— Τι σηματοδοτεί αυτός ο πόλεμος για την Ευρώπη και τον κόσμο;
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι μια τεράστια καμπή στον μετακομμουνιστικό ευρωπαϊκό χώρο, η οποία αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη προσεγγίζει την παγκόσμια γεωπολιτική τάξη ή, μάλλον, αταξία.
Σε έναν κόσμο όπου ο αυταρχισμός εξελίσσεται ως το αντίπαλο δέος της δημοκρατικής διακυβέρνηση της Δύσης σε παγκόσμιο επίπεδο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναδεικνύει τον κίνδυνο που ελλοχεύει για την Ευρώπη από απολυταρχικούς ηγέτες τύπου Πούτιν και αναθεωρητικά οράματα για επιβολή μιας ισχυρής μετασοβιετικής «τσαρικής» Ρωσίας και αλλαγής συνόρων.
Η μεγάλη μάχη μεταξύ αυταρχισμού και δημοκρατίας διεξάγεται πλέον με στρατιωτικά μέσα. Κατ’ επέκταση, ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί την ενίσχυση της στρατιωτικοποίησης στην Ευρώπη και την αλλαγή πλεύσης αμυντικής πολιτικής στη Γερμανία, με σημαντική αύξηση δαπανών για εξοπλισμούς και ουδέτερες χώρες, όπως η Σουηδία και η Φινλανδία, να σκέφτονται στενότερες σχέσεις, έως και ένταξη στο ΝΑΤΟ.
— Πώς σχολιάζετε τη στάση της Ε.Ε.;
Η Ε.Ε. δεν αντιλήφθηκε έγκαιρα τις προθέσεις της Ρωσίας και ήδη από το 2014, όταν χτύπησαν οι πρώτες «καμπάνες» στην Ουκρανία, αντέδρασε χαλαρά στην κατάληψη της Κριμαίας, καθώς και στην υποστήριξη των αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία. Από τη φύση της έχει δυνατότητες να πιέσει σε διάφορα επίπεδα τη Ρωσία και δείχνει να το κάνει τώρα δυναμικά.
Έχουμε παρατηρήσει τις τελευταίες μέρες μια σειρά από σημαντικές κυρώσεις προκειμένου να χτυπήσει τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ και τον Πούτιν προσωπικά, με σκοπό να απομονώσει το καθεστώς. Επιπλέον, τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη συμπαραστέκονται σε διμερές επίπεδο, οικονομικά, εξοπλιστικά και ανθρωπιστικά, στην Ουκρανία, η οποία αυτήν τη στιγμή έχει εμπλακεί σε έναν σημαντικό πόλεμο για χάρη της Δύσης.
Η εισβολή στην Ουκρανία αναγκάζει την Ε.Ε. να προσδιορίσει τη στρατηγική της αυτονομία αλλά και τη σχέση της με το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δείχνει ενωμένη αυτήν τη κρίσιμη στιγμή απέναντι στη Ρωσία, δεδομένου ότι περνάει άλλη μια υπαρξιακή απειλή, άλλη μια σοβαρή κρίση, στρατιωτική αυτήν τη φορά.
Να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. αντιμετωπίζει μια εξωτερική στρατιωτική απειλή χωρίς τη Βρετανία, το οποίο πιθανολογώ ότι μπορεί να έχει διευκολύνει την επίτευξη ομοφωνίας σε μια σειρά από κυρώσεις στο εσωτερικό της Ε.Ε. Η Γερμανία αναδεικνύεται πλέον και σε αυτό το επίπεδο καθοριστικός παράγοντας στην Ευρώπη.
Μια πολεμική σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας στη σημερινή συγκυρία, παρόλο που θα μπορούσε να περιοριστεί ίσως πιο αποτελεσματικά από τη Δύση.
— Οι κυρώσεις είναι ικανές να δημιουργήσουν πρόβλημα στον Πούτιν;
Απολύτως, αλλά το αποτέλεσμά τους δεν θα φανεί γρήγορα. Οι κυρώσεις ήταν μονόδρομος για την Ε.Ε. όχι μόνο ως αντιστάθμισμα μιας χαλαρής προηγούμενης πολιτικής αλλά και ως άμεση αντίδραση στις επίμονες επικλήσεις της Ουκρανίας για συμπαράσταση. Είναι πιθανό να ακολουθήσει ένας αδυσώπητος οικονομικός πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης, από τον οποίο θα πληγούν και οι ευρωπαϊκές οικονομίες.
Ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα το δίλημμα της Ευρώπης είναι μεγάλο. Αν προχωρήσει σε εμπάργκο, θα προκαλέσει καίριο πλήγμα στη Ρωσία, αλλά θα επιδεινώσει την ήδη ταλαιπωρημένη από τον πληθωρισμό και τις υψηλές τιμές πετρελαίου δική της οικονομία. Σε αυτές τις ακραίες περιπτώσεις, βέβαια, είναι σημαντικό να διατηρούνται κάποιες δίοδοι επικοινωνίας μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.
— Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο από τη ρωσική εισβολή;
Το πώς μπορεί να βγει η κατάσταση εκτός ελέγχου αν ο Πούτιν δει ότι συναντά δυσκολίες στην κατάληψη εδαφών της Ουκρανίας και στην αλλαγή της ηγεσίας της, αλλά και αν στριμωχτεί υπερβολικά από τις κυρώσεις.
Γνωρίζουμε ότι ο Πούτιν έχει απειλήσει άμεσα με χρήση πυρηνικών όπλων, που είναι και το πιο εφιαλτικό σενάριο. Κυρίως όμως με ανησυχούν τα δεινά που θα προκαλέσουν στον ουκρανικό λαό ο διαμελισμός της Ουκρανίας και η εγκαθίδρυση δοτής κυβέρνησης στο Κίεβο.
Επιπλέον, μια τέτοια έκβαση θα απειλήσει άμεσα τις χώρες με τις οποίες συνορεύει η Ουκρανία στα δυτικά, οδηγώντας ίσως σε μια γενικότερη πολεμική εμπλοκή με τις χώρες του ΝΑΤΟ. Οι Βαλτικές Χώρες ιδιαίτερα ανησυχούν πολύ. Επιπλέον, το προσφυγικό πρόβλημα στην Ευρώπη αναμένεται να ξεπεράσει το μέγεθος του προβλήματος της Γιουγκοσλαβίας.
— Η Ελλάδα έχει να φοβάται μια παρόμοια αντίδραση από τον Ερντογάν;
Πρόκειται για την επίθεση ενός αναθεωρητικού απολυταρχικού καθεστώτος στη δημοκρατική Δύση. Η Τουρκία, εκτός του ότι έχει συνάψει στενές σχέσεις με τη Ρωσία, ακολουθεί και πολλές από τις συνταγές του Πούτιν όσον αφορά το στυλ διακυβέρνησης και τον ρεβιζιονιστικό νεο-οθωμανικό επεκτατισμό του.
Η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει επίσης μια αυταρχική και αναθεωρητική διακυβέρνηση. Η επιθετικότητα της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια παράλληλα με τον αυταρχισμό του, ειδικά από το πραξικόπημα του 2016 και μετά.
Φυσικά εδώ πρέπει να έχουμε την αίσθηση του μέτρου, δεδομένου ότι η Τουρκία δεν είναι Ρωσία σε επίπεδο γεωπολιτικού μεγέθους, είναι κράτος μέλος του ΝΑΤΟ, έχει σημαντικά ερείσματα στη Δύση, δεν έχει πυρηνικά όπλα και ελέγχεται κάπως από τις ΗΠΑ και οικονομικά από την Ευρώπη. Αναπόφευκτα, όμως, γίνονται κάποιοι παραλληλισμοί όταν η Τουρκία ζητάει την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου ή την ανεξαρτητοποίηση και αναγνώριση της βόρειας κατεχόμενης Κύπρου.
Μια πολεμική σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας στη σημερινή συγκυρία, παρόλο που θα μπορούσε να περιοριστεί ίσως πιο αποτελεσματικά από τη Δύση. Με δεδομένη όμως την τάση της Ρωσίας να επωφελείται από τις ανασφαλείς ζώνες στην περιοχή, στα Βαλκάνια και στην ανατολική Μεσόγειο, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί μια ελληνοτουρκική ένταση και να λειτουργήσει διασπαστικά στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
— Ζούμε μέρες ενός νέου ψυχρού πολέμου;
Μάλλον ζούμε μέρες θερμού πολέμου μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας στο πεδίο της Ουκρανίας. Αν όμως υιοθετήσουμε την άποψη ότι ζούμε έναν νέο ψυχρό πόλεμο, θα πρέπει να διευκρινίσουμε σε ποιο ψυχρό πόλεμο αναφερόμαστε, και να βάλουμε και την Κίνα στην εξίσωση.
Το τι θα κάνει η Κίνα είναι μια σημαντική παράμετρος. Θα σταθεί στο πλευρό των Ρώσων, εναντίον του δυτικού ιμπεριαλισμού, όπως τον αντιλαμβάνεται, ή θα κοιτάξει να προωθήσει τα οικονομικά της συμφέροντα που συνδέονται με μια ειρηνική Ευρώπη που δεν αλλάζει τα σύνορά της;
Το βέβαιο είναι ότι όσο οι κυρώσεις μαίνονται, η Ρωσία θα στρέφεται οικονομικά προς την Κίνα. Και, φυσικά, είναι σημαντικό ποιον αντιλαμβάνεται η Αμερική ως πιο σημαντικό αντίπαλο στον νέο ψυχρό πόλεμο. Αν είναι η Κίνα, όπως διαφαίνεται, η Ευρώπη θα πρέπει να ξεκαθαρίσει αν θα συνταχτεί με την Αμερική ή αν θα ακολουθήσει πιο αυτόνομη πολιτική. Το σημαντικό είναι ότι με τον Μπάιντεν στην ηγεσία, η Αμερική έχει ξαναβρεί τον συγχρονισμό της με την Ευρώπη.
σχόλια