Ο ελέφαντας του Ρέμπραντ

Ο ελέφαντας του Ρέμπραντ Facebook Twitter
Τα σχέδια που έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας δείχνουν ότι ο Ρέμπραντ παρακολουθεί τη Χάνσκεν με μεγάλο ενδιαφέρον. Φωτο: Albertina Museum
0

Στη Φλωρεντία, στο Museo della Specola, σώζεται ο σκελετός της Χάνσκεν, ενός θηλυκού ελέφαντα, του πιο διάσημου θηλαστικού των αρχών του 17ου αιώνα για τα ταξίδια του στην Ευρώπη. Τα κατάλοιπά της, στην πραγματικότητα, μπορεί να χρησιμεύσουν ως βάση για την πρώτη επιστημονική περιγραφή ενός ασιατικού ελέφαντα.

Μπορεί κάποιος να σταθεί αδιάφορα μπροστά στο σκελετό της αν δε διαβάσει την επιγραφή. Ο Ρέμπραντ και ο Στέφανο ντε λα Μπέλα τη ζωγράφισαν και αυτό λύνει πολλές απορίες για το πως ήξεραν να ζωγραφίζουν τόσο καλά ένα εξωτικό ζώο οι ζωγράφοι της Ευρώπης.

Μια έκθεση στο Μουσείο Rembrandt House στο Άμστερνταμ Hansken, Rembrandt’s Elephant που θα διαρκέσει μέχρι τις 29 Αυγούστου δείχνει τη σχέση του Ρέμπραντ που γοητεύτηκε από το ζώο και μας άφησε μερικά από τα εξαιρετικά του σχέδια απεικονίζοντάς το. Μάλιστα, καθώς οι ελέφαντες συμβόλιζαν ότι πιο κοντινό με τη νοημοσύνη και την πνευματικότητα των ανθρώπων ο Ρέμπραντ απεικόνισε τον μικρό ελέφαντα δίπλα στα πόδια της Εύας στον έργο του «Αδάμ και Εύα στον παράδεισο». Ο Ρέμπραντ ενσωμάτωσε τον ελέφαντα στη Βιβλική σκηνή για να κάνει το έργο του ακόμα πιο ελκυστικό στους υποψήφιους αγοραστές, προσθέτοντας ένα στοιχείο εξωτισμού που ήταν στη μόδα στην Ευρώπη εξαιτίας της σύνδεσης με τις αποικίες και των εξωτικών προϊόντων που άρχισαν να φτάνουν στα ευρωπαϊκά λιμάνια.

Η ιστορία της Χάνσκεν είναι εκπληκτική, αλλά και συγκινητική. Έπρεπε να αντέξει πολλά, αναγκάστηκε να κάνει μακρινά ταξίδια και έπρεπε να κάνει συνεχώς εμφανίσεις. Εκτός από τα όμορφα έργα τέχνης που φτιάχτηκαν μετά από τον Ρέμπραντ και τους συγχρόνους του, αυτή η έκθεση φωτίζει επίσης και τον τρόπο της φροντίδας των ζώων που ήταν σε αιχμαλωσία τον 17ο αιώνα.

Ο μικρός τρίχρονος ελέφαντας έφτασε στην Ευρώπη όταν η Κεϋλάνη τέθηκε υπό τον έλεγχο της Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικής Ινδίας στις αρχές του 17ου αιώνα και ο πρίγκιπας Frederik Hendrik, που είχε επιδείξει μεγάλο ενδιαφέρον για τα εξωτικά ζώα, ζήτησε να του προμηθεύσουν έναν νεαρό ελέφαντα. Ο πρώτος έφυγε σε ένα πλοίο που βυθίστηκε το 1629. Ένα δεύτερο πλοίο έφτασε στο Άμστερνταμ το 1633 με τη Χάνσκεν από την Κεϋλάνη. Στην αρχή μεταφέρθηκε στο κτήμα του Frederik Hendrik, Huis ter Nieuburg στο Rijswijk. Λίγα χρόνια αργότερα πωλήθηκε στον Cornelis van Groenevelt για 20.000 φιορίνια - περίπου 500.000 δολάρια σήμερα, ο οποίος στη συνέχεια άρχισε να περιοδεύει μαζί της στην Ευρώπη, μοιράζοντας φυλλάδια στον κόσμο να δει το θέαμα, μια πρώτη μορφή των κατοπινών τσίρκων. Στα μέσα του δέκατου έβδομου αιώνα, ήταν ο μόνος ζωντανός ελέφαντας στην ήπειρο που περιόδευε σε αγορές, εκθέσεις και γήπεδα.

Το 1633 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Άμστερνταμ, αλλά δεν είναι βέβαιο αν τη συνάντησε ο Ρέμπραντ που μπορεί εκείνο το καλοκαίρι να ήταν στο Friesland. Το φθινόπωρο του 1637 βρισκόταν στο Άμστερνταμ για άλλη μια φορά και ο Ρέμπραντ εκμεταλλεύτηκε την παρουσία της. Πρέπει να ήταν γεμάτος θαυμασμό, καθώς δεν είχε δει ποτέ έναν ελέφαντα στην πραγματική ζωή. Το τεράστιο, γκρι ζώο με τον μακρύ κορμό του θα του έκανε μια βαθιά εντύπωση: το απαθανάτισε σε πολλά σχέδια. Τα σχέδια που έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας δείχνουν ότι ο Ρέμπραντ παρακολουθεί τον ελέφαντα στενά και με μεγάλο ενδιαφέρον. Ζωγραφίζει την Χάνσκεν με κάθε λεπτομέρεια σαν να τραβά από κοντά φωτογραφίες: το κοντό της τρίχωμα, τις πτυχές του δέρματος, την κίνηση των ποδιών και του κορμού της. Αυτά τα σχέδια κρέμονται δίπλα στην έκθεση του Ρέμπραντ του Αδάμ και της Εύας στον Παράδεισο στην έκθεση.

Ο ελέφαντας του Ρέμπραντ Facebook Twitter
Ο Ρέμπραντ απεικόνισε τον μικρό ελέφαντα δίπλα στα πόδια της Εύας στον έργο του «Αδάμ και Εύα στον παράδεισο» (λεπτομέρεια του έργου). Φωτο: The Rembrandt House Museum, Άμστερνταμ.

Από την Ιταλία έχει μεταφερθεί στην έκθεση το κρανίο της, συντροφιά με τα έργα του Ρέμπραντ. Τον 17ο αιώνα, πίστευαν ότι οι ελέφαντες είχαν πολύ προηγμένες πνευματικές ικανότητες. Κατά τον Πλίνιο, ο ελέφαντας ήταν ο πλησιέστερος στον άνθρωπο στη νοημοσύνη. Οι ελέφαντες μπορούσαν να καταλάβουν την ομιλία, να ακολουθήσουν τις εντολές και να είχαν μια αίσθηση θρησκείας και συνείδησης. Ο Πλίνιος αναφέρει ακόμη ότι ένας ελέφαντας είχε μάθει να γράφει λέξεις στο ελληνικό αλφάβητο.  Η Χάνσκεν δεν ανταποκρίθηκε σε αυτές τις προσδοκίες, αλλά μπορούσε να κυματίσει μια σημαία, να πυροβολήσει με ένα πιστόλι, να χτυπήσει ένα τύμπανο, να σηκώσει τα μπροστινά πόδια της, να τσιμπήσει χρήματα από τσέπες, να φορέσει ένα καπέλο, να κουβαλήσει έναν κουβά με νερό και να πάρει νομίσματα από το έδαφος.

Η ιστορία της Χάνσκεν είναι εκπληκτική, αλλά και συγκινητική. Έπρεπε να αντέξει πολλά, αναγκάστηκε να κάνει μακρινά ταξίδια και έπρεπε να κάνει συνεχώς εμφανίσεις. Εκτός από τα όμορφα έργα τέχνης που φτιάχτηκαν μετά από τον Ρέμπραντ και τους συγχρόνους του, αυτή η έκθεση φωτίζει επίσης και τον τρόπο της φροντίδας των ζώων που ήταν σε αιχμαλωσία τον 17ο αιώνα. Σήμερα, λίγο έξω από το Άμστερνταμ υπάρχει μια πέτρινη γέφυρα, η The Elephant Bridge, που ήταν ξύλινη και το 1647 βυθίστηκε μαζί με την Χάνσκεν που κατέληξε στο νερό αλλά έμεινε αβλαβής. Τον Ιούλιο του 1651, η Χάνσκεν ταξίδεψε στη Ζυρίχη, στο Σόλοθριν, στο Μπρέγκεντζ και στο Σεν Γκάλεν και στη Ρώμη.

Ο πρώτος ελέφαντας που πέρασε στην ιστορία της τέχνης έζησε μόνο 25 χρόνια, εξαιτίας της άγνοιας που υπήρχε για την φροντίδα και την τροφή της. Πέθανε κατά τη διάρκεια μιας παράστασης στη Φλωρεντία. Η Χάνσκεν αποτέλεσε ένα από τα πιο εκπληκτικά θεάματα στην Ευρώπη και γοήτευσε χιλιάδες ανθρώπους με τα συναρπαστικά της κόλπα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο Ρέμπραντ στα σκίτσα του μας παρέδωσε την πρωτότυπη και σωστή απεικόνιση του δείγματος τύπου ασιατικού ελέφαντα.

Ο ελέφαντας του Ρέμπραντ Facebook Twitter
Σκίτσο του Ρέμπραντ με τη Χάνσκεν, 1637. Φωτο: Albertina Museum
Ο ελέφαντας του Ρέμπραντ Facebook Twitter
Ο σκελετός της Χάνσκεν στη Φλορεντία. Φωτο: Museo di storia naturale sezione di zoologia La Specola, Florence, Italy / Wikipedia
Πολιτισμός
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Yohji Yamamoto: «Η μόδα έχει γίνει αστείο, όλα περιστρέφονται γύρω από τα χρήματα»

Πολιτισμός / Yohji Yamamoto: «Η μόδα έχει γίνει αστείο, όλα περιστρέφονται γύρω από τα χρήματα»

Ο αντισυμβατικός Ιάπωνας που εξυμνεί την avant-garde αισθητική μέσα από υπερμεγέθεις, ασύμμετρες σιλουέτες και τη διαχρονική του αφοσίωση στο μαύρο, συνεχίζει στα 82 του χρόνια να παλεύει «θυμωμένος αλλά ακούραστος» για την ουσία και την αλήθεια της μόδας
LIFO NEWSROOM
Βασίλης Μπισμπίκης: Επιστρέφει η παράσταση «Άνθρωποι και Ποντίκια» μετά από 5 χρόνια

Πολιτισμός / Βασίλης Μπισμπίκης: Επιστρέφει η παράσταση «Άνθρωποι και Ποντίκια» μετά από 5 χρόνια

Ο Βασίλης Μπισμπίκης αναβιώνει το αριστούργημα του Τζον Στάινμπεκ στο νέο Cartel στο Αιγάλεω, υπογράφοντας μια ωμή, ρεαλιστική και συναισθηματικά φορτισμένη σκηνοθεσία που φέρνει ξανά στο προσκήνιο τον αγώνα των απλών ανθρώπων για αξιοπρέπεια και ελπίδα
LIFO NEWSROOM
«La Magie Noire»: Ο χαμένος θησαυρός του Ρενέ Μαγκρίτ βγαίνει στο φως μετά από 90 χρόνια

Πολιτισμός / «La Magie Noire»: Ο χαμένος θησαυρός του Ρενέ Μαγκρίτ βγαίνει στο φως μετά από 90 χρόνια

Ο πίνακας «La Magie Noire» του Ρενέ Μαγκρίτ, που παρέμεινε σε ιδιωτική συλλογή για 90 χρόνια, βγαίνει σε δημοπρασία στη Sotheby’s - Η συγκλονιστική ιστορία πίσω από το έργο και τη γυναίκα που έσωσε 163 παιδιά από τους ναζί
LIFO NEWSROOM
Αίγυπτος: Ανοικτός για το κοινό ένας από τους πιο εμβληματικούς τάφους Φαραώ στην Κοιλάδα των Βασιλέων

Πολιτισμός / Αίγυπτος: Ανοικτός για το κοινό ένας από τους πιο εμβληματικούς τάφους Φαραώ στην Κοιλάδα των Βασιλέων

Σκαλισμένος βαθιά μέσα στον βράχο, ο τάφος του Αμενχοτέπ Γ΄ δεσπόζει ξανά μετά από 20 χρόνια, στη δυτική όχθη του Νείλου - Τα πρώτα πλάνα από το εσωτερικό του
LIFO NEWSROOM
Το «This That Keeps On» του Δημήτρη Παπαϊωάννου καταχειροκροτήθηκε στο Ηρώδειο

Πολιτισμός / Το «This That Keeps On» του Δημήτρη Παπαϊωάννου καταχειροκροτήθηκε στο Ηρώδειο

Τριάντα χορευτές και ηθοποιοί ζωντάνεψαν επί σκηνής τα υβριδικά πλάσματά του, ενεργοποιώντας τον χώρο με το μοναδικό του ύφος που τον έχει καθιερώσει ως έναν από τους πιο επιδραστικούς δημιουργούς της εποχής μας
LIFO NEWSROOM
Βραβεία Νόμπελ: Ο Τραμπ ρίχνει τη σκιά του στη διοργάνωση - Προειδοποιήσεις για την ακαδημαϊκή ελευθερία

Πολιτισμός / Βραβεία Νόμπελ: Ο Τραμπ «ρίχνει τη σκιά του» στον θεσμό - Προειδοποιήσεις για την ακαδημαϊκή ελευθερία

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εισαγάγει ή προτείνει μια σειρά από μέτρα, τα οποία οι επικριτές υποστηρίζουν ότι θα εμποδίσουν την εκπαίδευση και την επιστημονική έρευνα
LIFO NEWSROOM
2o Sex Positive Festival: Ένα τριήμερο για τη σεξουαλική απελευθέρωση στην Αθήνα

Πολιτισμός / 2o Sex Positive Festival: Ένα τριήμερο για τη σεξουαλική απελευθέρωση στην Αθήνα

Με κοινοτικό χαρακτήρα και χωρίς κερδοσκοπικό προσανατολισμό, η διοργάνωση βασίζεται στη συλλογική εργασία και στην ελεύθερη συνεισφορά των συμμετεχόντων, ώστε να παραμείνει ανοιχτή σε όλους ανεξαρτήτως εισοδήματος
LIFO NEWSROOM
Η Ιζαμπέλ Ιπέρ τιμώμενη καλεσμένη στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Πολιτισμός / Η Ιζαμπέλ Ιπέρ τιμώμενη καλεσμένη στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Η διάσημη Γαλλίδα ηθοποιός θα προλογίσει αρκετές από τις ταινίες του αφιερώματος στην καριέρα της, ενώ θα δώσει και masterclass αφιερωμένο στις διαφορές μεταξύ θεατρικής και κινηματογραφικής ερμηνείας
LIFO NEWSROOM