Γιατί πεθαίνουν οι δημοκρατίες; Πέντε βιβλία απαντούν.

Γιατί πεθαίνουν οι δημοκρατίες; Πέντε βιβλία απαντούν. Facebook Twitter
Πολλά είναι τα βιβλία που επαναφέρουν το κρίσιμο ζήτημα περί επανεξέτασης της λειτουργίας της δημοκρατίας.
0

Η συζήτηση για τη δημοκρατία αναθερμαίνεται όλο και περισσότερο, καθώς τα προτάγματα που η ίδια έθεσε φαίνονται να έχουν φτάσει εν πολλοίς σε αδιέξοδο, ενώ η ακροδεξιά προελαύνει με ανησυχητικούς ρυθμούς στις πεφωτισμένες δημοκρατίες της Δύσης. Ως εκ τούτου, πολλά είναι τα βιβλία που επαναφέρουν το κρίσιμο ζήτημα περί επανεξέτασης της λειτουργίας της δημοκρατίας.

Για τη δημοκρατία που υπονομεύεται όχι με έναν κρότο αλλά με έναν λυγμό, δηλαδή όχι πια με πραξικοπήματα και έξωθεν επεμβάσεις αλλά με αυτοϋπονόμευση, κάνουν λόγο οι δύο πολιτικοί επιστήμονες και καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ο Στίβεν Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ, με το βιβλίο τους Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (μτφρ. Ανδρέας Παππάς).

Στο ήδη πολυσυζητημένο βιβλίο τους οι συγγραφείς αντλούν παραδείγματα τόσο από την Ιστορία όσο και από τις σύγχρονες περιπτώσεις της Ουγγαρίας, της Τουρκίας και του αμερικανικού Νότου για να μιλήσουν για τον αργό θάνατο της δημοκρατίας μέσω της αποδυνάμωσης των θεσμών. Το παράδοξο είναι ότι στις περιπτώσεις αυτές δεν έχει προηγηθεί κάποια εξέγερση ή πραξικόπημα αλλά εθνικές εκλογές – απτό είναι το παράδειγμα πολλών κρατών της Ευρώπης.


Ωστόσο, κανείς δεν πρόκειται να κατανοήσει την αποδυνάμωση ή την ευτέλεια των δημοκρατικών θεσμών αν δεν κατανοήσει σε βάθος την ανάγκη της απόλυτης και συνεπούς κατίσχυσής τους, τον τρόπο που έχουν εκφραστεί μέσα από διεκδικήσεις και αγώνες. Αυτό καθιστά σαφές το συλλογικό έργο Επαναστάσεις των εκδόσεων Διόπτρα σε μετάφραση Ιωάννη Καυκιά.

Ο τίτλος μπορεί μεν να αναφέρεται στην ιστορία των επαναστάσεων, αλλά στόχος του τόμου είναι να επαναφέρει και να εξηγήσει τι ακριβώς σημαίνει πολιτικός αγώνας και αλλαγή δεδομένων, ακόμα και μέσα από κινήματα που πολλοί δεν έχουν χαρακτηρίσει ακριβώς επαναστατικά. Απέναντι στα λαϊκιστικά δεδομένα ενός άκριτου λόγου οι συγγραφείς-πανεπιστημιακοί εξετάζουν ο καθένας το πεδίο του και αντιτάσσουν την ανάγκη επανεφεύρεσης των όρων «πολιτική» ή «δημοκρατία», καταλήγοντας στις σύγχρονες αμεσοδημοκρατικές θεωρίες του Κορνήλιου Καστοριάδη, ο οποίος πρώτος διέκρινε φιλοσοφικά και πολιτικά τα αδιέξοδα της σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όταν οι θεσμοί δεν λειτουργούν με τον νόμιμο τρόπο.


Άλλωστε, πρώτα στην Αθήνα των κλασικών χρόνων αναφάνηκε ο στενός, ζωτικός δεσμός πολίτη και πόλεως, όπως επιβεβαιώνει και το άκρως ενδιαφέρον βιβλίο του καθηγητή Μάθιου Κράιστ Ο κακός πολίτης στην κλασική Αθήνα σε μετάφραση Μαργαρίτας Μηλιώρη από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, αν και πολλές φορές φανέρωνε τη σύγκρουση ατομικών συμφερόντων και κοινού καλού. Γιατί μπορεί η δημοκρατική κοινωνία να βασιζόταν στις ηθικές αρχές της υστεροφημίας ή του χρέους, αλλά υπήρχε πάντα, ακόμα κι εκεί, ο ακραίος εγωισμός που κατήγγελλαν οι τραγικοί ποιητές και ήταν επικίνδυνος για τη δημοκρατία, καθώς και η παράβαση των αρχών και των όρων της πολιτειακής συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον Κράιστ, το θέμα της διασάλευσης της δημοκρατικής τάξης ξεπερνά το θέμα της ιδεολογίας.


Για τον διαβρωτικό τρόπο της λειτουργίας των ιδεολογιών κάνει λόγο και ο Τέρι Ίγκλετον στο βιβλίο του Ιδεολογία - Μια Εισαγωγή, το οποίο ήταν ενδεχομένως ένα από τα κεντρικότερα στη μελέτη των ιδεολογιών σήμερα και επανεκδίδεται σε μετάφραση Μελέτη Λάμπρου από τις εκδόσεις Πεδίο.

Τη στιγμή που η πολιτική θεωρία πίστευε ότι έχει ξεμπερδέψει με τη διάκριση ιδεολογίας και πολιτικής πραγματικότητας, το σύγχρονο πλαίσιο επαναφέρει την ανάγκη επανεξέτασής τους: η κυρίαρχη ιδεολογία είναι αυτή που έφερε στην εξουσία τον Τραμπ στην Αμερική και διαμόρφωσε τη Βρετανία των ευρωσκεπτικιστών.


Ενδεχομένως, όμως, στην εποχή μας να έχουμε πάλι ανάγκη από τον «περίεργο ρεαλισμό» του Ζίγκφριντ Κρακάουερ, όπως χαρακτηριστικά τον περιέγραφε ο Αντόρνο, γνωρίζοντας ότι αυτό το μείγμα καντιανισμού και ανοιχτής κριτικής σκέψης είχε δει τη στροφή των μεσαίων στρωμάτων προς τον εθνοσοσιαλισμό. Ήταν εκείνος που τα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέμου υποστήριζε τη σύμπραξη και την κινητοποίηση απέναντι στο φαινόμενο του εθνοσοσιαλισμού και τη μετατροπή του σε μάζα.

Μαζί με άλλους στοχαστές της Σχολής της Φρανκφούρτης, με τους οποίους ωστόσο είχε φιλοσοφικές διαφορές, αλλά κυρίως με κορυφαίους κοινωνιολόγους όπως ο Εμίλ Λέντερερ ή ο Χανς Σπάιερ, είχε μελετήσει σε βάθος τα λουμπενοποιημένα υπαλληλικά στρώματα. Αυτές οι εμβριθείς παρατηρήσεις ενός ανθρώπου που συνέδεε την κοινωνιολογία με τη φιλοσοφία και τον ριζοσπαστισμό με το συντηρητικό πνεύμα κατέληξαν στη σημαντικότατη μελέτη Η μάζα ως διάκοσμοςκαι άλλα δοκίμια που μεταφράστηκε υποδειγματικά στα ελληνικά από τον Γιώργο Σαγκριώτη και τις εκδόσεις Πλέθρον. Ένα βιβλίο που σήμερα, σε καιρούς κρίσης των δημοκρατικών αξιών, μοιάζει απαραίτητο περισσότερο από ποτέ.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 30.4.2019

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ