Ο φόβος διαμορφώνει τη συμπεριφορά των ζώων και η συμπεριφορά των ζώων διαμορφώνει τον κόσμο μας με τρόπους που αφήνουν βαθύ αποτύπωμα στο οικοσύστημα.
Οι επιστήμονες μόλις έχουν αρχίσει να κατανοούν τις επιπτώσεις του φόβου, αλλά ήδη τα στοιχεία δείχνουν ότι ένα τρομοκρατημένο ζώο τρώει λιγότερο και αναπαράγεται λιγότερο.
Εκτός από όλα τα άλλα που κάνουμε για να θέσουμε σε κίνδυνο την άγρια ζωή, μπορεί να τα τρομάξουμε και να τα οδηγήσουμε σε περιορισμό του πληθυσμού τους. Όσο καλύτερα μπορούμε να κατανοήσουμε τον φόβο που εμπνέουμε, τόσο περισσότερο μπορούμε να μετριάσουμε τις βλάβες του.
Για τον σκοπό αυτό, η ομάδα της Liana Zanette, ερευνήτριας οικολόγου στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο στον Καναδά, τοποθέτησε σε 21 ποτίστρες στο Εθνικό Πάρκο Greater Kruger της Νότιας Αφρικής αυτοματοποιημένα συστήματα ηχείων. Όταν τα διψασμένα ζώα πλησίαζαν, από τα ηχεία ακουγόταν ένας από τους εξής (προ-ηχογραφημένους) ήχους: τα γρυλίσματα και οι βρυχηθμοί μιας αγέλης λιονταριών, η ήρεμη φλυαρία μιας ανθρώπινης συζήτησης, πυροβολισμοί, γαβγίσματα σκύλων ή το κελάηδισμα των πουλιών.
Κάμερες κατέγραφαν τις αντιδράσεις των ζώων, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου που χρειάστηκε το καθένα για να φύγει μακριά.
Στην αφρικανική σαβάνα, όπου η άγρια ζωή έχει εξελιχθεί μαζί με την ανθρώπινη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από οπουδήποτε αλλού, οι φόβοι μπορεί να είναι πολύ βαθιά συνδεδεμένοι στο μυαλό και το σώμα των ζώων.
Τα αποτελέσματα αυτής της ιδιότυπης έρευνας, που δημοσιεύτηκαν στο Current Biology, ήταν «πολύ δραματικά», λέει η Zanette. Σύμφωνα με ένα σύνολο δεδομένων που περιλάμβανε περισσότερες από 4.000 αλληλεπιδράσεις, τα ζώα είχαν διπλάσιες πιθανότητες να τραπούν σε φυγή όταν άκουγαν ανθρώπινη φωνή από ό,τι όταν άκουγαν λιοντάρια ή ακόμη και πυροβολισμούς, και εγκατέλειπαν την ποτίστρα κατά 40% γρηγορότερα. Το πιο εντυπωσιακό απ' όλα, σύμφωνα με την Zanette, είναι ότι αυτό το αποτέλεσμα παρατηρήθηκε στο 95 % των ειδών.
Τα ζώα μπορεί να ήταν ήδη αγχωμένα για περιβαλλοντικούς λόγους. Όπως μας λέει ο Oswald Schmitz, καθηγητής οικολογίας στο Yale, οι ποτίστρες είναι ιδιαίτερα φορτισμένα και επικίνδυνα μέρη. Ακόμα κι έτσι όμως, οι σχετικές έρευνες δείχνουν ότι τα ζώα φαίνονται να φοβούνται όλο και περισσότερο τους ανθρώπους σε μια σειρά από διαφορετικά πλαίσια και περιβάλλοντα.
Πριν από μερικά χρόνια, ένας από τους πρώην μεταπτυχιακούς φοιτητές της Zanette, ο Justin Suraci, ηγήθηκε μιας μελέτης για το άγχος που προκαλούν οι διώκτες τους στους ασβούς της Αγγλίας. Από τη μία πλευρά, οι άνθρωποι τους σκότωναν ή τους τρομοκρατούσαν με ποικίλους τρόπους εδώ και αιώνες. Από την άλλη, μετά από τόσους αιώνες, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι «μας έχουν συνηθίσει», λέει η Zanette. Δυστυχώς, όχι: οι ασβοί αντέδρασαν πολύ πιο φοβισμένα σε ηχητικές καταγραφές ανθρώπων παρά στην απειλή λύκου ή αρκούδας.
Σύμφωνα με τις ενδείξεις, οι τίγρεις στο Νεπάλ, οι ελέφαντες στη Μοζαμβίκη και τα αγριογούρουνα στην Πολωνία υιοθετούν έναν όλο και πιο νυχτόβιο τρόπο ζωής που πιθανότατα συνεπάγεται λιγότερες συναντήσεις με ανθρώπους. Αλλαγές όπως αυτές έχουν ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο οικοσύστημα της πατρίδας ενός ζώου.
Η Zanette δεν είναι σίγουρη αν αυτοί οι φόβοι εμποτίζονται κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ζώου ή αν είναι γονιδιακό προϊόν της εμπειρίας πολλών γενεών. Και πάλι, πολλά εξαρτώνται από το πλαίσιο. Στην αφρικανική σαβάνα, όπου η άγρια ζωή έχει εξελιχθεί μαζί με την ανθρώπινη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από οπουδήποτε αλλού, οι φόβοι μπορεί να είναι πολύ βαθιά συνδεδεμένοι στο μυαλό και το σώμα των ζώων.
Με στοιχεία από The Atlantic
