιάσει τόπο. Χωρίς εχθροπάθεια αλλά και χωρίς να γίνονται όλα αποδεκτά, χωρίς να χρειάζεται να προσχωρήσει κανείς εξ ολοκλήρου στο αντίθετο επιχείρημα (ο Τσιτσιπάς δεν ανασκεύασε όσα είπε), μόνο να εντάξει τον εμβολιασμό στη δική του λογική (την επιστροφή στην κανονικότητα της διασκέδασης προέταξε ως λόγο).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια