Έχουν σημασία τα λεφτά; Μας κάνει πραγματικά πλούσιους ο πλούτος; Αυτά τα ερωτήματα ίσως να φαίνονται κάπως παράξενα από έναν θεωρητικό της φυσικής, όμως, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Βρετανίας ήταν απλώς μια υπενθύμιση ότι όλα συνδέονται και ότι, αν όντως επιθυμούμε να καταλάβουμε την θεμελιώδη φύση του σύμπαντος, θα ήμασταν ηλίθιοι να αγνοήσουμε τον ρόλο που παίζει ή δεν παίζει η ευμάρεια στην κοινωνία μας.
Εξέφρασα τη διαφωνία μου κατά τη διάρκεια της εκστρατείας υπέρ του Brexit γιατί πίστευα πως θα ήταν λάθος για τη Βρετανία να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με θλίβει το αποτέλεσμα, όμως, στη ζωή μου έχω μάθει καλά ότι πρέπει να κάνεις το καλύτερο σου με όσα μέσα διαθέτεις. Τώρα πρέπει να μάθουμε να ζούμε έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά πάντα προς την κατεύθυνση που ορίζει ότι πρέπει να καταλάβουμε γιατί οι Βρετανοί έκαναν αυτήν την επιλογή που τελικώς έκαναν.
Θεωρώ ότι ο πλούτος, με τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε και τον μοιραζόμαστε, έπαιξε καθοριστικό ρόλο σ’ αυτήν την απόφαση. Όπως, άλλωστε, είπε και η πρωθυπουργός, Τερέσα Μέι, από την πρώτη κιόλας εβδομάδα που ανέλαβε καθήκοντα: «πρέπει να προχωρήσουμε σε μεταρρύθμιση της οικονομίας μας, ώστε να επιτρέψουμε σε περισσότερους πολίτες να συμμετέχουν στην ευμάρεια της χώρας μας».
Συνηθίζω να βλέπω τα χρήματα ως καταλύτη, σαν ένα μέσο που εξυπηρετεί έναν σκοπό, είτε πρόκειται για μια σπουδαία ιδέα, είτε για ένα ζήτημα υγείας, είτε για ένα ζήτημα ασφάλειας. Ποτέ, όμως, ως αυτοσκοπό.
Όλοι γνωρίζουμε τον σημαντικό ρόλο του χρήματος στη ζωή μας. Ένας από τους λόγους, για τους οποίους πίστευα ότι θα ήταν λάθος να φύγουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν οι επιχορηγήσεις και οι δωρεές. Η βρετανική επιστήμη χρειάζεται αυτά τα χρήματα και μία τέτοια σημαντική πηγή εσόδων υπήρξε για πολλά πολλά χρόνια η ευρωπαϊκή επιτροπή.
Χωρίς αυτά τα χρήματα, δεν θα μπορούσε να γίνει και δεν θα γινόταν εξαιρετικά σημαντική δουλειά στα επιστημονικά εργαστήρια. Ας αναφέρω απλώς, ότι ήδη υπάρχουν ενδείξεις πως Βρετανοί επιστήμονες έχουν μείνει «εκτός» μεγάλων ευρωπαϊκών επιστημονικών project και είναι ανάγκη τώρα περισσότερο από ποτέ η κυβέρνηση να ρυθμίσει άμεσα αυτό το ζήτημα.
Επίσης, το χρήμα είναι σημαντικό γιατί ανακουφίζει τους ανθρώπους. Και στο παρελθόν είχα εκφράσει τις ανησυχίες μου για την περιστολή δαπανών από την πλευρά της βρετανικής κυβέρνησης, περιστολή που ελάττωνε τις παροχές προς φοιτητές με οικονομικά προβλήματα, παροχές που βοήθησαν κι εμένα κατά τη διάρκεια της πορείας μου. Ειδικά σε ό,τι αφορά την περίπτωση μου, τα χρήματα δεν έκαναν απλώς εφικτή την καριέρα μου, αλλά κυριολεκτικά με κράτησαν στη ζωή.
Θυμάμαι ένα περιστατικό από τα χρόνια μου στην Ελβετία και στα πρώτα βήματα της καριέρας μου, όταν αρρώστησα με πνευμονία και το ίδιο μου το κολέγιο στο Κέιμπριτζ, οργάνωσε την επιστροφή μου στο Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να νοσηλευθώ. Χωρίς αυτά τα χρήματα, πιθανόν δεν θα είχα επιβιώσει για να κάνω όσα έκανα μετά. Με λίγα λόγια το χρήμα απελευθερώνει τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο που η φτώχεια τους παγιδεύει και περιορίζει τις δυνατότητες τους.
Γι’ αυτό και εγώ προσωπικά θα ήμουν ο τελευταίος που θα επέκρινε τη σημασία του χρήματος. Ακόμη και έτσι, όμως, και παρά το γεγονός ότι ο πλούτος έχει παίξει σημαντικό και πρακτικό ρόλο στη δική μου ζωή, εννοείται πως έχω διαφορετική σχέση μαζί του, απ’ ό,τι οι περισσότεροι άνθρωποι. Το να πληρώνει κάποιος την περίθαλψη ενός ανθρώπου με συντριπτική αναπηρία και ταυτόχρονα το ερευνητικό του έργο είναι θεμελιώδες. Η κατοχή της περιουσίας από μόνη της, όχι δεν είναι. Δεν έχω ιδέα τι θα έκανα αν μου ανήκε ένα άλογο κούρσας ή μία Φεράρι. Τι θα έκανα, αν είχα τη δυνατότητα να τα αποκτήσω και να τα συντηρήσω. Γι’ αυτό, λοιπόν, συνηθίζω να βλέπω τα χρήματα ως καταλύτη, σαν ένα μέσο που εξυπηρετεί έναν σκοπό, είτε πρόκειται για μια σπουδαία ιδέα, είτε για ένα ζήτημα υγείας, είτε για ένα ζήτημα ασφάλειας. Ποτέ, όμως, ως αυτοσκοπό.
Για να επιβιώσει η ανθρωπότητα θα χρειαστεί να υιοθετήσουμε νέο μοντέλο σκέψης, να αλλάξουμε κάποιες από τις δομικές θεωρίες μας για το τι σημαίνει πλούτος, κατοχή, δικό μου και δικό σου. Ακριβώς όπως τα παιδιά, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε.
Για καιρό αυτή η οπτική μπορεί να φάνταζε ως η προβλέψιμη εκκεντρικότητα ενός ακαδημαϊκού, όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, αυτή ακριβώς η οπτική για το χρήμα γίνεται όλο και πιο ευρεία. Ο κόσμος αναρωτιέται ανοιχτά πλέον για την χρηστική αξία του πλούτου. Είναι η γνώση ή η εμπειρία πιο σπουδαίες από τα χρήματα; Μπορεί η περιουσία να σημαίνει και πληρότητα; Μας ανήκει τίποτα, πραγματικά σ’ αυτή τη ζωή ή μήπως είμαστε απλώς παροδικοί φρουροί του χρήματος που συγκεντρώνουμε;
Οι ερωτήσεις αυτές οδηγούν σε μία αλλαγή συμπεριφοράς που μπορεί να εμπνεύσει νέες καινοτόμες ιδέες και να δώσει ώθηση στη νέα επιχειρηματικότητα, για να στηρίξει αυτό που λέμε καθολικές πράξεις, μεγαλόπνοα σχέδια, το σύγχρονο ισοδύναμο των καθεδρικών ναών που χτίζονταν παλιά και θεωρούνται κομμάτι της προσπάθειας των ανθρώπων να γεφυρώσουν τον ουρανό με τη γη, να αγγίξουν τον παράδεισο. Αυτές οι ιδέες ξεκίνησαν από μία γενιά με την ελπίδα ότι η ακριβώς επόμενη θα αναλάβει αυτές και ίσως μεγαλύτερες προκλήσεις.
Θέλω να πιστεύω και να ελπίζω ότι οι άνθρωποι θα αγκαλιάσουν περισσότερο αυτή τη μεγαλόπνοη σκέψη,ακριβώς όπως έκαναν κατά το παρελθόν, γιατί ζούμε σε επικίνδυνες εποχές. Ο πλανήτης μας, αλλά και εμείς ως είδος αντιμετωπίζουμε πολλές, πολυεπίπεδες προκλήσεις. Προκλήσεις παγκόσμιες και σοβαρές – η κλιματική αλλαγή, η επάρκεια τροφής, ο υπερπληθυσμός, η εξαφάνιση άλλων ειδών, οι επιδημικές ασθένειες, η μόλυνση των ωκεανών: τόσα σοβαρά προβλήματα που απαιτούν από εμάς, όλους εμάς να συνεργαστούμε, να μοιραστούμε ένα όραμα και μία βάση συνεργασίας για να διασφαλίσουμε ότι η ανθρωπότητα μπορεί να επιβιώσει.
Για να συμβεί αυτό θα χρειαστεί να υιοθετήσουμε νέο μοντέλο σκέψης, να αλλάξουμε κάποιες από τις δομικές θεωρίες μας για το τι σημαίνει πλούτος, κατοχή, δικό μου και δικό σου. Ακριβώς όπως τα παιδιά, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε.
Αν αποτύχουμε σ’ αυτό, τότε οι δυνάμεις που προκάλεσαν το Brexit, τον φθόνο και τον απομονωτισμό όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά παντού στον κόσμο, που ανθίζει ακριβώς επειδή δεν μοιράζεται, που καθοδηγείται από κουλτούρες που υποστηρίζουν έναν στενόμυαλό ορισμό του πλούτου, αν εξακολουθήσει να συμβαίνει όλο αυτό, τότε δεν θα ήμουν καθόλου αισιόδοξος για το μέλλον μας ως ανθρώπινο είδος.
Αλλά μπορούμε να τα καταφέρουμε. Οι άνθρωποι είμαστε γεμάτοι δυνάμεις, αισιόδοξοι, ευέλικτοι. Απλώς, τώρα πρέπει να διευρύνουμε τη σημασία του πλούτου, έτσι να χωρέσει τη γνώση και την ανθρώπινη ικανότητα και ταυτόχρονα όλα αυτά να μάθουμε να τα μοιραζόμαστε πιο δίκαια. Αν καταφέρουμε αυτό, τότε δεν υπάρχει όριο σε όσα μπορούμε να επιτύχουμε μαζί.
Από τον Guardian
Ακολουθήστε το LiFO.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο LiFO.gr
