Αυτές τις μέρες, όπου κι αν βρεθείς, αντιλαμβάνεσαι πως η Κωνσταντινούπολη ζει στον ρυθμό της επίσκεψης του Πάπα.
Στα παραδοσιακά καφενεία του Eminönü, στα εστιατόρια γύρω από τη γέφυρα του Γαλατά, ακόμη και στα μίνι μάρκετ στα στενά του Beyoğlu, όλες οι τηλεοράσεις –ακόμη και στα μανάβικα της γειτονιάς– ήταν στραμμένες στο ίδιο γεγονός: την κοινή παρουσία του Πάπα και του Οικουμενικού Πατριάρχη, με αφορμή τα 1.700 χρόνια από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας.
Στα καφέ γύρω από την πλατεία Ταξίμ, από νωρίς το πρωί οι οθόνες έδειχναν εικόνες από τη Νίκαια, το αρχαίο λίκνο του Ιζνίκ. Και στα περίπτερα της Ιστικλάλ, τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων φιλοξενούσαν το ιστορικό γεγονός: «Ιστορική συνάντηση στη Νίκαια».
Στους δρόμους, οι περαστικοί κοντοστέκονταν για λίγα δευτερόλεπτα μπροστά στις οθόνες που μετέδιδαν ζωντανές συνδέσεις την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας, στην οδό Ιστικλάλ, μια μεγάλη αφίσα με το πορτρέτο του Πάπα τραβούσε τα βλέμματα των περαστικών.
Χθες στον δρόμο για το Φανάρι η Πόλη είχε κοπεί στη μέση για λόγους ασφαλείας. Πολυάριθμοι αστυνομικοί του τουρκικού κράτους έκαναν αυστηρούς ελέγχους ενώ χωρίς την απαραίτητη διαπίστευση δεν μπορούσε να περάσει κανείς στους χώρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τα πάντα ήταν έτοιμα για το μεγάλο γεγονός. Ένα τεράστιο κέντρο τύπου είχε στηθεί στο Μαράσλειο ενώ λίγο μετά τις τρεις το μεσημέρι οι δύο προκαθήμενοι εισήλθαν μαζί στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου, όπου τελέστηκε Δοξολογία παρουσία του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεοδώρου.
Σήμερα, ανήμερα της εορτής του Αγίου Ανδρέα του Πρωτοκλήτου, ιδρυτή της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, θα τελεστεί η πατριαρχική και συνοδική Θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και συλλειτουργούντος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ. Θεοδώρου.
Στη Θεία Λειτουργία για την θρονική εορτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου θα παραστούν ο Πάπας Ρώμης, εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης, διπλωμάτες και άλλοι επίσημοι προσκεκλημένοι. Μετά το πέρας της ακολουθίας θα ακολουθήσει ανταλλαγή επίσημων λόγων μεταξύ του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Πάπα, ενώ αμέσως στη συνέχεια οι δύο προκαθήμενοι θα ευλογήσουν τους πιστούς από τον εξώστη του Πατριαρχικού Οίκου.
Τι σηματοδοτεί, όμως, πραγματικά αυτή η συνάντηση και το ταξίδι του Πάπα; Αναμφίβολα, για την Καθολική Εκκλησία αποτελεί μια έμπρακτη απόδειξη ότι η επιδίωξη της ενότητας δεν εξαντλείται στη ρητορική. Για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, από την άλλη, λειτουργεί ως ενίσχυση του ρόλου του ως κεντρικού σημείου αναφοράς της Ορθοδοξίας, σε μια εποχή που οι γεωπολιτικές πιέσεις και οι ενδοχριστιανικοί ανταγωνισμοί επιτείνονται.
Ήδη οι αντιδράσεις ορισμένων πατριαρχείων —ιδίως όσων διατηρούν στενούς δεσμούς με τη Ρωσική Εκκλησία— αποκαλύπτουν πως δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με μια θρησκευτική πρωτοβουλία, αλλά με ένα γεγονός που φέρει σαφή εκκλησιαστική και διπλωματική βαρύτητα.
Έτσι, σε μια περίοδο ασταθή γεωπολιτικά, με απειλές που σκιάζουν την παγκόσμια σταθερότητα, το ταξίδι αυτό δεν αποτελεί μόνο κορυφαίο ιστορικό ορόσημο. Λειτουργεί παράλληλα ως αναζωογόνηση του οικουμενικού και διαθρησκευτικού συμβολισμού, στέλνοντας μήνυμα συνοχής στον χριστιανικό κόσμο. Πέρα από το τελετουργικό σκέλος, μεταφέρει ένα ισχυρό σήμα για το μέλλον των σχέσεων μεταξύ Ορθοδοξίας και Καθολικισμού, τόσο σε θεολογικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να επισκιάσει τη μεγάλη εικόνα: τον Πάπα και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο να προσεύχονται μαζί στη Νίκαια, όχι σε μια σύγχρονη αίθουσα συνεδρίων, αλλά στον ίδιο τον τόπο της Πρώτης Συνόδου. Κι έπειτα, η κοινή είσοδος των δύο προκαθημένων στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου υπενθύμισε πως το παρελθόν μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα, όχι ως χάσμα.
«Είναι μια στιγμή που δεν βλέπεις συχνά», σχολίαζαν χθες πολλοί από όσους βρέθηκαν στο Φανάρι. «Είναι σαν να περνά η ιστορία δίπλα σου», πρόσθεταν. Ένας άλλος υψηλόβαθμος εκκλησιαστικός παράγοντας υπογράμμιζε ότι όλες αυτές οι συναντήσεις —από τη Νίκαια έως το Φανάρι— αποτελούν μια ηχηρή ένδειξη ενότητας, η οποία είχε διαρραγεί το 1054 με το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών.
Σε συνέντευξή του στο γαλλικό μέσο Le Figaro, ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Εμμανουήλ εξήγησε το υψηλό διακύβευμα της επίσκεψης του Πάπα Λέοντα στη Νίκαια, με αφορμή τον εορτασμό των 1700 χρόνων από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο και στο Φανάρι.
Ο ιεράρχης, υπεύθυνος για τις διεθνείς σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου και ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, επισήμανε στη γαλλική εφημερίδα ότι αυτό το πρώτο ταξίδι του Πάπα ανταποκρίνεται στην προσωπική του επιθυμία να συναντήσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Υπογράμμισε ακόμη ότι οι επισκέψεις του Πάπα στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στο Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ στην Κωνσταντινούπολη αναδεικνύουν τον βαθιά διαπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης και τον ρόλο της ως φυσικής γέφυρας μεταξύ Ανατολής και Δύσης, έναν ρόλο που καθιστά δυνατή την ενίσχυση του διαθρησκειακού και διαπολιτισμικού διαλόγου. «Αυτό που έχει πραγματικά σημασία», σημείωσε, «είναι η εγκάρδια πρόθεση για ενότητα. Αυτή η κοινή επιδίωξη του Πάπα και του Πατριάρχη είναι καθοριστική για το μέλλον του Χριστιανισμού».
Καθώς επέστρεφα από το Φανάρι, η Πόλη βυθιζόταν στο γλυκό φως του απογεύματος. Τα πλοιάρια στον Κεράτιο, γεμάτα ένα ετερόκλητο πλήθος, χάραζαν το νερό, ενώ από μακριά το κάλεσμα για την προσευχή που αντηχούσε από τους μιναρέδες έφτανε σαν σταθερή υπενθύμιση ότι εδώ, στην Κωνσταντινούπολη, η ιστορία είναι πάντα παρούσα. Σε μια πόλη μαθημένη στις αντιθέσεις και στις αδιάκοπες μεταμορφώσεις της, συνειδητοποιείς πως για ακόμη μία φορά βρίσκεται στο επίκεντρο ενός γεγονότος που υπερβαίνει τα δικά της σύνορα.
