ΚΟΥΝΗΣΕ ΨΗΛΑ ΤΟΝ αριστερό ώμο, όπως συνήθιζε, πήρε αυστηρό ύφος και έκανε μια δήλωση οργής στην οποία περίπου έλεγε ότι διαπλεκόμενα οικονομικά και εκδοτικά συμφέροντα είχαν συνωμοτήσει εναντίον του με όργανο τον Αντώνη Σαμαρά. Ήταν Σεπτέμβριος του μακρινού 1993 όταν ο πατέρας του σημερινού πρωθυπουργού, o Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, διαπίστωνε ότι έχανε την πλειοψηφία στη Βουλή και μαζί την πρωθυπουργία.
Για πρώτη φορά καθιερωνόταν στην πολιτική με τόσο έντονο τρόπο ο όρος «διαπλεκόμενα συμφέροντα». Ως τέτοια εννοούσε έναν πανίσχυρο οικονομικό παράγοντα και μιντιάρχη της εποχής και περισσότερους ιδιοκτήτες τηλεοπτικών σταθμών οι οποίοι είχαν κατακτήσει ήδη ένα μεγάλο μερίδιο στον χώρο της ενημέρωσης με την αντίστοιχη επιρροή στην κοινωνία και στην πολιτική ζωή.
Διαπλοκή στην πολιτική ζωή προφανώς υπήρχε και νωρίτερα, άλλωστε είναι τόσο παλιά η ιστορία της όσο και η πολιτική. Όμως, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν με έναν τρόπο ο «νονός» του συγκεκριμένου όρου, που τον καθιέρωσε, συνδέοντάς τον ιδιαίτερα με τους ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης. Και ο γιος του, πολλά χρόνια αργότερα, θυμήθηκε να μιλήσει για το θέμα αυτό της διαπλοκής στη Βουλή, καλώντας έναν μιντιάρχη της σημερινής εποχής «αν έχει πολιτικές βλέψεις, να εμφανιστεί ανοιχτά στην πολιτική αρένα». Είχε ενοχληθεί επειδή μια εφημερίδα του εν λόγω επιχειρηματία ανέδειξε ένα ιδιαίτερα ενοχλητικό θέμα για την κυβέρνηση, που αφορά το έγκλημα των Τεμπών.
Η φράση «τα μίντια ανεβάζουν και κατεβάζουν κυβερνήσεις» σε μεγάλο μέρος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα σε μια εποχή κυριαρχίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Για διαπλοκή έχουν μιλήσει πολλοί ακόμα, πρωθυπουργοί και μη. Μέχρι και ο Αντώνης Σαμαράς, όταν δεχόταν κριτική από μέσα ενημέρωσης, έλεγε ως πρωθυπουργός το 2012 πως «η διαπλοκή δεν θα καταφέρει να μας κόψει τον δρόμο». Και δεν του τον έκοψε, ο Σαμαράς παρέμεινε στην εξουσία μέχρι το 2015.
Γιατί, εκτός από τον χαρακτηρισμό «ανάρμοστη σχέση», με τον οποίο μπορεί να περιγραφεί η σχέση μεταξύ πολιτικής και μιντιακής εξουσίας, υπάρχει και υπερτίμηση του ρόλου που μπορούν να παίξουν τα μέσα ενημέρωσης – η γενικευμένη απαξίωσή τους έχει αποδυναμώσει σε σημαντικό βαθμό την εγκυρότητα και την επιρροή τους στην κοινωνία. Με άλλα λόγια, η φράση «τα μίντια ανεβάζουν και κατεβάζουν κυβερνήσεις» σε μεγάλο μέρος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα σε μια εποχή κυριαρχίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μια πραγματικότητα. Και αυτή λέει με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο ότι η σημερινή κυβέρνηση είχε και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθεί να έχει εξαιρετικά καλές σχέσεις με τα μεγάλα και ισχυρά μέσα ενημέρωσης. Σχέσεις τις οποίες ανέπτυξε σε έντονο βαθμό η ίδια, ενώ και η απέναντι πλευρά ανταποκρίθηκε με ανάλογο ενδιαφέρον: αμοιβαία ανταπόκριση, αμοιβαία εξυπηρέτηση.
Αλλά αυτό που συμβαίνει σε αυτές τις ανάρμοστες σχέσεις (όπως σε όλες τις σχέσεις άλλωστε) είναι πως επειδή βασίζονται αποκλειστικά σε αμοιβαίο συμφέρον και σκοπιμότητες θα έρθει η στιγμή που θα κλονιστούν και θα μετατραπούν σε κάτι εξαιρετικά δύσκολο, όπως συνέβη μερικές μέρες νωρίτερα.
Όταν πρωθυπουργός και πολλά κυβερνητικά στελέχη λειτούργησαν επιθετικά απέναντι στον ιδιοκτήτη του μέσου στο οποίο εμφανίστηκε το δημοσίευμα προφανώς κατάλαβαν ότι ο λόγος και τα επιχειρήματά τους ήταν εντελώς αδύναμα και καθόλου πειστικά. Γιατί όλοι έβλεπαν τις ανάρμοστες σχέσεις των δυο πλευρών όλα τα προηγούμενα χρόνια, όλοι έμαθαν για την επίσκεψη δυο υπουργών που βρίσκονται πολύ κοντά στον Κ. Μητσοτάκη στο σπίτι του μιντιάρχη, πολλοί γνώριζαν την αμοιβαία υποστήριξη, όλοι αντιλήφθηκαν πως κάτι περίεργο συνέβη και τάραξε αυτή την ανάρμοστη σχέση. Η κυβέρνηση πλήρωσε αυτή ακριβώς τη σχέση.
Υπάρχει όμως και μία ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος στην ιστορία αυτή, πρόκειται για την προαναφερθείσα υπερτίμηση της δυνατότητας των μέσων να παρεμβαίνουν με καθοριστικό τρόπο στις πολιτικές διεργασίες. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν πως η επιρροή τους, ιδιαίτερα όταν είναι απαξιωμένα από πλευράς κύρους και αξιοπιστίας, περιορίζεται.
Το πιο χαρακτηριστικό από αυτά αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015. Είχε σχεδόν όλα τα μεγάλα μέσα απέναντί του, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να κερδίσει δυο εκλογικές αναμετρήσεις την ίδια χρονιά. Βέβαια, και ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση επεδίωξε να αναπτύξει ανάλογες ανάρμοστες σχέσεις, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Διδάγματα από αυτές τις ιστορίες δεν υπάρχουν, η ιδανική συνθήκη, που θα ήταν ο περιορισμός κάθε θεσμικής και εξωθεσμικής εξουσίας τους, δεν πρόκειται να συμβεί. Ο διαχωρισμός τους δεν προβλέπεται, ούτε καν ο περιορισμός τους, γιατί δεν υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες για κάτι τέτοιο. Οι ανάρμοστες σχέσεις θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και θα μας τις υπενθυμίζει κάθε τόσο μια επόμενη σύγκρουση της κυβέρνησης με τον ίδιο ή κάποιον άλλο μιντιάρχη.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
