Η πρόσφατη εμπορική συμφωνία δασμών μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και παρουσιάστηκε ως ανακούφιση από τον Ντόναλντ Τραμπ και τη μάλλον λιγότερο εκδηλωτική Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, γίνεται πλέον αντικείμενο έντονης κριτικής στην Ευρώπη. Περιγράφεται από αναλυτές και πολιτικούς ως παράδοση άνευ όρων, ταπείνωση και αποδοχή υπαγόρευσης από την Ουάσινγκτον.
Ο τελικός δασμός 15% στα ευρωπαϊκά αγαθά μπορεί να ηρέμησε προσωρινά τις χρηματοοικονομικές αγορές, όμως οι προσδοκίες για μια νέα εποχή "σταθερότητας" στις διατλαντικές σχέσεις αποδεικνύονται φρούδες. Οι φαρμακευτικές εξαγωγές της ΕΕ παραμένουν στο στόχαστρο των αμερικανικών ερευνών, ενώ παραμένει ασαφές το μέλλον των δασμών 50% στον χάλυβα.
Ο Υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ Χάουαρντ Λάτνικ, δεν έκρυψε την πρόθεσή του να αναμοχλεύσει παλιά παράπονα, ιδιαίτερα για τη ρύθμιση της ψηφιακής οικονομίας και εταιρείες όπως η Meta στην ΕΕ.
Η προσπάθεια παρουσίασης της συμφωνίας ως του «μικρότερου κακού» δεν πείθει τους Ευρωπαίους. Αντιλαμβάνονται ότι ο αμερικανικός προστατευτισμός βλάπτει και τις ΗΠΑ, αλλά βλέπουν και ότι η ΕΕ δεν ενισχύεται ως αντίβαρο.
Η εξάρτηση της Ευρώπης από την αμερικανική στρατιωτική ισχύ και την τεχνολογία επιτρέπει στον Τραμπ να εκβιάζει χωρίς συνέπειες – κάτι που φάνηκε ακόμη και στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, όταν ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε τον αποκάλεσε ειρωνικά «πατέρα».
Ο Εμανουέλ Μακρόν είχε δίκιο όταν έλεγε ότι η Ευρώπη δεν προκαλεί φόβο. Όταν ο εκβιασμός αποδίδει, γιατί να διαπραγματευθεί κανείς;
Ταυτόχρονη Πίεση από την Κίνα στην Ευρώπη
Την ίδια στιγμή, το άλλο μέτωπο του ευρωπαϊκού εμπορικού πολέμου – η Κίνα – επιδεινώνεται. Η Κίνα ξεπερνά την Ευρώπη στην αγορά ηλεκτρικών οχημάτων και στρέφεται πλέον μαζικά προς τα δικά της προϊόντα, εγκαταλείποντας τις ευρωπαϊκές premium μάρκες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Brad Setser (Council on Foreign Relations), οι εξαγωγές της ΕΕ προς την Κίνα έχουν μειωθεί κατά μισή ποσοστιαία μονάδα του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, ενώ οι εισαγωγές αυξάνονται. Με όπλο τα σπάνια μέταλλα και εξαγωγικό δυναμισμό, η Κίνα οδηγεί την Ευρώπη σε έναν ακόμη ασύμμετρο εμπορικό πόλεμο.
Το Φάντασμα ενός Ευρωπαϊκού «Αιώνα Ταπείνωσης»
Ο όρος "αιώνας ταπείνωσης" — δανεισμένος από την κινεζική ιστορία της αποικιοκρατίας — επιστρέφει στον ευρωπαϊκό δημόσιο λόγο. Πολλοί ευρωπαίοι διανοούμενοι και ηγετικά στελέχη μιλούν πλέον ανοιχτά για έναν ιστορικό κίνδυνο: η Ευρώπη να χάσει την κυριαρχία της, όχι από αποικιοκρατικές δυνάμεις, αλλά από τη δική της παραλυτική αδράνεια.
Ο οικονομολόγος Carl Benedikt Frey, στο νέο του βιβλίο How Progress Ends, παραλληλίζει την Ευρώπη με τη δυναστεία των Τσινγκ στην Κίνα, η οποία κατέρρευσε λόγω τεχνολογικής αδράνειας και θεσμικής αυτοϊκανοποίησης. Η ενιαία αγορά της ΕΕ λειτούργησε αποτελεσματικά για τα βιομηχανικά αγαθά, αλλά η κεφαλαιαγορά παραμένει κατακερματισμένη και οι νεοφυείς επιχειρήσεις υποχρηματοδοτούνται.
Η Ευρώπη είναι παγιδευμένη σε μια παγίδα μέσης τεχνολογικής ισχύος, όπως είχε προειδοποιήσει και ο Μάριο Ντράγκι.
Τι Μπορεί να Κάνει η Ευρώπη;
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Sander Tordoir, η ΕΕ πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά σε τρία μέτωπα:
- Συντονισμένη βιομηχανική πολιτική, καθώς ΗΠΑ και Κίνα στρεβλώνουν τις αγορές με επιδοτήσεις και στρατηγικές προστασίας.
- Εκμετάλλευση των μεγάλων επιχειρήσεων ως εφαλτήριο για νέες τεχνολογίες και καινοτομία.
- Αναθεώρηση της πολιτικής ανταγωνισμού, ώστε η ΕΕ να αποφύγει να παγιδευτεί μεταξύ του κρατικού καπιταλισμού της Κίνας και του ιδιωτικοκεντρικού μοντέλου των ΗΠΑ.
Η τελευταία εμπορική ήττα ίσως αποδειχθεί ευκαιρία εφόσον οι ευρωπαϊκές ελίτ αφυπνιστούν και αναγνωρίσουν ότι το εμπόριο πλέον είναι πολιτική ισχύος, όχι απλώς πολιτική εμπορίου. Η εποχή της ταπείνωσης μπορεί να κρατήσει, αλλά υπάρχει ακόμη χρόνος να μη γίνει… αιώνας.
Με πληροφορίες από Bloomberg