Ο οδηγός της αμαξοστοιχίας που εκτροχιάστηκε, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 79 άτομα την 24η Ιουλίου, φρέναρε την ώρα του εκτροχιασμού μειώνοντας ταχύτητα από τα 179 χιλιόμετρα ανά ώρα στα 153.
Η μείωση της ταχύτητας έγινε 4 δευτερόλεπτα αργότερα και αφού η ταχεία είχε ήδη βγει από τις ράγες, όπως αποκαλύφθηκε από τα στοιχεία που κατέγραψαν τα «μαύρα κουτιά» του συρμού.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, η αμαξοστοιχία είχε αναπτύξει ταχύτητα 199 χλμ/ω σε τμήμα της γραμμής όπου το όριο ήταν τα 200 χλμ/ω λίγο πριν το σημείο που ξεκινούσε η στροφή στην οποία εκτροχιάστηκε.
Τότε, ο μηχανοδηγός Φρανθίσκο Χοσέ Γκαρθόν Άμο, δέχθηκε μία κλήση από έναν από τους ελεγκτές εισιτηρίων που επέβαιναν στον ίδιο συρμό, ο οποίος ήθελε να ενημερωθεί σε ποια αποβάθρα θα προσέγγιζε το τραίνο στον σταθμό, για να διευκολύνει μία οικογένεια με μικρά παιδιά στην αποβίβασή της.
Ο Γκαρθόν μιλούσε στο εσωτερικό τηλέφωνο με τον ελεγκτή έως και 11 δευτερόλεπτα πριν το δυστύχημα (που συνέβη στις 20:41:06) κι ενδιάμεσα ειδοποιήθηκε με ηχητικό σήμα από το σύστημα του συρμού ότι πλησίαζε σε κόμβο με μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα τα 80 χλμ/ώ.
Τα μαύρα κουτιά κατέγραψαν πως ο συρμός μπήκε στην στροφή με ταχύτητα 195 χλμ/ώ και τότε ο Γκαρθόν ενεργοποίησε τα φρένα –ακούγεται και η αγωνιώδης κραυγή του κατά την προσπάθεια– με αποτέλεσμα ο συρμός να εκτροχιασθεί τρέχοντας με ταχύτητα 179 χλμ/ώ, η οποία μειώθηκε στα 153 χλμ/ώ, ωστόσο όμως ήδη τα δεκατρία βαγόνια είχαν αρχίσει να φεύγουν από τις σιδηροτροχιές.
Ο ελεγκτής Αντόνιο Μαρτίν Μαρουγάν παραδέχθηκε σήμερα ενώπιον του ανακριτή Λουίς Αλάεθ πως συνομιλούσε στο εταιρικό τηλέφωνο με τον Γκαρθόν λίγο πριν το δυστύχημα –μία λεπτομέρεια που δεν είχε αναφέρει στην πρώτη του κατάθεση στην αστυνομία– αλλά τόνισε πως «σε καμία περίπτωση δεν αισθάνεται ένοχος για ο,τιδήποτε».
Ο ίδιος, σύμφωνα με πηγή που ενημέρωσε σχετικά με το περιεχόμενο της κατάθεσής του το ισπανικό πρακτορείο ειδήσεων EFE, δεν είχε αναφερθεί στη συνομιλία του με τον Γκαρθόν γιατί εκείνη την στιγμή δεν το θυμήθηκε, δεν του φάνηκε σημαντικό, διότι ακόμη το «μυαλό του ήταν πλημμυρισμένο από τις τρομακτικές εικόνες».
