Οι επιβλητικοί κίονες της αρχαίας πόλης της Παλμύρας, στο κέντρο της Συρίας, υψώνονται ακόμα μεγαλόπρεποι μέσα από την άμμο της ερήμου, φανερώνοντας σημάδια της λεωφόρου που κάποτε συνέδεε τους ναούς, τις αγορές και το αμφιθέατρο της πόλης. Το κάστρο στην κορυφή του λόφου εξακολουθεί να προσφέρει πανοραμική θέα στα ερείπια της πόλης που προσελκύουν εξερευνητές, αρχαιολόγους και τουρίστες εδώ και εκατοντάδες χρόνια.
Από κοντά, όμως, η ζημιά από τον πολυετή εμφύλιο πόλεμο της Συρίας που διαπίστωσαν οι Ben Hubbard και David Guttenfelder, ανταποκριτές για τους New York Times, είναι εμφανής: ιστορικές αψίδες έχουν καταρρεύσει από εκρήξεις, αγάλματα έχουν καταστραφεί και ναοί έχουν μετατραπεί σε σωρούς ερειπίων.
Μετά την ανατροπή του ισχυρού δικτάτορα Μπασάρ αλ-Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο, και το τέλος του πολέμου, ελάχιστοι Σύριοι και τουρίστες επισκέπτονται την Παλμύρα για να θαυμάσουν ένα από τα πιο εντυπωσιακά πολιτιστικά μνημεία της χώρας.
«Υπήρχε πολιτισμός σε αυτόν τον τόπο, και παρά τους βομβαρδισμούς και την καταστροφή, υπάρχει ακόμα», δήλωσε ο Ζιάντ Αλίσσα, Σύριος γιατρός που ζει στη Γαλλία και επισκέφθηκε την Παλμύρα με φίλους του πρόσφατα.
Η εμφύλια σύγκρουση στη Συρία, η οποία εκτόπισε πάνω από τον μισό πληθυσμό και σκότωσε περισσότερους από 500.000 ανθρώπους, σύμφωνα με εκτιμήσεις, κατέστρεψε επίσης ιστορικά τοπόσημα σε μια χώρα ιστορικής σημασίας για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής.
Ανάμεσα στα πολλά αρχαία μνημεία της Συρίας, η Παλμύρα ξεχωρίζει, καθώς περιέχει «τα μνημειώδη ερείπια μιας μεγάλης πόλης που υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα του αρχαίου κόσμου», σύμφωνα με την UNESCO, που την ανακήρυξε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς το 1980.
Η ομορφιά του χώρου εξακολουθεί να εντυπωσιάζει, αν και ορισμένα από τα βασικά μνημεία έχουν υποστεί τέτοια καταστροφή που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς ήταν κάποτε. Την ημέρα της επίσκεψης της δημοσιογραφικής αποστολής, ο χώρος ήταν σχεδόν άδειος: μόνο ο Σύριος γιατρός Ζιάντ Αλίσσα με τους φίλους του, μερικοί ακόμα Σύριοι, ένας Ιταλός τουρίστας με τον οδηγό ταξί του, μια ομάδα μικροπωλητών και λίγοι ντόπιοι που περνούσαν με τα φορτηγά ή τις μοτοσυκλέτες τους ανάμεσα στα ερείπια. Το κέντρο επισκεπτών και το μουσείο ήταν κλειστά.
Η Παλμύρα εντάχθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τον 1ο αιώνα μ.Χ., εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό διαμεσολαβητικό σταθμό και κυβερνήθηκε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ.από τη βασίλισσα Ζηνοβία. Ο συνδυασμός ελληνικής, ρωμαϊκής και περσικής αρχιτεκτονικής της παρέμεινε επιδραστικός για αιώνες, καθώς η πόλη πέρασε από Βυζαντινή, Αραβική και Γαλλική κυριαρχία.
Μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου το 2011, η στρατηγική θέση της Παλμύρας την κατέστησε πεδίο μάχης μεταξύ ανταρτών, συριακών κυβερνητικών δυνάμεων, ρωσικού στρατού και Αφγανών μαχητών που υποστηρίζονταν από το Ιράν.
Όλες αυτές οι δυνάμεις άφησαν τα ίχνη τους στην πόλη της Παλμύρας, αλλά το Ισλαμικό Κράτος, που την κατέλαβε το 2015, διεξήγαγε μια εκστρατεία μεθοδευμένης καταστροφής, καθοδηγούμενη από την ακραία απέχθειά του για κάθε θρησκευτικό μνημείο πέρα από το Ισλάμ. Οι τζιχαντιστές ανατίναξαν ιερά και αψίδες και αποκεφάλισαν τον συνταξιούχο διευθυντή αρχαιοτήτων της πόλης, Χάλεντ αλ-Ασάαντ.
Το 2016, οι κυβερνητικές δυνάμεις της Συρίας, με τη στήριξη της Ρωσίας, ανακατέλαβαν την πόλη, και τον Μάιο εκείνης της χρονιάς, η Ρωσία μετέφερε μια συμφωνική ορχήστρα και ακροατήριο για μια συναυλία κλασικής μουσικής στα αρχαία ερείπια. Λίγους μήνες αργότερα, το Ισλαμικό Κράτος ανακατέλαβε την πόλη αλλά κυβέρνηση την ανέκτησε ξανά το 2017.
Ο 36χρονος μικροπωλητής Μοχάμεντ Αουάντ μίλησε στους δημοσιογράφους των New York Times, λέγοντας πως όλες αυτές οι συγκρούσεις έκαναν την πόλη ακατοίκητη: «Είχαμε Αφγανούς, Ιρανούς, Ρώσους, Χεζμπολάχ, Τσετσένους. Όλοι πέρασαν από την Παλμύρα». Λαχταρούσε να επιστρέψουν οι τουρίστες. «Κάθε μέρα βλέπουμε λιγοστούς ξένους, δύο, τρεις ή τέσσερις», είπε. «Αλλά ελπίζουμε να ξανάρθουν με λεωφορεία, όπως παλιά».
Οι δημοσιογράφοι διέκριναν επίσης ίχνη και από τις άλλες δυνάμεις που είχαν πολεμήσει για την Παλμύρα. Για να μπει κανείς στο κάστρο της πόλης, έπρεπε να διασχίσει μια σαθρή πεζογέφυρα που είχαν κατασκευάσει οι Ρώσοι.
Στην άκρη της πόλης στεκόταν το πρώην ξενοδοχείο Dedeman Palmyra, το οποίο είχε καταληφθεί από το Ιράν και την «Ταξιαρχία Φατεμιγιούν», Αφγανούς παραστρατιωτικούς που είχαν σταλεί για να βοηθήσουν τον Συριακό Στρατό.
Τώρα, κι αυτοί είχαν φύγει. Τα κτίρια του ξενοδοχείου είχαν βομβαρδιστεί από αεροπορικές επιδρομές. Η πισίνα και το σιντριβάνι δεν είχαν νερό, και ένας νεαρός βοσκός οδηγούσε το κοπάδι του μέσα στον χώρο. «Ποτέ δεν ερχόμασταν εδώ πριν», είπε ο βοσκός, Χαμάντι Αλ-Κάσιμ, 13 ετών. «Θα μας είχαν σκοτώσει.»
Ο Άμρ Αλ-Άζμ, καθηγητής Ιστορίας της Μέσης Ανατολής και Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Shawnee State του Οχάιο και πρώην αξιωματούχος αρχαιοτήτων στη Συρία, δήλωσε ότι οι νέες αρχές της χώρας δεν διαθέτουν τα μέσα για να αποκαταστήσουν τις ζημιές στην Παλμύρα.
Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί τη ιστορική αξία του χώρου, πρόσθεσε.
«Σε γενικές γραμμές, ο τόπος αυτός είναι τμήμα της ανθρώπινης ιστορίας, και όποια καταστροφή κι αν έχει συμβεί αποτελεί μέρος της ιστορίας αυτών των τόπων», είπε. «Κάποτε υπήρχε ο Ναός του Βάαλ, και τώρα δεν υπάρχει πια. Είναι κι αυτό μέρος της Ιστορίας».
Με πληροφορίες από The New York Times
