Σε έναν προαστιακό δρόμο στο Σόμερβιλ της Μασαχουσέτης, υπάρχει ένα λευκό ξύλινο σπίτι με μια σημείωση δίπλα στο κουδούνι. «Αν δεν απαντήσει ο αριθμός 3, παρακαλώ χτυπήστε τον αριθμό 4», γράφει. «Και αντίστροφα».
Στον επάνω όροφο ζει ο Τζέι, 56 ετών. Στο διπλανό υπνοδωμάτιο βρίσκεται ο -επί 12 χρόνια- σύντροφός του, Άς, 44 ετών. Ακριβώς δίπλα ζει ο -επί 19 χρόνια- σύζυγος του Άς και Κρις, επίσης 44 ετών. Ο Κρις περνάει πολύ χρόνο στο από κάτω διαμέρισμα, όπου ζει ο Καλ, 36 ετών. Ο Άς έχει επίσης έναν φίλο περισσότερα από 3.000 μίλια μακριά στην Καλιφόρνια (βγαίνουν ραντεβού μέσω βιντεοκλήσεων), καθώς και έναν πέρα από τα σύνορα της Πολιτείας στο Κονέκτικατ. Ο Τζέι έχει έναν άλλο σύντροφο 1.000 μίλια μακριά στο Σικάγο. Πρόσφατα, μάλιστα, χώρισε με μια σύντροφο που συγκατοικούσαν.
Αυτό είναι, για να χρησιμοποιήσουμε τη δική τους ορολογία, ένα «polycule» - μια ομάδα ανθρώπων που συνδέονται ερωτικά μεταξύ τους με διάφορους τρόπους. Όπως ίσως είναι προφανές, ο τρόπος ζωής τους καθίσταται δυνατός χάρη στην πολυσυντροφικότητα (polyamory), δηλαδή όταν οι άνθρωποι έχουν περισσότερους από έναν ρομαντικούς συντρόφους ταυτόχρονα.
Η πολυσυντροφικότητα σε ποσοστά
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η πολυσυντροφικότητα γίνεται όλο και πιο συχνή. Σε μια έρευνα της YouGov του 2020 με συμμετέχοντες περισσότερους από 1.300 Αμερικανούς ενήλικες, το 32% δήλωσε ότι η ιδανική τους σχέση είναι σε κάποιο βαθμό μη μονογαμική.
Μέχρι το 2023 το ποσοστό ανέβηκε στο 34%. Υπήρξε επίσης αύξηση της δημοτικότητας στη Βρετανία, όπου μια έρευνα επίσης της YouGov του 2019 έδειξε ότι το 7% των ενηλίκων είχε εμπλακεί σε συναινετικά μη μονογαμικές σχέσεις - από 2% το 2015. Λίγο κάτω από το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων δήλωσε ότι ήταν ανοιχτό στην ιδέα της μη μονογαμίας.
Αναφορές στην πολυσυντροφικότητα εμφανίζονται όλο και περισσότερο στην ποπ κουλτούρα, σε τηλεοπτικές σειρές όπως οι Succession και Scenes from a Marriage, καθώς και σε ριάλιτι όπως το Open House: The Great Sex Experiment του Channel 4.
Πέρυσι, κυκλοφόρησε το best-seller των New York Times More: A Memoir of an Open Marriage της Molly Roden Winter, μιας κατοίκου του Μπρούκλιν που παλεύει με τις ανόδους και τις πτώσεις της μη μονογαμίας, ενώ τα παιδιά βρίσκονται στο σπίτι.
Το Σόμερβιλ, ένα βόρειο προάστιο της Βοστώνης, είναι η πιο φιλική προς την πολυσυντροφικότητα πόλη στην Αμερική. Είναι μια πόλη με αριστερές τάσεις και με εκδηλώσεις «smut slam» (βρώμικης ποίησης) σε εκκλησιαστικές αίθουσες. Με τα πανεπιστήμια του Harvard και του MIT κοντά, εδώ οι άνθρωποι διαμορφώνουν την πολιτική των σχέσεων, δημιουργώντας ένα πειραματικό ειδύλλιο μακριά από τους περιορισμούς και τις παγίδες της μονογαμίας.
Το 2023 έγινε η πρώτη πόλη στην Αμερική που προστάτευσε νομικά τους ανθρώπους σε πολυσυντροφικές σχέσεις από διακρίσεις. Τρία χρόνια νωρίτερα, η πόλη είχε επεκτείνει τον ορισμό της «οικογενειακής συμβίωσης» ώστε να περιλαμβάνει σχέσεις που περιλαμβάνουν περισσότερα από δύο άτομα. Αυτό παρέχει στις μη παραδοσιακές οικογένειες παρόμοια δικαιώματα και προνόμια με τα παντρεμένα ζευγάρια σύμφωνα με τον νόμο της πόλης, όπως το δικαίωμα επίσκεψης σε νοσοκομείο, άδεια πένθους και εξαιρέσεις στον αριθμό των μη συγγενών που μπορούν να ζουν κάτω από την ίδια στέγη.
Οι ρίζες της πολυσυντροφικότητας
Η ιστορία είναι γεμάτη μη μονογαμικές σχέσεις. Οι βασιλιάδες στη Μεσοποταμία και την Ασσυρία μπορούσαν να έχουν πολλές γυναίκες, οι άνδρες ηγεμόνες στην αρχαία Αίγυπτο μπορούσαν να παντρεύονται όσες γυναίκες ήθελαν, και οι αρχαίοι Έλληνες ενθαρρύνονταν να έχουν ερωμένες. Η πολυγαμία — ειδικά η πολυγυνία, όπου ένας άνδρας έχει πολλές γυναίκες — εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες, ιδίως τις μουσουλμανικές. Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, τα οφέλη είναι κατά κύριο λόγο για τους άνδρες.
Ο 20ός αιώνας σηματοδότησε την εμφάνιση της σύγχρονης πολυσυντροφικότητας, μέσα από τα κινήματα του «ελεύθερου έρωτα» που αμφισβητούσαν τους κοινωνικούς κανόνες γύρω από το γάμο. Η σεξουαλική επανάσταση των δεκαετιών 1960-70, καθώς και τα φεμινιστικά και LGBTQI+ κινήματα, συνέβαλαν στο να καταρριφθεί η αυστηρότητα της εποχής.
Η λέξη «polyamorous» δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1990, σε ένα δοκίμιο με τίτλο A Bouquet of Lovers της Morning Glory Zell-Ravenheart, μιας αυτοαποκαλούμενης μάγισσας.
Το 1997 εκδόθηκε το βιβλίο The Ethical Slut: A Guide to Infinite Sexual Possibilities από τις Dossie Easton και Janet Hardy.
Θεωρείται ακόμα βασικό εγχειρίδιο — η «βίβλος της πολυσυντροφικότητας» — καθώς καθιέρωσε τη λέξη και την οριστικοποίησε. Το βιβλίο διευκρίνιζε καθαρά τις διαφορές:
Πολυγαμία: ένα άτομο με πολλούς συζύγους.
Swinging: ζευγάρια που εξερευνούν το σεξ εκτός σχέσης.
Πολυσυντροφικότητα: όταν τα άτομα μπορούν να εξερευνήσουν έρωτα, οικειότητα και ρομαντισμό εκτός της σχέσης τους, όχι μόνο σεξ.
Η ζήλια και η δυσφορία ήταν απλώς σημάδια ανασφαλειών που έπρεπε να δουλευτούν για να βρει κανείς μια ζωή γεμάτη αγάπη.
Στα πρώτα χρόνια υπήρχε συνήθως ιεραρχία: οι άνθρωποι είχαν έναν «πρωτεύοντα σύντροφο», με τον οποίο ήταν πιο δεμένοι, και μετά έναν δευτερεύοντα κ.ο.κ.
Το 2006 η Σουηδή ακτιβίστρια Andie Nordgren δημοσίευσε το The Short Instructional Manifesto for Relationship Anarchy, προωθώντας την ιδέα ότι όλες οι σχέσεις είναι ίσες, δηλαδή χωρίς ιεραρχία. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, η επί 40 χρόνια σύζυγος δεν έχει προτεραιότητα από τη γυναίκα που γνώρισες χθες. Σήμερα, η μη ιεραρχική πολυσυντροφικότητα θεωρείται από πολλούς η «μόνη σωστή μέθοδος», αν και αυτό συζητείται έντονα στο διαδίκτυο.
«Υπάρχει η άποψη ότι η πολυσυντροφικότητα πρέπει να είναι μόνο μη ιεραρχική, θεωρούμενη ως η καθαρότερη, πιο προοδευτική και δίκαιη μορφή, σχεδόν κοινωνικά δίκαιη», λέει η Jennifer Schneider, σύμβουλος σχέσεων στη Μασαχουσέτη.
Άλλοι το βρίσκουν αυτό παράδοξο. Η Kathy Labriola, 70 ετών, βρίσκεται σε δύο σχέσεις ταυτόχρονα, η καθεμία 50 ετών. «Δεν υπάρχει ουτοπικός ή ηθικά σωστός τρόπος να είσαι πολυσυντροφικός», λέει. «Είναι περίεργο και ειρωνικό ότι κάποιοι που υπερασπίζονται αυτό το μη ιεραρχικό μοντέλο είναι τόσο πουριτανοί και επικριτικοί. Αυτό κάνει το άτομο “βασιλιά”».
Με πληροφορίες από The Times
