«Αντισυστημικοί»: Μια απατηλή ονομασία προελεύσεως

«Αντισυστημικοί»: Μια απατηλή ονομασία προελεύσεως Facebook Twitter
Τι είναι πια «αντισυστημικό»; Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ η ανακύκλωση γενικών όρων και χαρακτηρισμών στη δημόσια ζωή και στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό σημαίνει πως χρειαζόμαστε τις λεγόμενες «ταμπέλες», κι ας υπάρχει από χρόνια αντίδραση των θιγόμενων προσώπων σε κάθε σχήμα ταξινόμησης και γενικό χαρακτηρισμό που τους αφορά. Αν όμως οι χαρακτηρισμοί/ταμπέλες είναι αναπότρεπτοι και συχνά ωφέλιμοι (αφού με αυτούς αναγνωρίζουμε τις ιδιότητες του σύνθετου κόσμου μας, με σχήματα και έννοιες), κουβαλούν και ευκολίες και κάποιες πονηριές.

Ένα παράδειγμα ευκολίας που πιστεύω πως συχνά υπονόμευσε παρά ακόνισε την κριτική πολιτική σκέψη: η σχεδόν καθολική χρήση του όρου «νεοφιλελευθερισμός» μέσα στην ευρύτερη αριστερά και μέχρι τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Ο προσδιορισμός «νεοφιλελεύθερος» επιστρατεύτηκε για να λύσει, εδώ και σχεδόν σαράντα χρόνια, το πρόβλημα ερμηνείας για διαφορετικά κυβερνητικά σχήματα, ποικίλα πολιτικά σχέδια, νομοσχέδια ή τρέχοντα μέτρα. Στάθηκε −και είναι ακόμη− μια κάποια λύση για πλήθος φαινομένων: από την αύξηση της εκλογικής αποχής, την κουλτούρα των gadget, την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, την αύξηση των εξοπλισμών κ.λπ. Η πληθωρική χρήση έφερε έναν κορεσμό και οδήγησε και σε λάθη πολιτικής ερμηνείας.

Τι είναι πια «αντισυστημικό»; Οτιδήποτε, ας πούμε, δεν αντιστοιχεί στους κώδικες και στον τρόπο θέασης των πραγμάτων που ταιριάζει στην παγκόσμια κεντροδεξιά ή σε μια «ορθολογική» κεντροαριστερά; Οποιαδήποτε λοξή ή αγενής και πειραγμένη εκδοχή δημόσιου λόγου;

Θέλω όμως τώρα να αναφερθώ σε μια άλλη λέξη που νομίζω πως μάλλον θολώνει παρά φωτίζει τα πράγματα. Είναι χαρακτηρισμός που αρέσει ιδιαίτερα σε όσους-ες ισχυρίζονται πως ανήκουν στο κέντρο ή στη φιλελεύθερη δεξιά, σε έναν χώρο «κοινής λογικής». Ο χαρακτηρισμός αντισυστημικός ή αντισυστημισμός. Αυτές τις μέρες, ας πούμε, βαφτίστηκαν αντισυστημικές ακόμα και οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη, όπου, βέβαια, συμμετείχε, πλην κάποιων ριζοσπαστικών σχημάτων και στελεχών, πολύ μεγάλο πλήθος οικογενειών και «συνηθισμένων» ανθρώπων της καθημερινότητας.

Γίνεται επίσης λόγος για αντισυστημικές δυνάμεις και προσωπικότητες, βάζοντας στο ίδιο καλάθι κόμματα της αντιφιλελεύθερης ριζοσπαστικής δεξιάς, κάποια σποραδικά κινήματα της ριζοσπαστικής αριστεράς μαζί με πολύ ισχυρές φυσιογνωμίες και πόλους εξουσίας στη Δύση όπως ο… Τραμπ!

Τι είναι πια «αντισυστημικό»; Οτιδήποτε, ας πούμε, δεν αντιστοιχεί στους κώδικες και στον τρόπο θέασης των πραγμάτων που ταιριάζει στην παγκόσμια κεντροδεξιά ή σε μια «ορθολογική» κεντροαριστερά; Οποιαδήποτε λοξή ή αγενής και πειραγμένη εκδοχή δημόσιου λόγου; Αντισυστημική η πολιτική των δασμών αλλά και ο ακτιβισμός μιας πιο ζωηρής περιβαλλοντικής οργάνωσης; Αντισυστημική η φωνή των οπαδών των εξορύξεων υδρογονανθράκων αλλά και οι φωνές όσων προσπαθούν, εδώ κι εκεί, για την αποτροπή των εξορύξεων; Ο ρατσισμός αλλά και ο αντιρατσισμός; Ο Κάνιε Γουέστ ή ο Μασκ, ο Ασάνζ και οι αντιφά; Μέχρι πού θα φτάσουν αυτά τα αφελέστατα αμαλγάματα;

Κάτι λοιπόν βαθιά εσφαλμένο και καταχρηστικό διατρέχει την πληθωριστική προσφυγή στον όρο. Κυρίως για έναν σημαντικό λόγο: πολλά από αυτά τα λεγόμενα αντισυστημικά είναι ολωσδιόλου συστημικά γνωρίσματα. Το σύγχρονο σύστημα εξουσίας −οι οικείες μας φιλελεύθερες δημοκρατίες− έχει πολλαπλές φωνές και τρόπους. Στο περιβάλλον του παγκοσμιοποιημένου πολιτισμικού καπιταλισμού το λεγόμενο σύστημα περιέχει πολλές δόσεις αντισυστήματος, η συμβατική, θεσμική γλώσσα εναλλάσσεται με άλλα στυλ, πιο βρόμικα και λοξά.

Τίποτα δεν υποχρεώνει αυτό το «σύστημα» να κυβερνάται μόνο από το κέντρο και τις εκδοχές του. Μπορεί να ανανεώνεται και να αλλάζει πού και πού δέρμα με έναν Τραμπ, μια Μελόνι, έναν Μπολσονάρο, μια Λεπέν. Και, όπως και να το κάνουμε, το σύστημα αυτό μπορεί με κάποια δυσθυμία να αποδεχτεί στην εξουσία έναν «αντισυστημικό» εθνικιστή, όχι όμως (ή βάζοντας τεράστια εμπόδια) έναν ελάχιστα πιο ριζοσπάστη σοσιαλιστή.  

Όταν πρόσωπα και δυνάμεις που βρίσκονται στην καρδιά του πολιτισμικού καπιταλισμού μιλούν «άσχημα» ή φτάνουν να προβαίνουν και σε φασιστικούς χαιρετισμούς, δεν είναι «αντισυστημικοί»: είναι οι δίχως ενδοιασμούς, αναιδείς εκδοχές του ίδιου αυτού πλέγματος το οποίο πιστεύουν ότι υπερασπίζονται και οι συμβατικές δυνάμεις. Συμβατικές και αντισυμβατικές εκδοχές είναι εν τέλει συμπληρωματικές μέσα στην αντιπαλότητά τους. Όπως η μαύρη οικονομία σε σχέση με τη νόμιμη, το dark net και το νορμάλ διαδίκτυο, η επιχειρηματικότητα των φορολογικών παραδείσων και το επιχειρείν των λαθρεμπορικών δικτύων και των μαφιόζικων οργανώσεων.

Πολλαπλοί τρόποι και κώδικες δεν μπορούν να ενοποιηθούν σε μια μοναδική εκδοχή κανονιστικού ορθολογισμού. Αυτό που συμβαίνει εδώ και καιρό είναι ότι κάποιες ορθόδοξες μορφές και πολιτικά σχήματα της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης εκπίπτουν ή βρίσκονται σε στασιμότητα.

Άλλες δυνάμεις αναδύονται στο προσκήνιο, προβάλλοντας ένα παράλληλο οπλοστάσιο επίσης συστημικών εννοιών: τον εθνικισμό, τη νοσταλγία μαζί με την ιδεολογική νομιμοποίηση της αποικιακής επέκτασης, τη χρήση μιας, κάπως ξεχασμένης επισήμως, ιμπεριαλιστικής γλώσσας.

Ούτε λαϊκιστές ούτε αντισυστημικοί λοιπόν οι νέοι παίκτες που προκαλούν τη θεσμική Ευρώπη και ενοχλούν τις παλαιές οικογένειές της. Απλώς χρησιμοποιούν δίχως θεσμικό πρωτόκολλο τα σύμβολα, τα λεξιλόγια και τα συναισθήματα που διατίθενται στην κανονική αγορά. Κριτήριο για να τους καταλάβουμε είναι η εγγύτητα και η συμμαχία τους με δυνάμεις της πραγματικής οικονομικής και κοινωνικής εξουσίας.

Δεν έχουν ακόμα μαζί τους πολλές δυνάμεις της προοδευτικής πολιτισμικής και ιδεολογικής σφαίρας, αλλά δεν τους ενδιαφέρει. Δεν θα τους καταλάβουμε τελικά ούτε από τη γλώσσα των αναρτήσεών τους ούτε από το γεγονός πως καταφεύγουν σε χοντροκομμένες χειρονομίες. Το να συνεχίζεται η λαθροχειρία περί αντισυστημισμού (για διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις) είναι απλώς ένα τέχνασμα για να αισθάνεται κανείς πως βρίσκεται στην πλευρά της κανονικότητας και της ευπρέπειας.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί ο κόσμος κινδυνεύει να γίνει ζούγκλα;

Οπτική Γωνία / O νέος ιμπεριαλισμός και γιατί ο κόσμος κινδυνεύει να γίνει ζούγκλα

Οι συνέπειες της πολιτικής του νέου Αμερικανού Προέδρου και οι αντιδράσεις του κόσμου. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Τραμπ, ο Μασκ και η νέα, «fascism friendly» τάξη πραγμάτων

Οπτική Γωνία / Ο Τραμπ, ο Μασκ και η νέα, «fascism friendly» τάξη πραγμάτων

«Ο σύγχρονος “φιλικός στον χρήστη φασισμός” δεν έχει την απροκάλυπτη βαρβαρότητα του φασισμού του 20ού αιώνα, έχει όμως στη ρίζα του την ίδια επιλεκτική άρνηση των ατομικών ελευθεριών, των δημοκρατικών δικαιωμάτων και των κοινωνικών κατακτήσεων προς όφελος των προνομιούχων και των ισχυρών. Όποιος νοιάζεται πραγματικά για το μέλλον της δημοκρατίας δεν γίνεται να αγνοήσει την τρομακτική αυτή πραγματικότητα».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το αόρατο δόγμα: Η σιωπηρή άνοδος του νεοφιλελευθερισμού

Βιβλίο / Το αόρατο δόγμα: Η σιωπηρή άνοδος του νεοφιλελευθερισμού

Ο νεοφιλελευθερισμός είναι πανταχού παρών και ταυτόχρονα «ακατανόμαστος», αφού σπανίως αναφέρεται από τους θιασώτες του. Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να ανασηκώσει το πέπλο αυτού του «αόρατου δόγματος»
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ