Το φάντασμα του λαού

Το φάντασμα του λαού Facebook Twitter
Το μόνο βέβαιο είναι πως η λαϊκότητα δεν ανήκει σε κανέναν και κυρίως δεν είναι ιδιοκτησία εκείνων που την επιδεικνύουν αυτόν τον καιρό ως τρόπαιο και προνόμιο.
0


ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΚΡΑΤΙΔΙΟ
Θουριγγία της Γερμανίας οι κάλπες έφεραν την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία στην πρώτη θέση. Από τον χώρο της αριστεράς, η μοναδική εκδοχή που παρουσιάζει δυναμική είναι το νέο κόμμα της εθνικο-κομμουνίστριας Σάρα Βάγκενεχτ με ένα μείγμα ιδεών που συνδυάζει αυστηρό έλεγχο της μετανάστευσης, απόρριψη της φιλο-ουκρανικής εξωτερικής πολιτικής και αντινεοφιλελεύθερα μέτρα.

Οι «μοντέρνοι» φαίνεται να χάνουν, εκείνοι ιδίως οι πολιτικοί που συνδέονται με τα σχέδια της πράσινης μετάβασης και έχουν περισσότερα ερείσματα στα μορφωμένα μεσοαστικά στρώματα. Ένα μπανάλ σχόλιο ήδη λέει ότι ξεθυμαίνει o woke προοδευτισμός που δεν ελκύει και τρομάζει τα λαϊκά στρώματα. Ο λαός φαίνεται να μοιράζεται ανάμεσα σε συνθήματα μιας πιο σκληροτράχηλης δεξιάς ή σε πρόσωπα μιας αριστεράς που επιστρέφει σε εθνικά συναισθήματα και πιο παραδοσιακές αξίες. Η αποδοκιμασία των φιλομεταναστευτικών και περιβαλλοντικών ευαισθησιών εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους, φανερώνει, ωστόσο, μια ψυχοπολιτική μετατόπιση αισθητή και σε άλλες χώρες. Η μεγάλη πτώση των Πράσινων σε μια χρονική συγκυρία όπου όλοι μιλάμε για την οικο-κλιματική κρίση δείχνει ότι για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού οι προτεραιότητες είναι διαφορετικές: πάνω απ’ όλα η προστασία από πραγματικές ή φαντασιακές πηγές ανασφάλειας και η συσπείρωση στα εδάφη του οικείου ή του παλαιότερου βιώματος. Αρρενωπός εργατισμός, ανησυχίες για τις εθνικές αξίες, αναζήτηση μιας πιο σταθερής ταυτότητας, είναι σημασίες που ανακατεύονται και επιστρέφουν σε απρόβλεπτους συνδυασμούς.

Φυσικά, κανένας δεν πρέπει να γενικεύει τα πολιτικά παραδείγματα γιατί κάθε χώρα και κάθε περίσταση έχει άλλη συμπτωματολογία. Τονίζεται, για παράδειγμα, η «ανατολικογερμανική» ιδιαιτερότητα που έχει περισσότερες ομοιότητες με στάσεις των λαών της ανατολικής Ευρώπης παρά με την κουλτούρα των δυτικογερμανών. Παρ’ όλα αυτά, ένα αίνιγμα λαϊκότητας προβάλλει σε όλες σχεδόν τις φιλελεύθερες δημοκρατίες που βραχυκυκλώνονται ανάμεσα σε εύθραυστες ρουτίνες και επίφοβες αναστατώσεις.  

Είναι άραγε ο πολακισμός ή η βελοπούλεια φαιδρότητα οι μόνες εφικτές εκδοχές για λαϊκή πολιτική έκφραση; Πέρα από τον χώρο της αστικής κεντροδεξιάς και των συμμάχων της, μοναδική δυνατότητα για μια λαϊκή συναισθηματική αφύπνιση είναι εν τέλει ένας τραμπισμός που μπορεί να έχει δεξιόστροφο ή αριστερόστροφο ηχόχρωμα;

Ο τεμπέλικος σχολιασμός επιμένει, πάντως, να περιγράφει τη νέα βασική αντίθεση ως πόλεμο του woke με το αντι-woke πνεύμα σαν να πρόκειται για μονομαχία αρχαϊσμού και εξωτισμού ή, για άλλους, για διαμάχη της «κανονικότητας» και των νέων «εξτρεμισμών». Από τη μία μια μπούμερ ή λούμπεν λαϊκότητα και από την άλλη τα παράξενα άνθη μιας νέας μητροπολιτικής τάξης. Στην πιο απλοϊκή του μορφή, το σχήμα φέρνει κάπως στη μνήμη τη μαρξιστική διάκριση μεταξύ της «βάσης» και του «εποικοδομήματος». Λέγεται πια ότι ο αληθινός «λαός» νοιάζεται για τον μισθό και την ασφάλεια, όχι για δικαιώματα, ανθεκτικότητες οικοσυστημάτων ή για την ευαλωτότητα των τρανς. Συχνά διαβάζει κανείς σκέψεις όπου ένα απατηλά απλό υλικό αισθημάτων κονταροχτυπιέται με διάφορες λοξές επιθυμίες που προέρχονται, τάχα, μόνο από τους «χορτάτους» της ζωής. 

Είναι μονόδρομος αυτή η εξέλιξη με τα παραπροϊόντα της; Δεν υπάρχει, πια, άλλη λαϊκότητα από αυτήν μιας σοβινιστικής/ρατσιστικής δεξιάς ή, έστω, μιας «μάτσο», αντι-οικολογικής και ψευδο-προλεταριακής αριστεράς; Δεν έχουμε περιθώρια για μια πιο γενναιόδωρη συναισθηματική και ορθολογική συμπόρευση χωρίς εγωισμούς, αποκλειστικότητες και χειρονομίες αμοιβαίας περιφρόνησης; Υπάρχουν κάποια παραδείγματα που στηρίζουν ελπίδες (και στη δική μας χώρα), αλλά, κατά κανόνα, αδύναμα και δίχως διάρκεια.

Για να το φέρουμε στα δικά μας: είναι άραγε ο πολακισμός ή η βελοπούλεια φαιδρότητα οι μόνες εφικτές εκδοχές για λαϊκή πολιτική έκφραση; Πέρα από τον χώρο της αστικής κεντροδεξιάς και των συμμάχων της, μοναδική δυνατότητα για μια λαϊκή συναισθηματική αφύπνιση είναι εν τέλει ένας τραμπισμός που μπορεί να έχει δεξιόστροφο ή αριστερόστροφο ηχόχρωμα;

Εδώ αντιμετωπίζουμε ένα μεγάλο πνευματικό και πολιτικό στοίχημα· να διαψεύσουμε αυτήν τη χαιρέκακη βεβαιότητα που βλέπει ως λαϊκότητα την ωμότητα, την περιφρόνηση για την απόχρωση και την αλήτικη ξιπασιά. Ποιο είναι ακριβώς το στοίχημα; Να μην παραχωρήσουμε τη λαϊκότητα στην κραυγαλέα ευκολία και στα καφενειακά αυτονόητα που κατασκευάζουν πάντα μια σκηνή υπηκόων και ακολούθων, μια «πλατεία» μνησίκακων θεατών της ίδιας τους της κατάντιας.

Ενδεχομένως, το μέσο για να φτάσουμε σε μια πιο χειραφετημένη λαϊκότητα είναι η τρυφερότητα και η πειθώ. Για να γίνει επιτέλους ορατό στους πολλούς το πόσο ορισμένα «εξωτικά» για μας δικαιώματα είναι απαραίτητα για όλους (και γι’ αυτούς που δεν τους αφορούν στενά και προσωπικά). Το πόσο, επίσης, ένα ρημαγμένο οικοσύστημα φέρνει μια συνολική απώλεια ζωής και νοητού μέλλοντος. Και το γιατί επίσης είναι αδύνατη απ’ όλες τις απόψεις μια Ευρώπη δίχως μετανάστες και μια εθνική ταυτότητα δίχως αναθεωρήσεις και γόνιμες ρήξεις.

Όμως, όλα αυτά είναι, όπως είπαμε, δίπτυχα στοιχήματα, πολιτικά και πνευματικά. Σε μια γλώσσα που έχει πια μισοξεχαστεί μιλάμε στην ουσία για μεταρρύθμιση του κοινού νου και αλλαγή των όρων της δημόσιας συζήτησης.

Το μόνο βέβαιο είναι πως η λαϊκότητα δεν ανήκει σε κανέναν και κυρίως δεν είναι ιδιοκτησία εκείνων που την επιδεικνύουν αυτόν τον καιρό ως τρόπαιο και προνόμιο.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Καμένα τζαμιά, καμένες βιβλιοθήκες: Οι ταραχές στην Αγγλία

Οπτική Γωνία / Καμένα τζαμιά, καμένες βιβλιοθήκες: Οι ταραχές στην Αγγλία

Απ’ όλες τις εξελίξεις του φετινού Αυγούστου, αυτή που συζητήθηκε λιγότερο στα εγχώρια ΜΜΕ και που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι οι αντιμεταναστευτικές ταραχές στην Αγγλία.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

σιούτη

Οπτική Γωνία / ΟΠΕΚΕΠΕ, μεταναστευτικό και Τέμπη ζορίζουν ξανά την κυβέρνηση

Το σκάνδαλο των αγροτικών επιδοτήσεων και η πιθανή επιστροφή προσφύγων από τη Γερμανία στην Ελλάδα έρχονται να προστεθούν στα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Σήμερα, όταν δεν είσαι σίγουρος τι ακριβώς επαγγέλλεσαι, πιθανότατα λες πως είσαι creative director

Κοκέτα / Σήμερα, όταν δεν είσαι σίγουρος τι ακριβώς επαγγέλλεσαι, πιθανότατα λες πως είσαι creative director

Ένας σιωπηλός ιός, μια πανδημία για την οποία δεν μιλά κανείς: μανάδες, κρύψτε τα παιδιά σας από τη μάχη του creative direction. Η Δανάη Ιωάννου σε μια επιτόπια έρευνα για το επάγγελμα που σαρώνει γύρω μας τους ανθρώπους σαν κρυφή πανδημία.
ΔΑΝΑΗ ΙΩΑΝΝΟΥ
Μεταναστευτικό: Η ισπανική απάντηση

Οπτική Γωνία / Μεταναστευτικό: Η ισπανική απάντηση

Χώρες που υποδέχτηκαν σχετικά φιλικά μετανάστες είχαν οφέλη σε οικονομικό επίπεδο. Μια από αυτές είναι η Ισπανία, που τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει σε θετικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν τους τρόπους ένταξής τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ