Δυο-τρία πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη

Δυο-τρία πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη Facebook Twitter
Ήταν ένας από τους ελάχιστους που διέθεταν τον λαό τους.
0


ΕΤΥΧΕ ΝΑ ΓΡΑΨΩ ΕΝΑ ΠΟΣΤ
στο Facebook για τον Καζαντζίδη και την πρόσληψή του στην εποχή της επίδρασής του. Aφορμή δεν ήταν μια ταινία που δεν έτυχε ακόμα να δω, όσο κάποια γενικότερα σχόλια και κρίσεις για την περίπτωση του Καζαντζίδη. Ζώντας παιδικά και νεανικά χρόνια σε μια νησιώτικη κωμόπολη, με παρέες, γείτονες και περιβάλλον από αυτές που λέμε λαϊκές τάξεις, μου ήταν εξαρχής σαφής η αίσθηση της διαφοράς του Καζαντζίδη από άλλες μορφές του λαϊκού τραγουδιού. Ακουγόταν πολύ τότε και ο Βαγγέλης Περπινιάδης, ο Γαβαλάς και η Ρία Κούρτη, ο Ζαγοραίος, ο Ρεπάνης και φυσικά ο Διονυσίου και πολλοί άλλοι. Ο Καζαντζίδης όμως δεν ακουγόταν απλώς: ήταν βασική μονάδα συγκίνησης κάποιων ανθρώπων. Και όχι «από όλα τα στρώματα». Ο Καζαντζίδης διαπερνούσε καταλυτικά τον χώρο των μαστόρων, των τεχνιτών, της παλιάς κοπής εργατικής τάξης. Μαθητευόμενων και πιο μεγάλων. Υπήρχε φυσικά και η άλλη πλευρά, η συναφής με τους μετανάστες στη Γερμανία, στην Αμερική και στην Αυστραλία. Κάποιοι από αυτούς είχαν πλουτίσει και ανήκαν πλέον σε μια «μεσαία τάξη» φτασμένων, αλλά συνέχισαν να αγαπούν τα τραγούδια του Καζαντζίδη σαν περιγραφές της αρχικής τους κατάστασης, των φτωχών και δύσκολων απαρχών της περιπέτειάς τους. 

Θέλω όμως να επιμείνω πως ο Καζαντζίδης είναι αδιαχώριστος από έναν κόσμο μουτζούρας και φόρμας. Έπαιζε σε σκοτεινά μηχανουργεία και στη μάντρα με τα υλικά των οικοδομών. Και οι άλλοι φυσικά ηχούσαν εκεί. Μόνο εκείνος όμως έχω την εντύπωση πως καθοδηγούσε συναισθηματικά και ενέπνεε ως ένα είδος αισθηματικού και κοινωνικού αφηγητή. Ήταν βάρδος-προέκταση, όχι απλώς ο λαϊκός καλλιτέχνης που γεννούσε επιτυχίες.

Από ένα σημείο και έπειτα, πράγματι ο Καζαντζίδης, ως τόπος βιώματος και αισθητική, μου ήταν αφόρητος. Ιδίως το μείγμα γοερής, υπερ-αρσενικής προσκόλλησης στη Μάνα ως τοτέμ αυθεντικότητας και προστασίας από έναν «προδότη» έξω κόσμο και τους πειρασμούς του.

Τον Καζαντζίδη τον «κατασκεύασε» ο λαός του. Ήταν ένας από τους ελάχιστους που διέθεταν τον λαό τους. Και δεν ήταν όλο το έθνος αυτός ο λαός. Συνδεόταν με προνομιακό τρόπο με νέους και μεγαλύτερους άνδρες των εργαζόμενων τάξεων. Και προφανώς αυτή η λαϊκότητα περιείχε ένα μείγμα αξιών και συναισθημάτων που αναφέρονταν στην περιφρόνηση για τον πλούτο και τους πλούσιους όσο και σε μια ορισμένη αντίληψη για τη γυναίκα, τον έρωτα, την ανθρώπινη σχέση. Μείγμα ιδεών και συναισθημάτων μιας εργατικής και λαϊκής υποκειμενικότητας που μπορούσε πολιτικά να συνδεθεί με μια λαϊκή/λαϊκιστική ηθική, όπως και με την «τοξική πατριαρχία». Άλλωστε, για πολλές δεκαετίες (για να μην πω αιώνες), η λαϊκή κουλτούρα είχε έντονες πατριαρχικές εξαρτήσεις και αντίστοιχα βλέμματα.

Και οι άλλοι λαϊκοί τραγουδιστές –και φυσικά οι ροκάδες που ακούγαμε κάποιοι άλλοι τότε– ήταν γεμάτοι στερεότυπα, χοντράδες, δαιμονοποιήσεις και ιεροποιήσεις του «θηλυκού». Δεν είναι, πιστεύω, αυτό το στοιχείο που συνιστά την ιδιαιτερότητα του Καζαντζίδη. Ούτε καν η λατρεία για τη Μάνα ως άλλη όψη της φοβίας για τις άλλες γυναίκες – το γνωστό γελοίο σχήμα «πλην της μάνας (μου) όλες οι γυναίκες είναι πουτάνες» ήταν εξαιρετικά διαδεδομένο και μέσα στα εφηβικά μας αστειάκια, τίποτα το ξεχωριστό δεν είχε όλο αυτό το σύμπτωμα συναισθηματικής ανωριμότητας και σεξουαλικής μιζέριας για τις γενιές των μεταπολεμικών δεκαετιών.

Δεν έχει, επομένως, σημασία αν μας άρεσε, αν τον αντέχαμε ή αν μας συγκινούσε ο Καζαντζίδης. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχαστεί είναι ότι αποτέλεσε ισχυρή πολιτισμική και συναισθηματική αναφορά στην ανδρική εργατική τάξη του ’50 και του ’60 και συνέχισε να έχει επίδραση και στη δεκαετία του ’70, αν και άρχισε η αποκαθήλωσή του από ένα πιο ελαφρολαϊκό ιδίωμα και τις ποπ επιθυμίες (που κατά βάση ήταν φαντασιώσεις για άνοδο στη μεσαία τάξη).

Δυο τρια πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη Facebook Twitter
Ο Στέλιος Καζαντζίδης με τους Γιώργο Νταλάρα, Άκη Πάνου, Θωμά Μιχαηλίδη και Γιώργο Λιάνη στα Δειλινά, 1973.

Τι δεν ήταν ο Καζαντζίδης; Δεν υπήρξε ποτέ αγαπημένο άκουσμα φοιτητικών ακροατηρίων, ούτε των ανθρώπων μιας πιο πολιτικής, ακτιβιστικής αριστεράς. Ο κόσμος των πτυχιούχων και των ακτιβιστών (που δεν λέγονταν έτσι) προτιμούσε το ρεμπέτικο, τον Τσιτσάνη και φυσικά το πολιτικό τραγούδι. Ήταν περισσότερο με τη λαϊκότητα του Μπιθικώτση, όχι με τη θρηνητική και κάπως μοιρολατρική λαϊκότητα του Καζαντζίδη. Αυτό που θα γινόταν το έντεχνο λαϊκό αποτέλεσε στην ουσία άρνηση του καζαντζιδισμού. Ο λυγμός και ο «καημός» διατηρούνται ως σταθερές και χορδίσματα ως το νεο-έντεχνο, αλλά δεν ακουμπούν στις ίδιες υλικές πραγματικότητες στις οποίες καλλιεργήθηκε η λατρευτική ταύτιση με τον «Στελάρα».

Δεν ξέρω τι είδους επανοικειοποίηση και αναβιωτική συνθήκη μπορούμε να έχουμε σε σχέση με τον Καζαντζίδη. Με άλλες περιοχές του λαϊκού και ονόματα, μπορώ να φανταστώ. Τον Καζαντζίδη, που υπήρξε σπάραγμα από τον βίο νέων και ενηλίκων μιας χαμένης ταυτότητας, μιας διάσπαρτης «προλεταριακής» κοινότητας, είναι δύσκολο να τον φανταστώ σε διαδικασία εξευγενισμού. Φυσικά τα πάντα μπορούν να γίνουν βίωμα πλέον. Και το μπακάλικο με τη ρέγγα μπορεί να συγκατοικεί με σαλάτες κινόα, όπως ένα βιβλίο αποκατάστασης του Στάλιν ή του Ζαχαριάδη να συγκατοικεί ειρηνικά στο ράφι με μια έκδοση για τον ΛΟΑΤΚΙ+ φεμινισμό και την ηθική της φιλοζωίας.

Από ένα σημείο και έπειτα, πράγματι ο Καζαντζίδης, ως τόπος βιώματος και αισθητική, μου ήταν αφόρητος. Ιδίως το μείγμα γοερής, υπερ-αρσενικής προσκόλλησης στη Μάνα ως τοτέμ αυθεντικότητας και προστασίας από έναν «προδότη» έξω κόσμο και τους πειρασμούς του.

Δυο τρια πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη Facebook Twitter
Ο Στέλιος Καζαντζίδης με τον Χρήστο Νικολόπουλο.

Θέλω όμως να σκέφτομαι μαζί με τους άλλους, μαζί με τους φίλους της νεότητας και τα πρόσωπα που είχαν αγαπήσει βαθιά τον Καζαντζίδη ως ολικό ερμηνευτή. Εγώ έτυχε να ανατριχιάσω με τη φωνή του, αυτοί ριγούσαν με κάτι άλλο, κάτι που ο μικροαστός διανοούμενος δεν μπορούσε να καταλάβει. Μπορώ τώρα να ανασύρω ένα σύνολο αισθήσεων και χειρονομιών. Τώρα που ακούω διαφόρους να θέλουν να μετατρέψουν και τον Καζαντζίδη σε ντεκόρ μιας μεσοαστικής ευημερίας και μιας κοινωνικής ευρυχωρίας, ενώ ανέδιδε το βαθύ στενάχωρο με την πικρία της ματαίωσης. Όλα σαν να θέλουν να ενταχτούν σε μια ιστορία της επιτυχίας και ένα εθνικό στόρι ανόδου (το είδαμε και στη διαχείριση της μεταπολιτευτικής κληρονομιάς). Ο κόσμος όμως που ανέβασε τον Καζαντζίδη ψηλά θήτευε στη χώρα της δυσκολίας και είχε ακόμα πολλούς λογαριασμούς να εξοφλήσει.

Ίσως οι νεότεροι να ανακαλύψουν κοιτάσματα που οι εντυπώσεις και οι προκαταλήψεις οι δικές μας δεν μπορούν να τα φανταστούν. Θα σπεύσω λοιπόν να δω την ταινία του Τσεμπερόπουλου, έχοντας την ελπίδα πως μπορεί να επαναξιολογεί με τον τρόπο της το είδωλο, πέρα από την αποθέωση ή την αποκαθήλωση, πέρα από τη σνομπ απόρριψη ή την εξιδανίκευση εποχής.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το θέμα με τον Καζαντζίδη

Daily / Το θέμα με τον Καζαντζίδη

Έχει προ πολλού περάσει στην περιοχή των συμβόλων, πάνω στα οποία προβάλλονται αμφίσημα και αντιφατικά πράγματα, σαν αυτά που εξέφραζε κατά καιρούς και ο ίδιος. Μουσικά όμως, είναι αδύνατον να τον αρνηθείς, όσο κι αν θα το ήθελες ίσως.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Τα κατάφερε ο Χρήστος Μάστορας ως Στέλιος Καζαντζίδης;

The Review / Τα κατάφερε ο Χρήστος Μάστορας ως Στέλιος Καζαντζίδης;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και η Μίνα Μπιράκου είδαν το «Υπάρχω», το πολυαναμενόμενο biopic του Γιώργου Τσεμπερόπουλου για τον Στέλιο Καζαντζίδη, και εντυπωσιάστηκαν με την ερμηνεία του Χρήστου Μάστορα. Ποιο κομμάτι της ταινίας δεν τους άρεσε;
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Κι ύστερα γίναμε ωραία φωτογραφία…» που τη ζωντάνεψε το AI / Ποιος θα ήθελε να δει τους νεκρούς του να «ζωντανεύουν»; / AI, η αθανασία σού πάει πολύ / Ο θάνατος στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης 

Οπτική Γωνία / Ποιος θα ήθελε να δει τους νεκρούς του να «ζωντανεύουν»;

Οι φωτογραφίες νεκρών αγαπημένων μας αποκτούν «ζωή» μέσω εφαρμογών AI. Πώς αλλάζει η Τεχνητή Νοημοσύνη τον τρόπο που βλέπουμε τον θάνατο σήμερα και ποια διλήμματα και φιλοσοφικά ερωτήματα θέτει;
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Οι διακοπές που δεν κάναμε φέτος

Ρεπορτάζ / Οι διακοπές που δεν κάναμε φέτος

Με τους μισθούς καθηλωμένους και τα κόστη των διακοπών να έχουν ξεφύγει, οι μεγάλες καλοκαιρινές εξορμήσεις που συνηθίζαμε μέχρι πρόσφατα, κατέληξαν σε «long weekends» για πολλούς, ενώ για άλλους ούτε καν αυτό δεν είναι πια επιλογή.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βέτο τριών υπουργείων για τη Βασιλίσσης Όλγας – Αμετακίνητος ο Χάρης Δούκας

Αθήνα / Βέτο τριών υπουργείων για τη Βασιλίσσης Όλγας – Αμετακίνητος ο Χάρης Δούκας

Σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης μεταξύ κεντρικής διοίκησης και Δήμου Αθηναίων βρίσκεται πλέον το θέμα της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας, μετά την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου να προχωρήσει, κατά πλειοψηφία, στην επαναφορά της κυκλοφορίας οχημάτων και στη μετατροπή της σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η Νέα Δημοκρατία και οι δύο επιστροφές που θέλει

Ρεπορτάζ / Η Νέα Δημοκρατία και οι δύο επιστροφές που θέλει

Κάποιοι ελπίζουν στην επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και άλλοι ζητάνε την επιστροφή του Γρηγόρη Δημητριάδη. Οι πληροφορίες της LiFO επιβεβαιώνουν τις συζητήσεις για την επιστροφή του Δημητριάδη, αλλά στο κόμμα και όχι στο Μαξίμου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μετανάστες, ΜΚΟ και δικαιώματα στο στόχαστρο – η κυβέρνηση νομοθετεί τον αποκλεισμό

Οπτική Γωνία / Μετανάστες, ΜΚΟ και δικαιώματα στο στόχαστρο – η κυβέρνηση νομοθετεί τον αποκλεισμό

Η κυβέρνηση σκληραίνει ακόμα περισσότερο την αντιμεταναστευτική της πολιτική, στοχοποιώντας επιπλέον ξανά τις ΜΚΟ, ευτυχώς όμως όχι χωρίς «αντίλογο», παρά την απουσία ικανής αντιπολίτευσης και σε αυτό το πεδίο. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Με απειλούν από τις ΗΠΑ επειδή λέω “Free Palestine”»

Οπτική Γωνία / «Δέχομαι απειλές από τις ΗΠΑ επειδή λέω “Free Palestine”»

Η Ιωάννα Αλυγιζάκη μιλά για το γράμμα που έλαβε στο μαγαζί της στα Χανιά ενώ ο πρώην πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών Μίνος Μωυσής σχολιάζει τις συνέπειες του περιστατικού και περιγράφει την ανησυχία του για τη μισαλλοδοξία στην Ελλάδα. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο καράβια των παιδικών χρόνων

Οπτική Γωνία / Η αριστοκρατική Μαριλένα και η τραχιά Μυρτιδιώτισσα όργωσαν τις ελληνικές θάλασσες, αφήνοντας το στίγμα τους

Βίος και πολιτεία δυο καραβιών που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στα όχι άγνωστα αλλά και όχι πάντοτε ήρεμα νερά της Ελλάδας.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
«Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ρεπορτάζ / «Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, που ζει στη Χίο και καλλιεργεί εκεί ο ίδιος τη δική του γη, περιγράφει στη LiFo την καθημερινότητα, που έχει αλλάξει ριζικά μετά τις φωτιές, και την προσπάθεια των κατοίκων να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Βασιλική Σιούτη / Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτό το τέλος; Τραμπ και Πούτιν μοιάζουν αποφασισμένοι, αλλά ο Ζελένσκι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν βιάζονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Οπτική Γωνία / Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Αν έβγαζε κάποιος ένα συμπέρασμα από τον χειρισμό της υπόθεσης αυτής, θα έλεγε πως «όλα ήταν ένα λάθος». Ένα λάθος το οποίο πολλοί δεν το βλέπουν ως τέτοιο, καθώς θεωρούν αυτονόητο να μαθαίνουν πληροφορίες για τις ζωές των άλλων, ακόμα και αν αυτές έχουν δυσκολίες και απαιτούν σεβασμό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Οπτική Γωνία / Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Από που προκύπτει το αναρχικό, πόσο μάλλον κάποιο «κομμουνιστικό» προφίλ των «εμπρηστών»; Από ένα σκουλαρίκι, την είδηση για το χασίς και τα τσίπουρα, τα ρούχα που είναι αυτά που συναντάς σε πλήθος εικοσάρηδων σε πλατείες και δρόμους της χώρας;
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ