Μια φορά (δεν) θυμάμαι

Μια φορά (δεν) θυμάμαι Facebook Twitter
Oι ιστορίες που αφηγείται η Τζάνετ Μάλκολμ, μέσα από τα περίεργα μονοπάτια και τους αναπάντεχους συνειρμούς της μνήμης, είναι γεμάτες από υπέροχα, λαμπερά σπαράγματα παρατήρησης και διαλογισμού.
0

ΠΕΡΣΙ, ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ μετά τον θάνατό της σε ηλικία 86 ετών, κυκλοφόρησε το τελευταίο βιβλίο της πολύ σημαντικής Αμερικανίδας δημοσιογράφου, κριτικού (αλλά και εικαστικού εν μέρει) Τζάνετ Μάλκολμ, που μόλις βρέθηκε και στα χέρια μου. Είναι μια συλλογή από αυτοβιογραφικά, τρόπος του λέγειν, κείμενα με βάση παλιές φωτογραφίες της ίδιας και της οικογένειάς της, κυρίως, και έχει τίτλο Still Pictures: On Photography and Memory.

Το περίεργο είναι ότι η Μάλκολμ είχε εκδηλώσει με τον πιο έντονο τρόπο τόσο τη βαθιά καχυποψία της προς το είδος της αυτοβιογραφίας όσο και τον σκεπτικισμό της ως προς τη δημοσιογραφική ή την αφηγηματική αξία της μνήμης, σ’ ένα μικρό κείμενο που είχε γράψει το 2010 για το New York Review of Books με τίτλο «Σκέψεις περί αυτοβιογραφίας από μια αυτοβιογραφία που εγκαταλείφθηκε»: 

«Η μνήμη δεν μπορεί να αποτελεί εργαλείο του δημοσιογράφου. Η μνήμη τρεμοφέγγει και υπαινίσσεται, όμως στην πραγματικότητα δεν δείχνει τίποτα με έντονο ή με ξεκάθαρο τρόπο. Η μνήμη ούτε αφηγείται ούτε αποδίδει χαρακτήρες. Η μνήμη δεν υπολογίζει τον αναγνώστη. Για να γίνει μια αυτοβιογραφία έστω και στοιχειωδώς αναγνώσιμη, πρέπει να παρέμβει ο ίδιος ο αυτο-βιογράφος και να υποτάξει αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε "αυτισμό" της μνήμης, αυτό το πάθος της για το τετριμμένο.

«Η αυτοβιογραφία είναι μια άσκηση αυτο-συγχώρεσης. Ο αφηγητής κοιτάζει πίσω τον νεότερο εαυτό του με τρυφερότητα και οίκτο, συμπάσχοντας με τους καημούς του και συγχωρώντας τις αμαρτίες του».

Δεν πρέπει να φοβάται να εφεύρει πράγματα και καταστάσεις, πάνω απ' όλα όμως πρέπει να εφεύρει τον ίδιο του τον εαυτό… Η αυτοβιογραφία είναι μια άσκηση αυτο-συγχώρεσης. Ο αφηγητής κοιτάζει πίσω τον νεότερο εαυτό του με τρυφερότητα και οίκτο, συμπάσχοντας με τους καημούς του και συγχωρώντας τις αμαρτίες του».

Παρ’ όλα αυτά, τελικά δεν αντιστάθηκε ούτε η ίδια στον πειρασμό των απομνημονευμάτων, και ευτυχώς γιατί αυτές οι ιστορίες που αφηγείται σ’ αυτό το βιβλιαράκι μέσα από τα περίεργα μονοπάτια και τους αναπάντεχους συνειρμούς της μνήμης, είναι γεμάτες από υπέροχα, λαμπερά σπαράγματα παρατήρησης και διαλογισμού. Από τις πρώτες της αναμνήσεις ακόμα.

Από τον Ιούλιο του 1939, όταν σε ηλικία πέντε χρονών βρέθηκε μαζί με την οικογένειά της σ' ένα τρένο που θα τους πήγαινε από την Πράγα στο Αμβούργο για να πάρουν από εκεί το πλοίο της σωτηρίας για την Αμερική: «Βρεθήκαμε ανάμεσα στον μικρό αριθμό Εβραίων που γλίτωσαν τη μοίρα τους από καθαρή τύχη, όπως τα λίγα εκείνα έντομα που αναπάντεχα διασώζονται μετά τον ψεκασμό».

«Τα παιδιά είναι πλάσματα του μυστικισμού, διαισθάνονται βαθιά μέσα τους το πόσο παράξενα είναι όλα στον κόσμο», γράφει σε κάποιο άλλο σημείο, καθώς θυμάται ένα καλοκαίρι στην κατασκήνωση. «Μόλις όμως τακτοποιηθούμε στην επίγεια ζωή, αυτή η διαίσθηση χάνεται».

«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους», έγραφε ο Τολστόι στην «Άννα Καρένινα», για να συμπληρώσει: «Κάθε δυστυχισμένη οικογένεια, όμως, είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο». Το πρώτο σκέλος –ας αφήσουμε το δεύτερο– μου φαινόταν πάντα αμφιλεγόμενο. Μοιάζουν όντως μεταξύ τους οι ευτυχισμένες οικογένειες;

Σε κάθε περίπτωση, η Τζάνετ Μάλκολμ, με αφορμή μια παλιά οικογενειακή φωτογραφία, φαίνεται να ενισχύει το απόφθεγμα του Τολστόι, καθιστώντας το ακόμα πιο αμφίσημο: «Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους», γράφει, «στην ψευδαίσθηση ανωτερότητας που τρέφουν τα παιδιά τους».

Daily
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η δυστοπία μπορεί να είναι εξαιρετικά ψυχαγωγική

Daily / Murderbot: Η δυστοπία μπορεί να είναι εξαιρετικά ψυχαγωγική

Η σειρά του Apple TV+ με πρωταγωνιστή έναν απολαυστικό Αλεξάντερ Σκάρσγκαρντ λειτουργεί συγχρόνως ως περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, ως κωμωδία καταστάσεων και ως μια σαρκαστική εξερεύνηση του τι ακριβώς σημαίνει ελεύθερη βούληση.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Είδα τον Διονύση κάποτε

Daily / Είδα τον Διονύση κάποτε

Το εξαιρετικά εμπνευσμένο φιλμ που είχε γυρίσει πριν από μισό αιώνα ο Λάκης Παπαστάθης για να συστήσει ή να υπενθυμίσει στο τηλεοπτικό κοινό τον Διονύση Σαββόπουλο, βρίσκεται πλέον διαθέσιμο στο Ertflix ως πολύτιμο κειμήλιο μιας μοναδικής και ανεπανάληπτης στιγμής.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Τρολάροντας προς τον Ναζισμό 

Daily / Τρολάροντας προς τον ναζισμό 

Πριν από λίγες μέρες ο Kanye West κυκλοφόρησε ένα αγρίως προβοκατόρικο, ακόμα και για τα δικά του στάνταρ, τραγούδι που λέγεται «Heil Hitler» και καταλήγει με έναν προεκλογικό λόγο του Φίρερ από το –προφανώς όχι και τόσο μακρινό– 1936. 
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
You: Ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο

Daily / You: Ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο

Μάλλον άδοξα έληξε μετά από πέντε κύκλους και πενήντα επεισόδια μια από τις πιο ψυχαγωγικές σειρές των τελευταίων χρόνων, παρότι είχε να κάνει με τις αιμοσταγείς περιπλανήσεις ενός νοσηρά ρομαντικού κατά συρροή δολοφόνου — SPOILER ALERT.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
El Eternauta: Το θρυλικό κόμικ μεταφέρθηκε στο Netflix σε μια σειρά υψηλών προδιαγραφών

Daily / El Eternauta: Το θρυλικό κόμικ μεταφέρθηκε στο Netflix σε μια σειρά υψηλών προδιαγραφών

«Ο κοσμοναύτης του απείρου» έκανε πρεμιέρα πριν από μερικές μέρες, σε μια μεταφορά αντάξια του θρύλου που συνοδεύει τόσο το έργο όσο και τον δημιουργό του, ο οποίος βρήκε τραγικό τέλος στα χέρια της αργεντινής χούντας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
The Settlers: Αίσθηση, αν όχι έκπληξη, προκαλεί το ντοκιμαντέρ του BBC για τους εποίκους του Ισραήλ

Daily / The Settlers: Αίσθηση, αν όχι έκπληξη, προκαλεί το ντοκιμαντέρ του BBC για τους εποίκους του Ισραήλ

To εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Louis Theroux για το «κίνημα» των Ισραηλινών εποίκων που έχουν πλέον βάλει ως στόχο την ισοπεδωμένη Γάζα, και προβλήθηκε πριν από λίγες μέρες στο BBC, βρίσκεται και στο YouTube, προς το παρόν τουλάχιστον.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
American Psycho: Τα 25 κλείνει η παρεξηγημένη μεταφορά ενός παρεξηγημένου βιβλίου

Daily / American Psycho: Τα 25 κλείνει η παρεξηγημένη μεταφορά ενός παρεξηγημένου βιβλίου

Η ταινία του 2000 που βασίστηκε στο ομώνυμο, αγρίως αμφιλεγόμενο, μυθιστόρημα του Μπρετ Ίστον Έλις, με τον Κρίστιαν Μπέιλ στον ρόλο ενός σαλεμένου γιάπη, μοιάζει από πολλές απόψεις εξαιρετικά προφητική και ανησυχητικά επίκαιρη.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Daily / Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Ο Τζον Χαμ υποδύεται τον επιτυχημένο επενδυτή που χάνει ξαφνικά το έδαφος κάτω από τα πόδια του σ΄αυτή την εκλεκτικά διασκεδαστική, κατά τόπους δραματική και συχνά διεισδυτική σάτιρα ηθών της πλουτοκρατικής ελίτ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ