Το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψε την Πέμπτη συμφωνία για την επιστροφή της κυριαρχίας επί των Νησιών Τσάγκος στον Μαυρίκιο, βάζοντας έτσι τέλος σε μια μακρόχρονη εδαφική διαμάχη.
Ωστόσο, η Βρετανική κυβέρνηση θα διατηρήσει τον στρατιωτικό έλεγχο της στρατηγικής βάσης στη νήσο Ντιέγκο Γκαρσία μέσω μακροχρόνιας ενοικίασης.
Η συμφωνία, την οποία υπέγραψαν ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και ο πρόεδρος της Μαυρίκιου Ναβίν Ραμγκουλάμ σε διαδικτυακή τελετή, προβλέπει ότι το Λονδίνο θα καταβάλει 101 εκατομμύρια λίρες ετησίως (περίπου 120 εκατομμύρια ευρώ) για να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη ναυτική και αεροπορική βάση για τουλάχιστον 99 χρόνια.
Η βάση στο νησί Ντιέγκο Γκαρσία, η οποία στελεχώνεται από Αμερικανούς στρατιώτες, θεωρείται κομβική για τις επιχειρήσεις αντικατασκοπείας και αντιτρομοκρατίας των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Στάρμερ τη χαρακτήρισε «θεμέλιο της εθνικής μας ασφάλειας».
Η υπογραφή της συμφωνίας καθυστέρησε για αρκετές ώρες, μετά την αιφνιδιαστική απόφαση Βρετανού δικαστή να εκδώσει προσωρινή εντολή αναστολής της διαδικασίας. Η εντολή εκδόθηκε τα ξημερώματα της Πέμπτης, ύστερα από αίτημα δύο γυναικών Τσαγκοσιανής καταγωγής που ισχυρίστηκαν ότι η συμφωνία θέτει σε κίνδυνο το δικαίωμα επιστροφής των εκτοπισμένων κατοίκων των νησιών. Ως Τσαγκοσιανοί αναφέρονται οι αυτόχθονες κάτοικοι του αρχιπελάγους Τσάγκος στον Ινδικό Ωκεανό.
Ωστόσο, αργότερα την ίδια ημέρα άλλος δικαστής, ήρε την εντολή, δηλώνοντας ότι «το δημόσιο συμφέρον και τα συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου θα θίγονταν σοβαρά» από περαιτέρω καθυστερήσεις.
Η αντιπολίτευση του Συντηρητικού Κόμματος καταφέρθηκε εναντίον της συμφωνίας, με την επικεφαλής Κέμι Μπάντενοκ να δηλώνει: «Δεν θα έπρεπε να πληρώνουμε για να παραδώσουμε βρετανικό έδαφος στη Μαυρίκιο».
«Δεν είμαστε Μαυρικιανοί»: Οργή και απογοήτευση από τους Τσαγκοσιανούς εκτοπισμένους
Η συμφωνία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από μέλη της κοινότητας των Τσαγκοσιανών, που είχαν εκδιωχθεί βίαια από τα νησιά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, ώστε να κατασκευαστεί η στρατιωτική βάση των ΗΠΑ.
Οι Βρετανίδες πολίτες Μπερναντέτ Ντιγκάς και Μπέρτρις Πομπ, που εκπροσωπούν απογόνους των εκτοπισμένων, κατέθεσαν στο δικαστήριο αίτημα για την αναστολή της υπογραφής, εκφράζοντας φόβους ότι υπό τον έλεγχο της Μαυρίκιου, η επιστροφή στα νησιά θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη.
«Είναι μια πολύ θλιβερή μέρα», δήλωσε η Πομπ έξω από το δικαστήριο, μετά την απόρριψη του αιτήματος. «Δεν θέλουμε να παραδώσουμε τα δικαιώματά μας στον Μαυρίκιο. Δεν είμαστε Μαυρικιανοί. Αγωνιζόμαστε εδώ και 60 χρόνια για το δικαίωμα να επιστρέψουμε. Ο Μαυρίκιος δεν πρόκειται να μας το δώσει».
Η συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ειδικού ταμείου επανεγκατάστασης για την υποστήριξη των Τσαγκοσιανών που θέλουν να επιστρέψουν στα νησιά, με εξαίρεση το Ντιέγκο Γκαρσία, το οποίο παραμένει στρατιωτική ζώνη. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες για το ποιοι θα μπορούν να επιστρέψουν, πότε και με ποιες συνθήκες, παραμένουν ασαφείς.
Το ιστορικό της εκδίωξης των Τσαγκοσιανών
Το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρεί τον έλεγχο των Νήσων Τσάγκος από το 1814. Το 1965, λίγο πριν ο Μαυρίκιος αποκτήσει την ανεξαρτησία του, το Λονδίνο απέσπασε μονομερώς το αρχιπέλαγος από την αποικία, ώστε να εξασφαλίσει τη στρατηγική παρουσία του στον Ινδικό Ωκεανό.
Στη συνέχεια, εκδίωξε περίπου 2.000 κατοίκους από τα νησιά για να παραχωρήσει το Ντιέγκο Γκαρσία στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έκτοτε διατηρούν εκεί μία από τις σημαντικότερες υπερπόντιες βάσεις τους. Από το συγκεκριμένο νησί έχουν υποστηριχθεί στρατιωτικές επιχειρήσεις σε Βιετνάμ, Ιράκ και Αφγανιστάν.
Οι εκτοπισμένοι Τσαγκοσιανοί έχουν δώσει πολύχρονους και εν πολλοίς ανεπιτυχείς δικαστικούς αγώνες στη Βρετανία για το δικαίωμα τους να επιστρέψουν στα νησιά. Αν και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει αναγνωρίσει την ιδιαιτερότητα της υπόθεσης, δεν έχει γίνει κάποιο ουσιαστικό βήμα για την επίλυσή της.
Διεθνής πίεση στη Βρετανία
Ο Μαυρίκιος διεκδικεί την κυριαρχία του αρχιπελάγους εδώ και δεκαετίες, με ενισχυμένη ρητορική τα τελευταία χρόνια. Το 2019, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) εξέδωσε μη δεσμευτική γνωμοδότηση σύμφωνα με την οποία η Βρετανία «παραβίασε το διεθνές δίκαιο» διατηρώντας τα νησιά στην κατοχή της.
Την ίδια χρονιά, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε ψήφισμα με το οποίο καλούσε τη Βρετανία να επιστρέψει τις Νήσους Τσάγκος στη Μαυρίκιο «το συντομότερο δυνατό».
Οι διαπραγματεύσεις για την επιστροφή της κυριαρχίας ξεκίνησαν το 2022 υπό τη συντηρητική κυβέρνηση και επανεκκίνησαν το 2024 μετά την εκλογή του Κιρ Στάρμερ.
Η τελική συμφωνία είχε ουσιαστικά ολοκληρωθεί από τον Οκτώβριο, αλλά καθυστέρησε λόγω αλλαγής κυβέρνησης στη Μαυρίκιο, ενώ προέκυψαν και διαφωνίες σχετικά με το οικονομικό τίμημα της ενοικίασης. Το Ηνωμένο Βασίλειο φέρεται να συμβουλεύτηκε τις ΗΠΑ για τη συμφωνία, και η κυβέρνηση Τραμπ φέρεται να εξέφρασε τη στήριξή της.
Με πληροφορίες από Associated Press
