Μενέλαος Χαραλαμπίδης
Οι δωσίλογοι
Αλεξάνδρεια
Δύσκολα θα πει κανείς ότι ξέρει τι συμβαίνει στη σύγχρονη Ελλάδα, αν δεν διαβάσει τους συγκλονιστικούς «Δωσίλογους» του Χαραλαμπίδη. Σύμφωνα με την άκρως ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη του γνωστού ιστορικού, ερευνητή και συγγραφέα, το παράδοξο με την ελληνική περίπτωση των δωσίλογων κατά την περίοδο της Κατοχής ήταν ότι έγιναν συνεργάτες των κατακτητών προτού καν τους ζητηθεί και ότι κανείς από αυτούς δεν δικάστηκε, ούτε τιμωρήθηκε ποτέ: το αποτέλεσμα είναι ότι πολλά ονόματα από αυτά που εκμεταλλεύτηκαν την κυριαρχία των Γερμανών παραμένουν κραταιοί φορείς του πλούτου, πράγμα που εξηγεί πολλά στοιχεία της σύγχρονης πολιτικοοικονομικής πραγματικότητας. Άλλοι, πάλι, εκμεταλλευόμενοι εξαρχής την απομάκρυνση των Ιταλών και τα κενά που δημιουργήθηκαν σε θέματα ασφαλείας την περίοδο της Κατοχής, προσφέρθηκαν να «βοηθήσουν» –τα λεγόμενα Τάγματα Ασφαλείας– κυνηγώντας τους αντιστασιακούς ως παρανόμους και διαπράττοντας, όπως αποκαλύπτει το βιβλίο, πολύ χειρότερα εγκλήματα και βαρύτερα βασανιστήρια από τους ναζί. Ένα αποκαλυπτικό και συγκλονιστικό από κάθε άποψη βιβλίο, αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας, και μάλιστα σε αρχεία που άνοιξαν για σύντομο διάστημα. Δεν αναδείχθηκε τυχαία ένα από τα μπεστ σέλερ της χρονιάς, με τέσσερις απανωτές εκδόσεις.
Αταλάντη Ευριπίδου
Εκείνοι που δεν έφυγαν
Πόλις
Πόσο παράδοξο μπορεί να ακούγεται ότι ένας άνθρωπος φτιαγμένος από σιμιγδάλι καταλήγει βρυκόλακας; Ή ότι ένας νεαρός Κλέφτης ξημεροβραδιάζεται στο πλευρό ενός άρρωστου Καπετάνιου σε ένα απρόβλεπτο ταξίδι; Πρόκειται για δύο μόνο από τις ιστορίες της άκρως ενδιαφέρουσας συλλογής μιας νεαρής συγγραφέως, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα πιο καλοστημένα διηγήματα του φανταστικού. Σαν τους παλιούς παραμυθάδες, η γεννημένη μόλις το 1987 κοινωνική ψυχολόγος μάς χαρίζει τη μαγεία του παραμυθιού, χωρίς όμως τον διδακτισμό και το προβλέψιμο τέλος, διατηρώντας ζωντανά τα πιο φανταστικά και ονειρικά στοιχεία του. Νεράιδες και δράκαινες, παράξενα ζώα και διάφορα περιθωριοποιημένα πλάσματα στοιχειώνουν τον βίο των ζωντανών, συμβολοποιώντας αυτό που κάθε φορά φοβόμαστε και μένει να αποκαλυφθεί για να εξορκιστεί η άφατη δύναμή του, σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία της χρονιάς.
Νίκος Α. Μάντης
Αδύνατες Πόλεις
Καστανιώτης
Αν ένας συγγραφέας μπορεί και επεξεργάζεται λογοτεχνικά τις διαφορετικές έννοιες της παραστατικότητας, εφευρίσκοντας άλλες λογικές για τον μυθοπλαστικό χωρόχρονο, πέρα από τα όρια της γλώσσας, χρήζει τουλάχιστον προσοχής: χρόνια τώρα ο Μάντης στήνει τη δική του μυθοπλαστική επικράτεια στα ντελεζιανά mille plateux του φανταστικού, φτιάχνοντας μετα-αφηγηματικές δομές που είτε μιλούν για τη μνήμη, είτε επαναφέρουν τον προβληματισμό του αρχείου, είτε ξαναφτιάχνουν με νέα όπλα την αφήγηση του άστεως. Αυτό φαίνεται όσο πουθενά σε αυτή την 900 σελίδων μυθιστορία, που αντιστρέφει, για μια ακόμα φορά, όπως και στην «Άγρια Ακρόπολη», τους όρους παρόντος και μέλλοντος: όπως και στην «Άγρια Ακρόπολη», όπου οι Νεάντερταλ επανέρχονταν ως προάνθρωποι το 2159 μ.Χ., αντίστοιχα και στις «Αδύνατες Πόλεις», άλλες πραγματικές, άλλες αποκυήματα της φαντασίας, κανείς δεν ξέρει τι είναι πραγματικό και τι ψεύτικο. Θέματα προσομοίωσης, τεχνητής νοημοσύνης και αναγκαστικής περφόρμανς θίγονται στις σελίδες τους και όλοι φαντάζονται ότι πρωταγωνιστές όπως ο CEO Νίκος Μαυρίδης, η υπεύθυνη ασφαλείας Βίκα Κορτέζ και ο γκουρού Ιγκνάτι Βασίλιεβιτς έχουν στοιχεία από το πιο δυστοπικό παρόν που ζούμε. Το πιο ενδιαφέρον, ωστόσο, στοιχείο του Μάντη είναι η γλώσσα: ενίοτε χρησιμοποιεί σπάνιες λέξεις, όπως η «μεγαλαυχία», σε ένα απόλυτα μοντέρνο και ρεαλιστικό συγκείμενο και περιβάλλον.
Γιώργος Θάνος (ανθολόγηση)
Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες
Ροές
Είναι παράδοξο αλλά φέτος μερικές από τις μεγαλύτερες αναγνωστικές απολαύσεις μάς τις χάρισαν οι ιστορίες τρόμου ή του φανταστικού. Οι συγγραφείς τους αντιλήφθηκαν ότι κάθε απομακρυσμένο χωριό και τόπος έχει τις δικές του ιστορίες να αφηγηθεί σχετικά με το απόκοσμο και το ανεξερεύνητο: είναι γνωστό ότι οι τεθνεώτες, σύμφωνα με αυτές τις ιστορίες, δεν άφηναν εύκολα αυτό τον κόσμο, εμπλουτίζοντας τις ιστορίες αυτών που άφηναν πίσω. Από έναν φόβο, όμως, για τις δεισιδαιμονίες και τις παλιές δοξασίες, οι ιστορίες αυτές παρέμειναν στο στενό πλαίσιο της προφορικότητας και δύσκολα έβλεπαν το φως της δημοσίευσης. Ωστόσο τα διηγήματα αυτά, που μετέρχονται την κυρίαρχη μορφή του βρυκόλακα μέσα από τις πολλαπλές μεταμορφώσεις του για να καταδείξουν την απόλυτη ισχύ του άφατου, αποδεικνύουν τη δύναμη που έχει το άγνωστο αυτό είδος, αποτελώντας τον καθρέφτη όχι μόνο των ζωντανών αλλά και της ιστορίας του λαού μας.
Μάκης Μαλαφέκας
Deep Fake
Αντίποδες
Είναι πολύ ωραίο η Αθήνα να αποκτά το δικό της ανατρεπτικό πολιτικό νουάρ, μετά τις γνωστές ιστορίες του Χαρίτου διά χειρός Μάρκαρη. Μετά την περιήγηση στην επαρχία και την Ικαρία, ο ήρωας και μυθιστορηματικό alter ego του Μάκη Μαλαφέκα, Μιχάλης Κρόκος, επιστρέφει στα Εξάρχεια του εξευγενισμού, των ενοικιαζόμενων δωματίων για τους τουρίστες αλλά και των παράνομων δοσοληψιών ανάμεσα σε άκρως εξοικειωμένους με την τεχνολογία χρυσαυγίτες, για να λύσει μια ακόμα παράδοξη ιστορία μυστηρίου. Στην πορεία μπλέκει σε μια σειρά από γεγονότα και παρασύρεται σε ένα τρελό, παραληρηματικό κυνηγητό που μοιάζει με deepfake, αφού τόσο ο ίδιος όσο και εμείς οι αναγνώστες, ζώντας στην Αθήνα του σήμερα, δεν ξέρουμε πού αρχίζει η αλήθεια και πού τελειώνει το ψέμα. Ένα πραγματικά απολαυστικό αφήγημα με πολιτικοκοινωνικές προεκτάσεις, που διαβάζεται απνευστί.
Κώστας Καλτσάς
Νικήτρια Σκόνη
Ψυχογιός
Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα, απρόσμενα και απρόβλεπτα βιβλία της χρονιάς, μια πραγματική σπουδή πάνω στη μνήμη, τη λογική του αρχείου αλλά και των εκλεκτικών συγγενειών που μπορεί και ανασύρει στην επιφάνεια μόνο η λογοτεχνία. Αν τα διακειμενικά στοιχεία είναι τα μυστικά κλειδιά που ξεκλειδώνουν την αφήγηση για έναν υποψιασμένο αναγνώστη με σκευή, για τους υπόλοιπους αρκούν οι συναρπαστικές περιγραφές για εκείνα τα παιδιά που «δεν κρατάνε καμιά ιστορία» αλλά και για τους άμεσα εμπλεκόμενους, τους οποίους πραγματικά «τους πέταξαν μέσα» στο εσωτερικό της. Ένα φιλόδοξο, δαιδαλώδες εξπρεσιονιστικό κείμενο, που θέτει ως στοίχημα να μετατρέψει τους ηττημένους του Εμφυλίου σε περίτεχνους παίχτες μιας αλλόκοτης, όσο είναι και η ίδια η Ιστορία, αφήγησης, που θέτει τελικά εκ νέου το ερώτημα της ελληνικής ταυτότητας.
Βασιλική Πέτσα
Δεν θ’ αργήσω
Πόλις
Με αφορμή ένα από τα συγκλονιστικότερα αθλητικά γεγονότα στην ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας, την τραγωδία του Χίλσμπορο, η Βασιλική Πέτσα στήνει ένα εσωτερικό μυθιστόρημα για την έννοια της επιβίωσης και της ενοχής, και για το τι σημαίνει να είναι κανείς ζωντανός-νεκρός σε κοινωνίες που δεν έχουν μάθει να συντρέχουν τον πολίτη σε κανένα επίπεδο. Εξού και ότι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μάταια προσπαθεί, κόντρα στις προσδοκίες του περιβάλλοντός του, να ξεπεράσει την ενοχή της επιβίωσης και να νικήσει τα δικά του φαντάσματα, που παρέμειναν ανέπαφα στο πέρας των χρόνων. Σε εποχές που οι μνήμες του δράματος μαστίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες, η Πέτσα δεν φοβάται να ανασυστήσει ένα τραγικό γεγονός μέσα από μια προσωπική τραγωδία, δείχνοντας πως κανείς δεν ξεφεύγει από το εμείς, ούτε από την κοινή μοίρα.
Κωστής Καρπόζηλος
Ελληνικός Κομμουνισμός - Μια διεθνική ιστορία (1912-1974)
Αντίποδες
Πώς κατέληξε ο κομμουνισμός από ένα απελευθερωτικό με διεθνή χαρακτηριστικά κίνημα να αποκτήσει κανονιστική και εθνική σφραγίδα και εν τέλει να αποκοπεί από τις εξελίξεις; Πώς έγινε επιφανείς προσωπικότητες και αντιστασιακοί να βρίσκονται στην ίδια πλευρά με αυταρχικά στελέχη; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα και σε αμέτρητα άλλα, που αφορούν τις διεθνείς γεωγραφίες και μετασχηματισμούς των κομμουνιστικών κομμάτων και κινημάτων σε σχέση με την ελληνική περίπτωση, προσπαθεί να απαντήσει το εξαιρετικό πόνημα του γνωστού ιστορικού και πρώην διευθυντή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), Κωστή Καρπόζηλου. Σε ένα έργο ζωής καταγράφονται όλες οι διαδρομές όχι μόνο του ελληνικού κομμουνιστικού κόμματος αλλά και οι αναγκαστικές σχέσεις του με τα σταλινικά μορφώματα και η σύγκρουσή του με τη δυτική Νέα Αριστερά, που εν τέλει οδήγησε σε διάσπαση. Από την ίδρυση του ΣΕΚΕ μέχρι το σημερινό ΚΚΕ υπάρχει μια πολυποίκιλη περιπέτεια με πολλαπλές ταλαντώσεις και γεγονότα –για να μη μιλήσουμε για τους πρωταγωνιστές–, την οποία εξετάζει σε βάθος ο Καρπόζηλος, εξάγοντας πολύτιμα ιστορικά και κοινωνικά συμπεράσματα.
Γιώργος Σκαμπαρδώνης
Φάλτσα Κεφαλής
Πατάκης
Μυρωδιές κυρίαρχες, εικόνες ανασυρμένες από τις πιο βαθιές μνήμες, μεταφορικά περάσματα που διαπερνούν την πιο ακραία φαντασία, απρόσμενοι σφάχτες και αλλόκοτες έφηβες συνυπάρχουν στο αφηγηματικά καταιγιστικό σύμπαν του Σκαμπαρδώνη, που δεν χάνει, όπως και εδώ, τη φρεσκάδα του και την ευρηματικότητά του. Κυρίαρχη και πάλι η αγάπη για τους ανθρώπους και τα ζώα, με το «Τρυποπέρασμα» να αποδεικνύεται ένα από τα καλύτερα διηγήματα που έχει φτιάξει ποτέ ο μετρ του είδους και την αρχή του πρώτου διηγήματος με τα νταούλια των γύφτων, όπως τους αποκαλεί, αποτίνοντάς τους φόρο τιμής με το να τους χαρίζει το προσωνύμιο της προφορικότητας, να συνιστά από τα πιο ωραία ξεκινήματα στην εξιστόρηση μιας ιστορίας που μόνο ένας γνήσιος παραμυθάς όπως ο Σκαμπαρδώνης ξέρει να στήνει.
Και δύο επανεκδόσεις:
Χρήστος Βακαλόπουλος
Η ονειρική υφή της πραγματικότητας
Εστία
Μπορεί να έγινε πολύς ντόρος για τη «Γραμμή του ορίζοντος», αλλά αυτή η συλλογή με τα κριτικά κείμενα του Βακαλόπουλου είναι από τις σημαντικότερες που έχουν κυκλοφορήσει στη μεταπολιτευτική ιστορία, σφραγίζοντας μια ολόκληρη εποχή: δεν θα καταλάβει κανείς τον κυρίαρχο ρόλο του Σαββόπουλου στη μεταπολιτευτική αφήγηση, τη διαφορετική δυναμική της Βουγιουκλάκη, την εμμονή των κριτικών κινηματογράφου με τη σημειολογία, την έννοια του κιτς και άλλα τόσα ετερόκλητα που μπορούσε να συγχωνεύσει ο Βακαλόπουλος στα ασπαίροντα κείμενα και τη σκέψη του, αν δεν διατρέξει αυτό το έργο που ευτυχώς επανεκδίδεται μαζί με τα υπόλοιπα βιβλία του.
Ρέα Γαλανάκη
Πού ζει ο λύκος;
Καστανιώτης
Το πέρασμα από τον ποιητικό λόγο στην πεζογραφία, από τον αντιδικτατορικό αγώνα στην καθημερινότητα αλλά και τα αμέτρητα διλήμματα που συνόδευσαν τη Γενιά του Πολυτεχνείου κυριαρχούν σε ένα από τα πιο σημαντικά αναγνώσματα, αφιερωμένο «στις παρέες από το ’67 ως το ’74». Σοφή η κίνηση να επανεκδοθεί το πολύτιμο αυτό βιβλίο, καθώς ήταν για χρόνια εξαντλημένο, ειδικά τώρα.
